Hvað ætlum við að gera og hvernig á að gera það? Það er stóra spurningin sem allir kappkosta við að tjá sig um þessar mundir. Vinnumarkaðurinn kallar eftir skýrum aðgerðum stjórnvalda og að kjör fólks séu jöfnuð með einhverjum hætti. Það er útópía að halda því fram að fullkominn jöfnuður í þróuðu samfélagi sé mögulegur. Það er þó hægt að jafna stöðuna með aðgerðum af hálfu ríkisstjórnarinnar.
Við stöndum frammi fyrir stórum verkefnum og það er ekkert launungamál. Það þarf að beita samvinnuhugsuninni og samheldni til að koma böndum á verðbólguna með fjölþættum aðgerðum og stuðla að frekari kaupmáttaraukningu hjá venjulegu launafólki.
Menntun metin til launa
Ákveðin kjaragliðnun hefur átt sér stað en sú þróun hefur átt sér stað lengi.
Við þurfum líka að horfast í augu við að þá gliðnun má einnig rekja til hærra menntunarstigs hér á landi. Það er fagnaðarefni að sjá fólk sækja sér aukna þekkingu og þar með er það að skila þeirri þekkingu í virðisaukningu fyrir samfélagið. Við viljum að menntun sé metin til launa og að það sé hvati til að auka þekkingu sína og færni á vinnumarkaði. Það er eðlilegt að slíkur hvati sé til staðar til að afla sér frekari þekkingar á sínu sviði og fyrir aukna þekkingu er sanngjarnt að fá betur greitt. Við eigum að hvetja fólk til að sækja sér aukna þekkingu og þarna á jöfnuðurinn að vera mestur. Að allir geti aflað sér þekkingar í formi menntunar og að það skili sér í launum.
Eru sanngjarnar leikreglur til staðar?
Kjaragliðnunin er mest á milli fjármagnseigenda og launafólks en á undanförnum tíu árum hafa fjármagnstekjur aukist gífurlega eða um 120% að raunvirði. Atvinnutekjur í hagkerfinu jukust um 53%.
Ekki er greitt tryggingargjald né útsvar af útgreiddum arði og mikill munur er á milli skattlagningar á hagnað lögaðila og tekjuskatts. Það er því spurning hvort ekki sé löngu kominn tími til að taka þetta til endurskoðunar. Að mínu mati er þessari spurningu auðsvarað. Það þarf að girða fyrir tekjutilflutning milli launa og fjármagnstekna.
Allir skila sínu til samfélagsins
Er ekki kominn tími til að taka samtalið um það skatthlutfall sem fjármagnseigendur greiða af útgreiddum arði? Við þurfum að skapa sanngjarnara og skilvirkara skattkerfi og að fjármagnstekjuskattur verði settur í þrepaskiptingu. Við eigum að styðja vel við nýsköpunarstarfsemi auk lítilla og meðalstórra fyrirtækja. Punkturinn með þessari grein er að breiðu bökin borgi rétt til samfélagsins. Við getum gert mun betur í þeim efnum og ég kalla eftir því hér með.
Við búum jú öll í þessu landi saman og ættum þar af leiðandi að bera samfélagslega ábyrgð saman og að allir greiði sitt með skilvirkari hætti inn í samneysluna. Það á að vera leiðarljósið í þessum efnum og við eigum að búa til sanngjarnari leikreglur í skattkerfinu okkar.
Væntingar um traust ríkisfjármál vinna á verðbólgu
Opinber fjármál hafa verið mikið í umræðunni í tengslum við þróun verðbólgu. Innan hagfræðinnar eru ýmsar kenningar uppi um hvaða þættir efnahagskerfisins hafi mest áhrif á þróun verðlags og eru um það skiptar skoðanir. Meginorsakirnar liggja víða í hagkerfinu og því þarf enn sterkara samspil peningamála, fjármála hins opinbera og vinnumarkaðarins til að ná tökum á verðbólgunni.
