Fjöl­skyld­an er grunn­ein­ing sam­fé­lags­ins. Til að skapa far­sælt sam­fé­lag þarf að leggja höfuðáherslu á að hlúa að henni. Verk­efni fjöl­skyldna hafa mikið breyst sam­fara breytt­um lífs­hátt­um, ekki síst á síðustu árum. Sam­fé­lagið er orðið flókn­ara og heim­il­is­lífið hef­ur leit­ast við að aðlaga sig því. Þrátt fyr­ir breyt­ing­ar á lífs­hátt­um er umönn­un og upp­eldi barna enn í dag mik­il­væg­asta verk­efni hverr­ar fjöl­skyldu. Þó að staða ís­lenskra fjöl­skyldna sé á marg­an hátt góð er ljóst að breytt­ir þjóðfé­lags­hætt­ir og auk­inn hraði í sam­fé­lag­inu ger­ir mörg­um erfitt fyr­ir.

Marg­vís­leg­ar kerf­is­breyt­ing­ar nauðsyn­leg­ar

Verk­efni stjórn­valda á hverj­um tíma eiga og þurfa að lúta í meira mæli að því að bæta aðbúnað og hag fjöl­skyldna í land­inu. Kuln­un, lang­ur vinnu­dag­ur, mönn­un­ar­vandi, auk­inn kvíði barna og ung­menna, fjölg­un ungra ein­stak­linga á ör­orku, bág­ur efna­hag­ur og skort­ur á viðeig­andi hús­næði eru því miður dæmi um áskor­an­ir sem ís­lenskt sam­fé­lag og stjórn­völd þurfa að horf­ast í augu við. Það að hlúa að fjöl­skyld­unni er fjár­fest­ing til framtíðar og sterk­ar og heil­brigðar fjöl­skyldu­ein­ing­ar eru grunn­ur að öfl­ugu sam­fé­lagi. Við þurf­um marg­vís­leg­ar kerf­is­breyt­ing­ar þegar kem­ur að fjöl­skyld­um. Slík­ar breyt­ing­ar hafa verið í und­ir­bún­ingi og í vet­ur mun­um við sjá ýms­um mál­um ýtt úr vör sem til framtíðar munu breyta stöðu fjöl­skyldna á Íslandi.

Leng­ing fæðing­ar­or­lofs í tólf mánuði

Fram­sókn­ar­flokk­ur­inn hef­ur ávallt lagt ríka áherslu á öfl­ugt fæðing­ar­or­lofs­kerfi en nú­ver­andi kerfi var komið á fót fyr­ir 20 árum. Fjár­magn til fæðing­ar­or­lofs­kerf­is­ins var því miður skorið mikið niður við efna­hags­hrunið og er það eitt af áherslu­mál­um okk­ar að end­ur­reisa það með því meðal ann­ars að lengja rétt for­eldra til fæðing­ar­or­lofs í tólf mánuði og hækka há­marks­greiðslur í fæðing­ar­or­lofi. Þess­ar aðgerðir munu þýða tíu millj­arða aukn­ingu til fjöl­skyldna lands­ins á árs­grunni í lok þessa kjör­tíma­bils. Þess utan er fæðing­ar­or­lofs­lög­gjöf­in til heild­ar­end­ur­skoðunar í þeim til­gangi að bæta fæðing­ar­or­lofs­kerfið enn frek­ar.

Heild­ar­end­ur­skoðun í mál­efn­um barna – ný barna­vernd­ar­lög

Áskor­an­ir fjöl­skyld­unn­ar kalla á að auk­in áhersla verði á snemm­tæka íhlut­un og for­varn­ir inn­an vel­ferðar­kerf­is­ins. Mik­il vinna er í gangi í mál­efn­um barna sem miðar að því að grípa unga ein­stak­linga sem lenda í vanda fyrr á lífs­leiðinni en nú er gert og forma aðferðir sem tryggja að börn falli ekki á milli kerfa líkt og stund­um er raun­in. Þetta er fram­kvæmt í góðri sam­vinnu þvert á stjórn­mála­flokka og á milli nokk­urra ráðuneyta. Fyrstu út­lín­ur að nýrri hugs­un í þess­um efn­um verða kynnt­ar á op­inni ráðstefnu í Hörpu 2. októ­ber næst­kom­andi og er öll­um sem hafa áhuga boðið að taka þátt og leggja sitt af mörk­um (nán­ari upp­lýs­ing­ar er hægt að finna á www.frn.is). Sam­hliða þeirri vinnu er unnið að nýrri barna­vernd­ar­lög­gjöf sem lögð verður fram á kom­andi þingi.