Ljóst er að Covid-19 aðgerðir bæði í peningamálum og ríkisfjármálum, áhrif framleiðsluhnökra í alþjóðahagkerfinu og stríðið í Úkraínu hafa haft mikil áhrif á verðbólgu síðasta árs. Hins vegar sjáum við að áhrif stríðsins fara dvínandi á verðbólgu, þar sem hækkanirnar hafa þegar komið fram. Í stjórnmálaumræðunni er kastljósið er í auknum mæli að beinast að þætti opinberra fjármála. Því er við hæfi að fara yfir nýlega kenningu hagfræðingsins John F. Cochrane en í nýútgefinni bók sinni Fiscal Theory and the Price Level beinir hann spjótum sínum að verðbólguvæntingum á sviði ríkisfjármála.
Ríkisfjármálakenningin og verðbólga
Kjarni ríkisfjármálakenningarinnar er að verðlag ráðist af stefnu stjórnvalda í opinberum fjármálum. Samkvæmt þessari kenningu hefur ríkisfjármálastefnu, þar með talið útgjalda-og skattastefna, bein áhrif á verðlagið. Minni halli á ríkisrekstri ætti að leiða til lægra raunvaxtastigs sem ætti síðan að ýta undir meiri fjárfestingar. Þar með verða til auknar fjármagnstekjur, sem myndast við meiri fjárfestingu, sem er ein helsta uppspretta framleiðni vinnuafls. Þetta skapar svo grunninn að hærri raunlaunum og þannig má segja að minni fjárlagahalli sé óbein leið til að auka raunlaun og bæta lífskjör.
Eitt skýrasta dæmið um að tiltekt í ríkisfjármálum og trúverðug stefna hafi skilað vaxtalækkun var að finna í forsetatíð Bill Clintons, fyrrverandi forseta Bandaríkjanna.
Staðreyndin er sú að ef ríkissjóður er rekinn með halla, þá þarf hann að fjármagna þann halla með útgáfu nýrra skuldabréfa. Þannig eykst framboð ríkisskuldabréfa á markaði, sem aftur lækkar verð þeirra og leiðir til þess að vextir hækka. Eitt skýrasta dæmið um að tiltekt í ríkisfjármálum og trúverðug stefna hafi skilað vaxtalækkun var að finna í forsetatíð Bill Clintons, fyrrverandi forseta Bandaríkjanna.
„Minni fjárlagahalli skapar störf!”
„Minni fjárlagahalli býr til störf“! Þetta var eitt af því sem hagfræðingateymi Clintons, sem leitt var af fjármálaráðherra hans Robert Rubin, sögðu við hann þegar var verið að kljást við mikinn halla á fjárlögum.
Í heimi hagfræðinnar voru þeir Stephen Turnovsky og Marcus Miller (1984), ásamt Olivier Blanchard (1984), byrjaðir að þróa hagfræðikenningar sem færðu rök fyrir því hvernig trúverðugur samdráttur á væntum fjárlagahalla í framtíðinni gæti aukið heildareftirspurn í hagkerfi dagsins í dag.
Ef tiltrúin á skynsöm ríkisfjármál hverfur, þá getur það leitt til verðbólgu. Það nákvæmlega sama gerist ef markaðsaðilar hafa ekki trú á að arðgreiðslur verði góðar eða tekjur fyrirtækis á markaði, því þá lækka hlutabréfin í verði eða það verður bankaáhlaup.
Grunnhugmynd þeirra var sú að ef fjárfestar væru sannfærðir um að skuldir ríkisins yrðu lægri í framtíðinni, þá myndu langtímavextir í dag lækka og örva þannig núverandi eftirspurn. Líkön þeirra sýndu hins vegar ekki fram á að lækkun á núverandi fjárlagahalla yrði þensluhvetjandi þá stundina. Með öðrum orðum að margfeldi skatta væri neikvætt. Turnovsky-Miller-Blanchard-kenningin gaf samt fræðilega útskýringu á efnahagslegum uppgangi á Clinton-tímabilinu. Ríkissjóðurinn fór úr methalla í góðan afgang á örskömmum tíma.
Heimild: Fiscal Theory and Price Level, Kafli 4, Debt, Deficits, Discount Rates, and Inflation, bls 84.
Frumjöfnuður ríkissjóðsins fór úr því að vera í jafnvægi um 1990 í 6% afgang af vergri landsframleiðslu árið 2001. Á sama tíma fór skuldir ríkissjóðs úr því að vera um 50% af landsframleiðslu í 30%. Þessi miklu umskipti þýddu meðal annars að vaxtaálag lækkaði og á sama tíma var verðbólga lág. Eins og sá má á ofangreindri mynd, þá er sterk fylgni á milli afgangs á frumjöfnuði, lækkun ríkisskulda og lágrar verðbólgu.
Fjármálaráðherrann Rubin hefur iðulega fengið lof í lófa fyrir að hafa stýrt því að þessi leið yrði farin enda skildu fáir skuldabréfamarkaðinn eins vel og hann. Stjórnvöld settu fram trúverðuga áætlun í ríkisfjármálum og fjárfestar keyptu hana og því skiluðu aðhaldssöm ríkisfjármál lægra vaxtastigi!
Ríkisfjármálakenningin og mikilvægi væntinga
Grunnhugmyndin á bak við kenningu John Cochrane er að aðhald fjármála hins opinbera ákvarði verðlag í hagkerfinu. Ríkisfjármálakenningin hans snýst að auki um hvert virði ríkisskulda sé. Virði ríkisskuldabréfa annars vegar og almennra hlutabréfa og skuldabréfa hins vegar er metið að jöfnu. Á sama hátt og hlutabréf- eða skuldabréfaverð skila arði og/eða verðbótum á núvirði, þá jafngildir raunvirði ríkisskulda núvirtum afgangi ríkisfjármála. Ef tiltrúin á skynsöm ríkisfjármál hverfur, þá getur það leitt til verðbólgu. Það nákvæmlega sama gerist ef markaðsaðilar hafa ekki trú á að arðgreiðslur verði góðar eða tekjur fyrirtækis á markaði, því þá lækka hlutabréfin í verði eða það verður bankaáhlaup.
Að mati Cochrane á að vera hægt að ná tökum á verðbólgu með tiltölulega lítilli niðursveiflu hagkerfisins, ef almenningur hefur trú á því að aukið aðhald ríkisfjármála og peningastefnu verði framfylgt markvisst. Allt snýst þetta um væntingar almennings og markaðsaðila bæði er varðar vænt ríkisfjármál og peningastefnu.
Hvað með Ísland?
Verðbólga mældist 9,9% á ársgrundvelli í apríl. Verðbólga er of há. Þessi mæling var hærri en flestir markaðsaðilar gerðu ráð fyrir. Í kjölfarið hækkaði ávöxtunarkrafa ríkisbréfa hratt en jafnaði sig þó þegar líða tók á daginn. Baráttan við verðbólguna er á vandasömum tímapunkti. Ljóst er að allar aðgerðir Seðlabanka Íslands og ríkisfjármálanna þurfa að miða að því að ná böndum á verðbólgunni áður en upphefst víxlverkun launa og verðlags.
Hægt er að ná tökum á verðbólgu með tiltölulega lítilli niðursveiflu hagkerfisins, ef almenningur hefur trú á því að aukið aðhald ríkisfjármála og peningastefnu verði framfylgt markvisst. Allt snýst þetta um væntingar almennings og markaðsaðila
Trúverðugleikinn er allt á þessum tímapunkti og má með sanni segja að núverandi ríkisstjórn hafi kappkostað við að minnka skuldir ríkissjóðs til að auka lánshæfi ríkissjóðs Íslands. Skuldir ríkissjóðs nema um 33% af landsframleiðslu og við lok ríkisfjármálaáætlunar er gert ráð fyrir að þær nemi um 30%.