Fjölg­un al­mennra leigu­íbúða – 600 íbúðir á næsta ári

Hús­næðis­ör­yggi er ein grunn­for­senda góðra lífs­skil­yrða. Það á að vera sjálf­sögð krafa, eins og kraf­an sem við ger­um um aðgengi í mennta- og heil­brigðis­kerf­inu, að hver og einn geti komið sér upp þaki yfir höfuðið. Þarna er rík­is­stjórn­in að vinna að marg­vís­leg­um aðgerðum og mun meðal ann­ars 3,7 millj­örðum verða ráðstafað til þess að fjölga al­menn­um íbúðum á leigu­markaði á næsta ári. Þess­ar íbúðir eru byggðar inn­an lag­aramma um al­menn­ar íbúðir frá ár­inu 2016. Frá þeim tíma hef­ur 8,5 millj­örðum króna verið út­hlutað í stofn­fram­lög til tæp­lega 1.600 íbúða. Heild­ar­fjárfest­ing í ör­uggu leigu­hús­næði fyr­ir al­menn­ing, með stofn­fram­lög­um rík­is og sveit­ar­fé­laga, er tal­in koma til með að nema á bil­inu 60-75 millj­örðum króna á ár­un­um 2016 til 2023.

Stór skref til af­náms verðtrygg­ing­ar og stuðning­ur við ungt fólk

Það hef­ur löng­um verið stefna Fram­sókn­ar að af­nema verðtrygg­ingu neyt­endalána í ís­lensku sam­fé­lagi. Ekki hef­ur náðst póli­tísk samstaða um slík­ar breyt­ing­ar á síðustu árum en ánægju­legt er að rík­is­stjórn­in hef­ur nú skuld­bundið sig, í tengsl­um við lífs­kjara­samn­inga, til að stíga rót­tæk skref í þessu efni og er frum­varps að vænta á kom­andi lög­gjaf­arþingi.

Einnig er unnið að kerf­is­breyt­ing­um sem miða að því að styðja við íbúðar­kaup ungs fólks, tekju­lægri ein­stak­linga og fjöl­skyldna sem misstu eign­ir sín­ar í hrun­inu. Þarna er bæði unnið að því að hægt verði að nýta líf­eyr­is­sparnað til inn­borg­un­ar við fast­eigna­kaup og einnig er unnið frum­varpi til inn­leiðing­ar á sér­stök­um eig­in­fjár­lán­um að skoskri/​breskri fyr­ir­mynd.

Lands­byggðin ekki skil­in eft­ir í hús­næðismál­um

Lands­byggðin hef­ur oft­ar en ekki verið skil­in eft­ir þegar kem­ur að hús­næðismál­um en því hyggj­umst við breyta. Í sum­ar voru kynnt­ar tólf aðgerðir sem ætlað er að efla hús­næðismarkaðinn á lands­byggðinni. Fyrstu aðgerðunum var hleypt af stokk­un­um við und­ir­rit­un reglu­gerðar um nýj­an lána­flokk til upp­bygg­ing­ar á köld­um markaðssvæðum á lands­byggðinni, en kallað hef­ur verið eft­ir slíkri kerf­is­breyt­ingu um mjög langt skeið.

Hér eru nefnd­ar nokkr­ar þeirra aðgerða sem nú er unnið að og munu koma fram á kom­andi þing­vetri. Allt eru þetta aðgerðir sem fela í sér raun­veru­leg­ar já­kvæðar breyt­ing­ar fyr­ir fjöl­skyld­ur um allt land. Ég hlakka mikið til að fylgja þeim eft­ir og sjá þær kom­ast til fram­kvæmda.

Ásmundur Einar Daðason, félags- og barnamálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 16. september 2019.

Á kjör­tíma­bil­inu hef­ur gengið vel að sækja fram á öll­um sviðum sam­fé­lags­ins og í fjár­laga­frum­varpi árs­ins 2020 birt­ist glögg­lega áfram­hald­andi sókn í þá veru. Í frum­varp­inu birt­ist enn frek­ari fram­sókn í þágu mennta-, vís­inda-, menn­ing­ar-, lista-, íþrótta- og æsku­lýðsmá­la í land­inu sem er í sam­ræmi við sátt­mála rík­is­stjórn­ar­flokk­anna. Heild­ar­fram­lög mál­efna­sviðanna eru kom­in í 115 millj­arða. Til sam­an­b­urðar námu heild­ar­fram­lög­in tæp­um 98 millj­örðum króna árið 2017 og er því um að ræða nafn­verðshækk­un upp á 17,5% eða 17 millj­arða króna á þrem­ur árum!

Vel fjár­magnaðir fram­halds­skól­ar

Fram­lög á hvern fram­halds­skóla­nem­enda í fullu námi hækka úr 1.732.000 kr. árið 2019 í 1.819.800 kr. árið 2020. Fram­lög til fram­halds­skóla hafa hækkað um­tals­vert und­an­far­in ár en sú hækk­un mun halda sér sam­kvæmt fjár­mála­áætl­un fyr­ir árin 2020-2024. Árið 2020 munu heild­ar­fram­lög til fram­halds­skóla­stigs­ins nema 36,3 millj­örðum kr. sem er aukn­ing um 6 millj­arða frá ár­inu 2017. Aukn­ir fjár­mun­ir sem runnið hafa til skól­anna að und­an­förnu gera þeim kleift að efla sitt skólastarf enn frek­ar, meðal ann­ars með því að bæta náms­fram­boð, styrkja stoðþjón­ustu og end­ur­nýja búnað og kennslu­tæki.