Lokaorð
Í þessari grein hef ég lagt út með hagfræðikenningar sem eiga við Bandaríkin. Ljóst er að mikill munur er hagkerfum Íslands og Bandaríkjanna. Hins vegar eru það ákveðin lögmál hagfræðinnar sem eiga ávallt við. Sterk skuldastaða lækkar ávöxtunarkröfu á ríkisskuldabréf. Sjálfbær ríkisfjármál lækka verðbólgu.
Lítið hagkerfi þarf ávallt að hafa borð fyrir báru í efnahagsmálum. Skuldir þurfa að vera lágar, gjaldeyrisforði hár og viðskiptajöfnuðurinn þarf að skila afgangi. Náist þessi árangur á næstunni munu vextir lækka og staða heimila og fyrirtækja batna. Ísland hefur skapað ein bestu lífskjör sem völ eru á og hefur alla burði til að auka enn frekar jöfnuð og fjárfesta í velferðarkerfinu.
Lilja Dögg Alfreðsdóttir, menningar-, viðskipta- og ferðamálaráðherra og varaformaður Framsóknarflokksins.
Greinin birtist fyrst á Innherji á visir.is 4. maí 2023.
Jóhann H. Sigurðsson ráðinn skrifstofustjóri Framsóknar
Jóhann H. Sigurðsson hefur verið ráðinn skrifstofustjóri Framsóknar. Hann tekur við af Teiti Erlingssyni, sem hefur sinnt hlutverki skrifstofustjóra tímabundið en er að hefja störf sem aðstoðarmaður mennta- og barnamálaráðherra. Jóhann hefur störf 8. maí.
Jóhann er með B.A. gráðu í stjórnmálafræði með viðskiptafræði sem aukagrein frá Háskóla Íslands. Hann hefur undanfarin 2 ár stundað nám í alþjóðlegum stjórnmálum og opinberri stjórnsýslu (e. International Public Administration and Politics) við Háskólann í Hróarskeldu (e. Roskilde University) og mun útskrifast núna í sumar með M.Sc. gráðu. Jóhann hefur verið virkur þátttakandi í starfi Framsóknarflokksins um árabil, meðal annars sem miðstjórnarfulltrúi og stjórnarmeðlimur SUF. Síðustu ár hefur Jóhann starfað meðfram námi í Forsætisráðuneytinu og hjá Bezzerwizzer í Kaupmannahöfn.
Við bjóðum Jóhann velkominn til starfa og þökkum Teiti fyrir vel unnin störf á skrifstofu Framsóknar.
Stjórnmál geta verið allavega. Í mínum huga eru þau mikilvægt tæki til að móta samfélag og vinna að framförum. Átök eru hluti af stjórnmálunum, hluti af lýðræðinu. Almennt gilda í stjórnmálum ákveðnar leikreglur. Þær eru mikilvægar og snúa helst að því að stjórnmálamenn komi fram af heilindum og nýti sér ekki viðkvæm málefni til að skapa ótta meðal borgaranna. Það er ekki aðeins ómerkilegt heldur skaðlegt.
Öryggi vallarins skerðist ekki
Síðustu daga hefur umræðan um Reykjavíkurflugvöll verið áberandi. Tilefni umræðunnar eru niðurstöður skýrslu faglegs starfshóps sem fékk það verkefni að rýna áhrif nýrrar byggðar í Skerjafirði á flug – og rekstaröryggi flugvallarins. Niðurstaða starfshópsins er að byggðin hafi að óbreyttu áhrif á aðstæður á Reykjavíkurflugvelli en með aðgerðum muni öryggi hans ekki skerðast.
Samkomulagið tryggir völlinn í áratugi
Reykjavíkurflugvöllur er gríðarlega mikilvægur fyrir íslenskt samfélag. Ekki er hann aðeins mikilvæg brú milli borgar og landsbyggðanna heldur er hann órjúfanlegur hluti af heilbrigðisþjónustu landsins. Þetta skilja allir og þess vegna var skrifað undir samkomulag árið 2019 um það að Reykjavíkurflugvöllur myndi verða við óbreytt skilyrði í Vatnsmýrinni þar til annar jafngóður eða betri kostur fyndist og það sem meira er: Flugvöllurinn verður óbreyttur í Vatnsmýri þar til annar flugvöllur getur tekið við öllum þeim skyldum sem á Reykjavíkurflugvellli hvíla. Það þýðir einfaldlega að Reykjavíkurflugvelli verður ekki haggað í áratugi. Um það snýst samkomulag ríkis og borgar frá árinu 2019.
Reykjavíkurflugvöllur er líflína
Ég hef fullan skilning á því að sú ófaglega og á köflum ómerkilega umræða sem hefur átt sér stað síðustu daga veki ótta hjá fólki, ekki síst þeim sem búa fjarri höfuðborginni og hafa þurft að reiða sig á sjúkraflug til að koma veikum eða slösuðum ættingjum á Landspítalann. Reykjavíkurflugvöllur er nefnilega ekkert venjulegt mannvirki, hann getur verið líflína.
Staðreyndir – ekki upphrópanir
Markmið innviðaráðherra með því að skipa hóp sérfræðinga eftir tilnefningar frá Isavia, öryggisnefnd Félags íslenskra atvinnuflugmanna, háskólasamfélaginu, Veðurstofu Íslands og Reykjavíkurborg undir forystu verkfræðingsins Eyjólfs Árna Rafnssonar var að draga fram staðreyndir og færa umræðuna um þetta viðkvæma málefni, Reykjavíkurflugvöll, af blóðvelli stjórnmálanna. Jafnmikilvæg umræða verður að vera byggð á staðreyndum en ekki upphrópunum og æsingi. Stjórnmálamenn mega ekki láta kappið bera fegurðina ofurliði.
Þingflokkur og sveitarstjórnarfulltrúar Framsóknar sátu kynningarfund varðandi niðurstöður skýrslu starfshóps um áhrif nýrrar byggðar í Skerjafirði á flug– og rekstraröryggi Reykjavíkurflugvallar.
Þingflokkur og sveitarstjórnarfulltrúar Framsóknar leggja áherslu á að Reykjavíkurflugvöllur sem skapar öryggi fyrir innanlands- og millilandaflug, mætir þörfum sjúkraflugs og er brúin á milli landsbyggðar og höfuðborgar verði áfram í Vatnsmýrinni, þar til annar jafngóður eða betri kostur finnst.
Hópurinn ítrekar afstöðu sína um að ekki muni rísa byggð í Vatnsmýrinni sem mun hafa áhrif á flug- og rekstraröryggi flugvallarins. Þannig er tryggt að samkomulag ríkis og borgar frá 2019 um að tryggja flug- og rekstraröryggi á Reykjavíkurflugvelli haldi næstu 20-25 árin.
Því beina fulltrúar þingflokks og sveitarstjórna Framsóknar því til borgarinnar að unnið sé eftir þeim ábendingum sem koma fram í niðurstöðu skýrslu starfshóps um áhrif nýrrar byggðar í Skerjafirði á flug- og rekstraröryggi.