Starfs­nám í for­gangi

Meðal áherslu­verk­efna á ár­inu 2020 er að efla starfs­nám. For­gangsraðað er í þágu þess í nýju reiknilíkani fram­halds­skól­anna á kom­andi ári. Þá verður unnið að til­lögu um fram­kvæmd þings­álykt­un­ar um aðgengi að sta­f­ræn­um smiðjum og farið í mat á end­ur­skipu­lagn­ingu náms­tíma til stúd­ents­prófs. Áfram er unnið að því fjölga nem­end­um sem út­skrif­ast úr fram­halds­skóla á til­sett­um tíma með því að kort­leggja bet­ur nem­end­ur í brott­hvarfs­hættu og inn­leiða reglu­bundn­ar mæl­ing­ar. Sér­stök áhersla er þar lögð á nem­end­ur með annað móður­mál en ís­lensku og nem­end­ur á lands­byggðinni. Þá hef­ur verið sett­ur á lagg­irn­ar starfs­hóp­ur sem meta mun þörf á heima­vist á höfuðborg­ar­svæðinu fyr­ir fram­halds­skóla­nema.

Öflugra há­skóla­stig og OECD-mark­mið í augn­sýn

Und­an­far­in ár hafa fram­lög til há­skóla og rann­sókn­a­starf­semi verið auk­in veru­lega og er ráðgert að þau nemi tæp­um 41 millj­arði kr. á næsta ári. Það er hækk­un um 22,3% frá ár­inu 2017 þegar þau námu tæp­um 33,4 millj­örðum. Ný­verið birti Efna­hags- og fram­fara­stofn­un­in (OECD) ár­lega skýrslu sína Mennt­un í brenni­depli 2019 (e. Educati­on at Glance) þar sem fram kem­ur að Ísland nálg­ist óðfluga meðaltal OECD í fram­lög­um á hvern ársnema í há­skóla. Sam­kvæmt henni voru fram­lög­in á Íslandi 94% af meðaltal­inu árið 2016 sem er nýj­asta mæl­ing­in. Rík­is­stjórn­in stefn­ir á að fram­lög á hvern nem­anda hér á landi nái OECD-meðaltal­inu árið 2020. Við erum því sann­ar­lega á réttri leið. Meg­in­mark­mið stjórn­valda er að ís­lensk­ir há­skól­ar og alþjóðlega sam­keppn­is­hæf­ar rann­sókna­stofn­an­ir skapi þekk­ingu, miðli henni og und­ir­búi nem­end­ur til virkr­ar þátt­töku í þekk­ing­ar­sam­fé­lagi nú­tím­ans og til verðmæta­sköp­un­ar sem bygg­ist á hug­viti, ný­sköp­un og rann­sókn­um. Til að ná meg­in­mark­miði há­skóla­stigs­ins er meðal ann­ars unnið að því að auka gæði náms og náms­um­hverf­is í ís­lensk­um há­skól­um, styrkja rann­sókn­astarf og um­gjörð þess ásamt því auka áhrif og tengsl há­skóla og rann­sókna­stofn­ana. Unnið er að heild­stæðri mennta­stefnu Íslands til árs­ins 2030, þvert á skóla­stig. Á sviði há­skóla stend­ur yfir end­ur­skoðun á regl­um um fjár­veit­ing­ar til þeirra með það að mark­miði að styðja bet­ur við gæði í há­skóla­starfi. Þá er einnig unnið að gerð stefnu um starf­semi rann­sókna-, fræða- og þekk­ing­ar­setra og ráðgert að birta og hefja inn­leiðingu á stefnu Íslands um op­inn aðgang að rann­sókn­aniður­stöðum og rann­sókna­gögn­um.

Gríðarleg fjölg­un í kenn­ara­nám

Meðal áherslu­verk­efna á mál­efna­sviði há­skóla­stigs­ins eru aðgerðir sem miða að fjölg­un kenn­ara. Í frum­varpi til fjár­laga árs­ins 2020 er gert ráð fyr­ir 220 millj­ón­um kr. til verk­efn­is­ins en meðal aðgerða sem að því miða eru náms­styrk­ir til kenn­ara­nema á loka­ári meist­ara­náms til kennslu­rétt­inda á leik- og grunn­skóla­stigi. Stjórn­völd hafa ásamt lyk­ilfólki í mennta­mál­um unnið að því að mæta yf­ir­vof­andi kenn­ara­skorti og fyrr á ár­inu kynnt­um við til­lög­ur og byrjuðum hrinda þeim í fram­kvæmd. Árang­ur­inn hef­ur ekki látið á sér standa en um­sókn­um um kenn­ara­nám hef­ur stór­fjölgað eða um 45% í Há­skóla Íslands.

Stór­bætt kjör náms­manna

Í und­ir­bún­ingi er nýtt og full­fjár­magnað stuðnings­kerfi fyr­ir náms­menn sem fel­ur í sér gagn­særri og jafn­ari styrki til náms­manna. Námsaðstoðin sem sjóður­inn mun veita verður áfram í formi lána á hag­stæðum kjör­um og til viðbót­ar verða bein­ir styrk­ir vegna fram­færslu barna og 30% niður­fell­ing á hluta af náms­lán­um við lok próf­gráðu inn­an skil­greinds tíma. Kerfið miðar að því að bæta fjár­hags­stöðu há­skóla­nema, ekki síst þeirra sem hafa börn á fram­færi, og skapa hvata til að nem­ar klári nám sitt á til­sett­um tíma. Á yf­ir­stand­andi haustþingi mun ég mæla fyr­ir frum­varpi þessa efn­is og vil ég þakka náms­mönn­um sér­stak­lega fyr­ir virki­lega gæfu- og ár­ang­urs­ríkt sam­starf við smíði þess.

Þrótt­mikið vís­indastarf

Á næsta ári aukast fram­lög til vís­inda­mála sem heyra und­ir mennta- og menn­ing­ar­málaráðuneyti veru­lega. Mark­mið okk­ar er efla rann­sókn­ir, vís­inda­mennt­un og tækniþróun í land­inu og gera ís­lenskt vís­inda­sam­fé­lag enn bet­ur í stakk búið til þess að taka þátt í alþjóðlegu vís­inda­sam­starfi. Vel fjár­magnaðir sam­keppn­is­sjóðir í rann­sókn­um styrkja framúrsk­ar­andi vís­inda- og ný­sköp­un­ar­starf á öll­um sviðum. Sá ár­ang­ur sem ís­lenskt vís­inda­fólk hef­ur náð á und­an­förn­um árum er framúrsk­ar­andi og því er mik­il­vægt að halda áfram að styðja mynd­ar­lega við mála­flokk­inn.

Menn­ing í blóma

Á næsta ári munu fram­lög til menn­ing­ar-, lista-, íþrótta- og æsku­lýðsmá­la vaxa í 16,1 millj­arð króna. Það er 32% aukn­ing frá ár­inu 2017 þegar að fram­lög­in námu 12,2 millj­örðum. Meðal áherslu­verk­efna á sviði menn­ing­ar og lista eru mál­efni ís­lenskr­ar tungu, aðgengi að menn­ingu og list­um og mót­un nýrr­ar menn­ing­ar­stefnu. Til marks um áhersl­ur stjórn­valda sem stuðla vilja að bættu læsi og styrkja stöðu ís­lenskr­ar tungu hækka fram­lög í bóka­safns­sjóð höf­unda um 62% árið 2020. Auk­inn stuðning­ur er við starf safna í land­inu með hækkuðu fram­lagi sem nem­ur 100 millj­ón­um kr. til Safna­sjóðs sem út­hlut­ar til verk­efna og rekstr­ar­styrkj­um til viður­kenndra safna. Þá hækka fram­lög til þriggja höfuðsafna þjóðar­inn­ar, Þjóðminja­safns Íslands, Lista­safns Íslands og Nátt­úru­m­inja­safns Íslands um 15 millj­ón­ir kr. Áfram er unnið að til­lög­um að bygg­ingu nýs þjóðarleik­vangs í knatt­spyrnu í Laug­ar­dal og unnið eft­ir nýrri íþrótta­stefnu sem var samþykkt nú í ár.

Bætt rekstr­ar­um­hverfi fjöl­miðla

Rekstr­ar­um­hverfi einka­rek­inna fjöl­miðla er erfitt. Í fjár­laga­frum­varp­inu er eyrna­merkt fjár­magn til stuðnings fjöl­miðlum í sam­ræmi við sátt­mála rík­is­stjórn­ar­flokk­anna. Ég mun leggja það fram á haustþingi en það heim­il­ar op­in­ber­an stuðning við einka­rekna fjöl­miðla vegna öfl­un­ar og miðlun­ar frétta og frétta­tengds efn­is.

Það hef­ur gengið von­um fram­ar á kjör­tíma­bil­inu að efla þá mála­flokka sem heyra und­ir mennta- og menn­ing­ar­málaráðuneytið. Vinna við helstu stefnu­mál hef­ur gengið vel og aðgerðir á ýms­um sviðum eru þegar farn­ar að skila ár­angri. Það er í senn ánægju­legt að finna fyr­ir þeim mikla meðbyr sem þess­ir mála­flokk­ar njóta í sam­fé­lag­inu. Slíkt er hvetj­andi fyr­ir mennta- og menn­ing­ar­mála­yf­ir­völd til að gera enn bet­ur og halda ótrauð áfram á þeirri veg­ferð að bæta lífs­kjör á Íslandi til langr­ar framtíðar.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 14. september 2019.