Undir þetta rita þingmenn og sveitarstjórnarfulltrúar Framsóknar
Þingflokkur Framsóknar
Sigurður Ingi Jóhannsson Lilja Dögg Alfreðsdóttir Ásmundur Einar Daðason Ingibjörg Ólöf Isaksen Þórarinn Ingi Pétursson Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir Halla Signý Kristjánsdóttir Willum Þór Þórsson Stefán Vagn Stefánsson Jóhann Friðrik Friðriksson Lilja Rannveig Sigurgeirsdóttir Líneik Anna Sævarsdóttir Ágúst Bjarni Garðarsson
Talsverð umræða hefur verið um Reykjavíkurflugvöll í kjölfar nýútkominnar skýrslu um áhrif byggðar og framkvæmda á flug- og rekstraröryggi Reykjavíkurflugvallar. Sigurður Ingi Jóhannsson, innviðaráðherra og formaður Framsóknar, var til viðtals um málið á Bylgjunni í morgun, en þar kemur meðal annars fram:
„Ég hef lagt mig fram í öll þau ár sem ég hef verið samgönguráðherra að reyna að draga þessi átakamál upp úr skotgröfunum og pólitískum hernaði og fjalla um þau faglega og málefnalega.“
„Við settum af stað starfshóp með aðkomu sérfræðinga frá ISAVIA, frá Veðurstofunni, frá flugmönnum, stýrt af Eyjólfi Árna, frá Háskólanum var Þorgeir Pálsson, og fulltrúi Reykjavíkurborgar.
Og þessi hópur kemst að sameiginlegri niðurstöðu og segir:
Öll byggð og þar á meðal þessi byggð hefur neikvæð áhrif á flugvöllinn. Hún hefur ekki þau áhrif samt að flugvöllurinn verði ónothæfur eða öryggið laskast ef við förum í mótvægisaðgerðir.“
Aðspurður um hvort afstaða hans sé enn sú sama og að flugvöllurinn eigi áfram að vera á sínum stað, þá segir hann svo vera:
„Að sjálfsögðu! Það verður enginn annar innlandsflugvöllur miðstöð innlandsflugs og sjúkraflugsins en Reykjavíkurflugvöllur, fyrr enn og ef annar betri staður finnst og það verði tekin ákvörðun á morgun, sem er útilokað, því við höfum ekki annan betri stað, þá tekur það 20-25 ár, það liggur því í augum uppi að Reykjavíkurflugvöllur verður áfram á sama stað næstu áratugi.
Sigurður Ingi var einnig spurður hvort uppbyggingin myndi skerða sjúkraflug:
„Nei, að sjálfsögðu ekki. Þá hefði þessi hópur komist að því að þessi byggð myndi skerða sjúkraflug og það myndum við aldrei gera.“
Í samhengi flugvallarumræðunnar má enn fremur nefna að Borgarstjórnarflokkur Framsóknar lagði fram svohljóðandi bókun á fundi borgarstjórnar þann 02.05:
Borgarfulltrúar Framsóknar leggja fram svohljóðandi bókun undir 9. lið fundargerðarinnar frá 27. apríl:
Borgarstjórnarflokkur Framsóknar fagnar niðurstöðu skýrslu starfshóps innviðaráðherra um áhrif húsnæðisuppbyggingar í Nýja Skerjafirði á Reykjavíkurflugvöll. Niðurstaðan sýnir ótvírætt að óhætt er að hefja uppbyggingu hverfisins að teknu tilliti til mótvægisaðgerða sem starfshópurinn bendir á. Framsókn telur afar mikilvægt að tryggja við útfærslu mótvægisaðgerða að rekstraröryggi flugvallarins sé tryggt í samræmi við samkomulag ríkis og borgar. Næstu misseri á meðan unnið er að flutningi flugvallargirðingar og jarðvegsskipti á byggingarlandinu mun gefast góður tími til að útfæra mótvægisaðgerðir. Á sama tíma fagnar borgarstjórnarflokkur Framsóknar fyrirhugaðri húsnæðisuppbyggingu enda gríðarlega mikilvægt að hraða henni eins mikið og kostur er á.
„Reykjavíkurflugvöllur er miðstöð innanlandsflugs. Flugvöllurinn þarf að vera áfram í Vatnsmýrinni því að hann skapar öryggi fyrir innanlandsflugið, mætir þörfum sjúkraflugs og er brúin milli landsbyggðar og höfuðborgar. Völlurinn er líka mikilvægur varaflugvöllur í millilandaflugi. Þess vegna er fyrirliggjandi samkomulag ríkis og borgar frá 2019 grundvallarplagg; samkomulag um að rekstraröryggi á Reykjavíkurflugvelli haldist óbreytt að lágmarki næstu 20–30 árin eða þar til annar jafn góður eða betri kostur finnst,“ sagði Líneik Anna Sævarsdóttir, alþingismaður, í störfum þingsins.
Nú liggur fyrir niðurstaða starfshóps, er var settur á eftir að Sigurður Ingi Jóhansson, innviðaráðherra, stoppaði af áform Reykjavíkurborgar fyrir um ári síðan um fyrirhugaða byggð í Skerjafirði, um flugfræðilega rannsókn á hvort hægt væri að byggja í Vatnsmýrinni án þess að það hefði óásættanleg áhrif á flugvöllinn. Það er hægt.
„Reykjavíkurborg fer nú yfir deiliskipulag í samvinnu við Isavia í samræmi við ábendingar úr skýrslunni og þannig þarf að nota það sem þar kemur fram til að breyta áformum og deiliskipulagi. Það er leiðin sem borgin getur notað til að standa við samninginn frá 2019 og byggja nýjan Skerjafjörð án þess að skerða rekstraröryggi flugvallarins.
Það þarf að byggja nýja flugstöð í Vatnsmýrinni og fara í annað eðlilegt viðhald og endurnýjun mannvirkja í samræmi við ákvæði gildandi samgönguáætlunar Alþingis. Völlurinn er ekki að fara og flug í Vatnsmýri skerðist ekki næstu 20–30 árin,“ sagði Líneik Anna að lokum.
Ræða Líneikar Önnu í heild sinni á Alþingi:
„Virðulegi forseti. Reykjavíkurflugvöllur er miðstöð innanlandsflugs. Flugvöllurinn þarf að vera áfram í Vatnsmýrinni því að hann skapar öryggi fyrir innanlandsflugið, mætir þörfum sjúkraflugs og er brúin milli landsbyggðar og höfuðborgar. Völlurinn er líka mikilvægur varaflugvöllur í millilandaflugi. Þess vegna er fyrirliggjandi samkomulag ríkis og borgar frá 2019 grundvallarplagg; samkomulag um að rekstraröryggi á Reykjavíkurflugvelli haldist óbreytt að lágmarki næstu 20–30 árin eða þar til annar jafn góður eða betri kostur finnst.
Í síðustu viku kom út skýrsla sem er til komin vegna þess að innviðaráðherra stoppaði af áform sem fara áttu af stað fyrir ári og setti þess í stað af stað flugfræðilega rannsókn til að finna út hvort hægt væri að byggja í Vatnsmýrinni án þess að það hefði óásættanleg áhrif á flugvöllinn og nú liggur niðurstaðan fyrir. Það er hægt. Reykjavíkurborg fer nú yfir deiliskipulag í samvinnu við Isavia í samræmi við ábendingar úr skýrslunni og þannig þarf að nota það sem þar kemur fram til að breyta áformum og deiliskipulagi. Það er leiðin sem borgin getur notað til að standa við samninginn frá 2019 og byggja nýjan Skerjafjörð án þess að skerða rekstraröryggi flugvallarins.
Þá þarf líka að vinna úr öllum veðurmælingum sem til eru um flugvelli landsins. Það þarf líka að bæta við vindmælingum, meta áhrif trjágróðurs eins og í Öskjuhlíð og síðast en ekki síst þarf að byggja nýja flugstöð í Vatnsmýrinni og fara í annað eðlilegt viðhald og endurnýjun mannvirkja í samræmi við ákvæði gildandi samgönguáætlunar Alþingis. Völlurinn er ekki að fara og flug í Vatnsmýri skerðist ekki næstu 20–30 árin.“
Lilja Rannveig Sigurgeirsdóttir, alþingismaður, ræddi gervigreind og hvernig hún sé að nýst til að aukinna lífsgæða og til lausna flókinna verkefna. En þegar eru komnar fram áhyggjur af þróuninni og enn eigi eftir að mynda lagaumgjörð og reglur um þróun og beitingu gervigreindarinnar. Hraðinn er slíkur að málsmetandi einstaklingar í tækniiðnaðinum hafa þegar varað við eftirköstum.