Þing­flokk­ur Fram­sókn­ar geng­ur bjart­sýnn til verka á þessu hausti með sam­vinnu og sam­fé­lags­lega ábyrgð að leiðarljósi. Flokk­ur­inn hef­ur sett fjöl­mörg verk­efni á odd­inn sem mörg hver snúa að bætt­um hag fjöl­skyldna og skil­virk­ari þjón­ustu við þær. Hraðar þjóðfé­lags­breyt­ing­ar skapa fjöl­skyld­um stöðugar áskor­an­ir sem mik­il­vægt er að mæta af festu.

Fé­lags- og barna­málaráðherra vinn­ur að um­bót­um á fæðing­ar­or­lofs­kerf­inu til að auka rétt for­eldra með leng­ingu or­lofs, hækk­un á mánaðarleg­um há­marks­greiðslum og end­ur­skoðun á for­send­um greiðslna. Á ár­inu 2021 mun sam­an­lagður rétt­ur for­eldra til fæðing­ar­or­lofs lengj­ast úr níu í tólf mánuði. Þá munu fram­lög til barna­bóta aukast á næsta ári þegar skerðing­ar­mörk hækka sem þýðir að fleiri njóta barna­bóta.

Nú stend­ur yfir víðtæk end­ur­skoðun á mál­efn­um barna með aðkomu þver­póli­tískr­ar þing­manna­nefnd­ar, sem und­ir­rituð leiðir, og munu fyrstu frum­vörp­in úr þeirri vinnu koma til þings­ins í vet­ur. Vinn­an geng­ur m.a. út á að tryggja betri sam­fellu í nú­ver­andi þjón­ustu og brjóta niður múra milli kerfa. Mark­miðið er að fyr­ir­byggja vanda og tryggja að full­nægj­andi þjón­usta sé fyr­ir hendi þegar henn­ar er þörf, óháð efna­hag. Börn eiga ekki að bíða árum sam­an eft­ir þjón­ustu sem skipt get­ur sköp­un fyr­ir þeirra framtíð.

Heil­brigðis­stefna var samþykkt á síðasta þingi en hún á ræt­ur í þings­álykt­un Fram­sókn­ar frá ár­inu 2016. Það eru sjálf­sögð mann­rétt­indi að all­ar fjöl­skyld­ur eigi jafn­an aðgang að heil­brigðisþjón­ustu óháð efna­hag, stöðu eða bú­setu. Þá held­ur vinna við rót­tæk­ar breyt­ing­ar í hús­næðismál­um áfram og nú með sér­stakri áherslu á köld svæði á lands­byggðinni.

Heild­stæðar aðgerðir mennta- og menn­ing­ar­málaráðherra hafa skilað sér í stór­auk­inni aðsókn að kenn­ara­námi sem und­ir­bygg­ir enn öfl­ugra mennta­kerfi til framtíðar. Í haust verður lagt fram frum­varp sem mun um­bylta lánaum­hverfi náms­manna. Breyt­ing­arn­ar fela í sér meiri stuðning og jafn­ræði til náms með 30% niður­fell­ingu á lán­um ásamt sér­stök­um stuðningi við barna­fólk. Þess­ar tíma­móta­breyt­ing­ar verða þær mestu sem gerðar hafa verið á Lána­sjóði ís­lenskra náms­manna í 30 ár. Í vet­ur mun ráðherra einnig leggja fram heild­stæða mennta­stefnu til árs­ins 2030 fyr­ir Alþingi. Framúrsk­ar­andi mennt­un er lyk­il­for­senda þess að Ísland geti mætt áskor­un­um framtíðar­inn­ar og skapað ný tæki­færi til að efla sam­fé­lagið. Á Íslandi eiga all­ir að hafa jafn­an aðgang að framúrsk­ar­andi mennt­un, því all­ir geta lært og all­ir skipta máli.

Víðtæk sam­vinna er nú sem áður lyk­ill­inn að ár­angri. Þar ligg­ur grunn­ur­inn að far­sælu sam­fé­lagi.

Líneik Anna Sævarsdóttir, alþingismaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 14. september 2019.

Þann 8. september sl. birti Álfhildur Leifsdóttir fulltrúi VG í sveitarstjórn Sveitarfélagsins Skagafjarðar grein á feykir.is þar sem farið var yfir stöðu mála er varðar framkvæmdir við Aðalgötu 21 á Sauðárkróki, húsnæði sem nú hýsir glæsilega sýningu 1238.

Með eða á móti?
Ljóst hefur verið frá síðustu kosningum að fulltrúar VG hafa verið á móti aðkomu sveitarfélagsins að þessu verkefni. Raunar skiptu fulltrúar VG um skoðun í málinu viku eftir samþykkt samnings á milli Sýndarveruleika og Sveitarfélagsins Skagafjarðar sem byggðarráð samþykkti á fundi sínum 2. mars 2018, án nokkurra athugasemda frá fulltrúa framboðsins í byggðarráði. „En það má skipta um skoðun“ sagði Álfhildur um málið og það var svo sannarlega gert. Með því er reyndar líka verið að staðfesta fyrri afstöðu VG.

Auðvitað er það þannig að við þurfum ekki öll að vera sammála í öllum málum. Við eigum að halda skoðunum okkar á lofti, leggja fram rök og síðan er tekin ákvörðun – ákvörðun sem meirihluti er fyrir.

Varðveitum götumyndina
Það er ágætt að rifja upp að á sínum tíma lá fyrir heimild til að rífa húsin við Aðalgötu 21 að hluta til og ljóst að Kaupfélag Skagfirðinga, sem var eigandi húsanna, hafði ekki áform um að gera þau upp, og voru þau orðin beinlínis hættuleg þeim sem gengu um götuna. Því var tekin ákvörðun um að fara í makaskipti og hefjast handa við að laga húsnæðið með það að markmiði að vernda götumyndina og endurgera húsin í upprunalegri mynd. Um það var fullkomin samstaða í byggðarráði og til marks um þá samstöðu voru viðgerðir á húsnæðinu boðnar út í tvígang, fyrst lokað útboð og síðar opið útboð. Engin tilboð bárust og því var ákveðið að ganga til samninga við Performa um verkið. Engar athugasemdir voru heldur gerðar við þá ákvörðun.

Byggðasafnið er ekki á götunni
Til stóð að sýningar Byggðasafnsins myndu fara þar inn en ljóst var frá upphafi að það þyrfti eitthvað meira með. Sýningin um smiðjurnar sem var uppi í Minjahúsinu um 60fm en Aðalgata 21 er um 1100fm.

Álfhildur Leifsdóttir hefur haldið því fram að Byggðasafnið sé á götunni. Þessu er búið að halda fram frá síðustu kosningum og að enginn áhugi sé fyrir framtíð Byggðasafnsins innan raða meirihluta sveitarstjórnar. Þetta er rangt.

Byggðasafnið er ekki bara sýning heldur safn sem hefur m.a. það markmið að safna, varðveita, rannsaka, miðla og fræða. Stór hluti varðveittra muna safnsins hefur verið varðveittur í gamla Minjahúsinu. Byggðasafnið er einnig með starfsemi í Glaumbæ þar sem tugþúsundir koma á hverju ári og njóta þess sem fyrir augun ber. Kvartað hafði verið yfir því að húsnæði Byggðasafnsins í Minjahúsinu á Sauðárkróki stæðist ekki kröfur og nauðsynlegt væri að fara í endurbætur eða finna nýtt húsnæði. Búið er að fjárfesta í tímabundnu varðveisluhúsnæði fyrir Byggðasafn Skagfirðinga og munu flutningar hefjast mjög fljótlega. Stóra myndin er svo sú að ef áform ganga eftir munu framkvæmdir við nýtt menningarhús á Sauðárkróki hefjast á næsta ári en þar er gert ráð fyrir skrifstofum og varanlegu varðveislurými fyrir Byggðasafn Skagfirðinga. Verður það eitt fullkomnasta varðveislurými landsins. Eftir stendur að sýningin um smiðjurnar sem var í Minjahúsinu er óuppsett. Alltaf hefur verið stefnt að því að setja þá sýningu aftur upp og verður það gert. Byggðasafn Skagfirðinga er því ekki á götunni. Það er að mínu viti lítilsvirðing við margverðlaunað safn að tala þannig um það.

Auknar framkvæmdir
Ljóst er að framkvæmdir við Aðalgötu 21 hafa farið fram úr kostnaðaráætlun sem er aldrei gott. Hinsvegar ber að benda á að stór hluti aukins kostnaðar er tilkominn vegna viðbótarverka, verka sem ekki voru inn í áætlun en ákveðið var að fara í á seinni stigum. Má þar nefna sprinklerkerfi, lagfæringar á gólfi á efri hæð Gránu, vindfang norðan við húsið, auk þess sem Grána var viðhaldsfrekari en ráð var gert fyrir í áætlunum. Einnig var farið í meiri framkvæmdir á efri hæð Gránu og í kjallara. Stór hluti fjárfestingarinnar rennur til verktaka í Skagafirði sem skilar sér aftur inn í hagkerfið hér heima.

Við vitum að erfitt getur verið að áætla kostnað í uppgerð gamalla bygginga en engu að síður er mikilvægt að þær áætlanir sem lagðar eru fram séu sem næst raunkostnaði þegar upp er staðið. Það er verkefni allra sem eru í framkvæmdum.

Fyrir síðustu kosningar sögðu fulltrúar VG að kostnaður við verkefnið yrði 770 milljónir króna á ári út samningstímann. Miðað við það má áætla að heildarkostnaður sveitarfélagsins verði yfir 23 milljarðar á 30 ára tímabili. Það sér það hver maður að slíkar tölur eiga sér enga stoð í raunveruleikanum enda öllum ljóst að slíkt myndi sliga sveitarsjóð strax á fyrsta ári. Það er ótrúlegt að kjörnir fulltrúar beri slíkan skáldskap á borð fyrir kjósendur. Við vonum að kjörnir fulltrúar viti betur því annars efumst við um hæfni þeirra til að reka sveitarfélag. Við skorum á íbúa að skoða ársreikninga sveitarfélagsins með þeim gleraugum að finna 770 milljóna króna árlegan kostnað vegna verkefnisins því ljóst er að slík upphæð myndi verða mjög áberandi og ætti ekki að fara framhjá neinum.

Ný fjárfesting – nýir möguleikar – ný störf
Það er ekki síður mikilvægt að fá nýtt fjármagn inn á svæðið og ný fyrirtæki til að festa rætur. Mikið hefur verið talað um að fá nýja fjárfestingu inn á svæðið og hafa öll framboð í sveitarstjórn verið sammála um mikilvægi þess. Það er þekkt að sveitarfélög hafa aðstoðað við slíkt í byrjun, aðstoði fyrirtæki við að koma sér fyrir. Má nefna í þessu samhengi sjóböðin á Húsavík, Landnámssetrið í Borganesi og Steinullarverksmiðjuna hér á Sauðárkróki. Við eigum að bjóða nýja fjárfesta velkomna og verkefni sem geta eflt samfélagið hér í Skagafirði. Hafa ber í huga að 12 manns eru nú þegar á launaskrá hjá Sýndarveruleika ehf., svo sem lesa mátti nýlega um í héraðsfréttablaðinu Feyki. Er um að ræða ný störf sem voru ekki til áður.

Nýsköpun í ferðaþjónustu af þessum toga hefur skipt sköpum í því að hingað til Skagafjarðar hefur fjöldi skemmtiferðaskipa boðað komu sína á næstu árum. Einnig er þessi viðbót við afþreyingarflóru í ferðaþjónustu mikilvæg til að fá ferðamenn til að dvelja lengur í Skagafirði.

Það eru einnig miklir möguleikar bundnir í þeirri tækni sem forsvarsmenn 1238 hafa komið með í Skagafjörð. Hægt er að nýta aðstöðu í sýndarveruleika í aðra leiki og eins í fræðslu og miðlun fyrir skóla í leik og kennslu. Það hljóta að liggja tækifæri í því að a.m.k. skólar hér í Skagafirði nýti þá tækni sem 1238 hefur upp á að bjóða fyrir nemendur sína og viljum við skora á skólastjórnendur að skoða þann möguleika með opnum huga.

Horfum fram á veginn
Eftir standa hús sem mikil prýði er af og götumynd sem er gjörólík því sem fyrir var. Aðalgata 21 hýsir nú nýja og glæsilega sýningu 1238 Baráttan um Ísland sem ber fagurt vitni öllum þeim sem að verkefninu koma. Sýningu sem á án efa eftir að verða segull fyrir Skagafjörð og Sauðárkrók þegar kemur að því að fjölga ferðamönnum á svæðinu.

Hverju vildum við ná fram með verkefninu?

• Lagfæringu á Aðalgötu 21 og bættri götumynd
• Fá nýja þekkingu inn á svæðið – efla nýsköpun
• Fjölga störfum í sveitarfélaginu og auka fjölbreytni þeirra
• Efla ferðaþjónustu í Skagafirði – laða að fleiri ferðamenn
• Koma Skagafirði betur á kortið hjá þeim fjölmörgu ferðamönnum sem heimsækja landið á hverju ári – mynda nýjan segul
• Vera í fararbroddi þegar kemur að sögutengdri ferðamennsku

Fyrirspurn Álfhildar Leifsdóttur var í mörgum liðum og við vonum að svör hafi komið við flestu sem hún var að spyrja um. Okkur langar að fá einfalt svar frá Álfhildi við einni spurningu sem er þessi: „Ef sveitarstjórnarfulltrúi VG væri í meirihluta, myndi hún leggja til riftun á þeim samningi sem til staðar er við Sýndarveruleika ehf.?“ Þá ber að hafa í huga að forsenda þess að umrædd sýning var sett upp á Sauðárkróki er sá samningur sem sveitarfélagið gerði við Sýndarveruleika ehf. og að án aðkomu sveitarfélagsins hefði aldrei orðið af verkefninu. Svar við þessari spurningu er mikilvægt að vita fyrir sveitarstjórnarfólk, íbúa og rekstraraðila sýningarinnar 1238 Baráttan um Ísland.

Við erum sannfærðir um að þessi sýning á eftir að stuðla að fjölgun ferðamanna í Skagafirði og styðja við þau fjölmörgu fyrirtæki sem þar eru. Við eigum að fagna nýsköpun og nýjum tækifærum og standa saman í því verkefni að efla Skagafjörð, fjölga störfum og bæta búsetuskilyrði íbúa. Við eigum að hafa hugrekki til að þora að taka ákvarðanir og grípa ný tækifæri sem við teljum að komi samfélaginu til góða, annars fljúga þau einfaldlega framhjá okkur.

Stefán Vagn Stefánsson og Gísli Sigurðsson, oddvitar meirihluta sveitarstjórnar Sveitarfélagsins Skagafjarðar

Greinin birtist fyrst á feykir.is 12. september 2019.

Þingflokkur Framsóknar setur jarðamál í forgang á þessu þingi með þingsályktunartillögu og með frumkvæði að reglulegri umræðu um jarðir og landnýtingu í þingsal.

Í tillögunni eru tilgreindar 7 aðgerðir sem ætlað að styrkja núverandi lagaumgjörð og reglur um ráðstöfun og nýtingu auðlinda á Íslandi og styrkja grundvöll til eftirfylgni slíkra reglna. Markmiðið er að skapa fleiri tækifæri til heilsársbúsetu í dreifbýli, fjölbreyttrar sjálfbærrar landnýtingar, matvælaframleiðslu og nýsköpunar. Tillagan fellur vel að markmiði ríkisstjórnarinnar um skýrari lagaramma fyrir jarða- og landaviðskipti og að framkomnu frumvarpi um minnihlutavernd í veiðfélögum.

Hraða þarf flokkun landbúnaðarlands

Nauðsynlegt er að hraða gerð leiðbeininga um flokkun á landbúnaðarlandi svo sveitarfélög geti sett markmið um ráðstöfun lands í skipulagsáætlanir sínar. Þannig verði skýrt hvaða land sé ætlað til landbúnaðar og hvað til annarra nota. Einnig væri mögulegt að skilgreina hvar hægt sé að gera kröfu um heilsársbúsetu, t.d. á grundvelli innviða eins og vega, rafmagns og ljósleiðara. Framsókn vill endurskoða löggjöf sem nær yfir skráningar á landeignum og eignarmörkum. Landeignaskrá með hnitsettum eignarmörkum er forsenda þess að hægt sé að fylgja eftir reglum um ráðstöfun landeigna, en lög um skráningu lands gera ekki ráð fyrir tölvum og nútímamælitækni.

Kæruleysi eða samstilltir kraftar

Umræðan um jarðamál kemur reglulega upp, einkum í tengslum við jarðakaup fjársterkra erlendra aðila. Það er löngu orðið tímabært að taka heildstætt á jarðamálum á Íslandi og samhæfa verkefni ólíkra stjórnvalda. Liður í því er að samhæfa lög, reglur og verklag á þessu sviði. Reglurnar þurfa að taka mið af 72. gr. stjórnarskrárinnar um friðhelgi eignarréttar og þeirra alþjóðlegu skuldbindinga sem Ísland hefur undirgengist. Við lítum svo á að gengið hafi verið lengra í að opna heimildir til kaupa á landi en skuldbindingar Íslands gagnvart EES samningnum gera ráð fyrir. Stjórnvöld þurfa að taka grundvallarákvörðun um hvernig þessum málum skuli háttað nú og til framtíðar. Einnig þarf að vinna að því að skilyrði leyfa verði skýr, nákvæm og gagnsæ.

Land er dýrmæt auðlind

Í núverandi lagaumhverfi geta rúmlega 500 milljón manns keypt land og aðrar fasteignir á Íslandi með sömu skilyrðum og íslenskir ríkisborgarar. Nágrannaþjóðir okkar hafa sett mun meiri hömlur á ráðstöfun fasteigna og aðilaskipti en Ísland. Í Danmörku þurfa t.d. einstaklingar sem ekki eru heimilisfastir í landinu, eða hafa búið þar í tiltekinn tíma að fá leyfi dómsmálaráðuneytisins til að öðlast fasteignaréttindi. Með því að gera jarðakaup leyfisskyld er hægt að tryggja nauðsynlega aðkomu ríkis og sveitarfélaga að eigendaskiptum jarða til að fylgja eftir lögum, reglum og ákvæðum aðal-, svæðis- og deiliskipulaga.

Framsókn leggur til að gerð verði krafa um að kaupandi lands búi á Íslandi, hafi búið þar í a.m.k. fimm ár eða hafi starfsemi í landinu. Áhersla er lögð á að tilgangur jarðakaupanna þurfi að vera skýr. Margskonar markmið sem styrkja búsetu og samfélög geta fallið þar undir, s.s. búfjárrækt, uppbygging gróðurauðlindar, landfrek atvinnustarfsemi eða nýsköpun byggð á sérstöðu viðkomandi jarðar eins og menningarverðmætum eða náttúru. Lykilatriði er að sveitarfélög og ríkisvald fái aðkomu að ráðstöfun lands en aðgerðaráætluninni er ætlað að tryggja það. Regluverkið þarf að vera það sveigjanlegt að hægt sé að bregðast við ólíkum aðstæðum í byggðarlögum og landshlutum. Miklir almannahagsmunir eru í húfi og því þarf að vanda til verka.

Líneik Anna Sævarsdóttir og Þórarinn Ingi Pétursson alþingismaður og varaþingmaður fyrir Framsóknarflokkinn í Norðausturkjördæmi.

Greinin birtist fyrst í austurfrettis.is 6. nóvember 2019.