„Það er því augljóst að það þarf að stíga varlega til jarðar og þróa og nýta gervigreindina á réttan máta. Það er mikilvægt að Ísland verði ekki eftirbátur annarra ríkja við að skapa slíka umgjörð,“ sagði Lilja Rannveig.
Sérfræðingar og hugsjónafólk á sviði tækninnar hefur ritað opið bréf þar sem lagt er til sex mánaða hlé, á frekari þróun gervigreindarinnar. Þannig verði til svigrúm og tækifæri til að skapa laga umgjörðina.
„Gervigreindin hefur oft birst sem boðberi hamfara í ýmsu afþreyingarefni en áhyggjurnar núna eru annars efnis. Það er nefnilega frekari hætta á aukinni upplýsingaóreiðu, fölsun efnis, sem í raun á sér þegar stað, og fækkun starfa. Við þurfum að mynda lagalega umgjörð um þróun og notkun gervigreindar í sífellt stafrænni heimi. Gervigreindin veitir okkur tækifæri og áskoranir sem við þurfum að vera reiðubúin fyrir,“ sagði Lilja Rannveig að lokum.
Ræða Lilju Rannveigar í heild sinni á Alþingi:
„Hæstv. forseti. Gervigreindin er og hefur verið í stöðugri þróun síðustu ár. Margir kostir fylgja þeirri þróun en gervigreindin hefur nýst til að auka lífsgæði, leysa flókin verkefni og vinna í þágu einstaklinga og félaga. Gervigreindin er mögnuð. Hún getur kennt sér sjálfri. Hún getur aflað upplýsinga og nýtt sér þann lærdóm við að leysa verkefni á ógnarhraða. Hún er farin að vera svo sannfærandi að það er oft erfitt að gera sér grein fyrir því hvað er gert af gervigreind og hvað er gert af manneskju, svo sem raddir, myndir og jafnvel tónlist.
Það er því augljóst að það þarf að stíga varlega til jarðar og þróa og nýta gervigreindina á réttan máta. Nú þegar hafa mjög margir áhyggjur af þessari þróun. Löggjafar alls staðar um heiminn eiga enn eftir að mynda umgjörð og reglur um þróun og beitingu gervigreindar. Það er mikilvægt að Ísland verði ekki eftirbátur annarra ríkja við að skapa slíka umgjörð. Þróun gervigreindarinnar er orðin það hröð að forystufólk í tækniiðnaðinum hefur varað við mögulegum eftirköstum. Sérfræðingar og hugsjónafólk á sviði tækninnar hafa birt opið bréf þar sem mælt er með sex mánaða hléi á frekari þróun gervigreindarinnar til að veita löggjöfum frekari tækifæri til að skapa umgjörðina.
Gervigreindin hefur oft birst sem boðberi hamfara í ýmsu afþreyingarefni en áhyggjurnar núna eru annars efnis. Það er nefnilega frekari hætta á aukinni upplýsingaóreiðu, fölsun efnis, sem í raun á sér þegar stað, og fækkun starfa. Við þurfum að mynda lagalega umgjörð um þróun og notkun gervigreindar í sífellt stafrænni heimi. Gervigreindin veitir okkur tækifæri og áskoranir sem við þurfum að vera reiðubúin fyrir.“
Stefán Vagn Stefánsson, alþingismaður, ræddi í störfum þingsins fjarskiptamál, þá í landsbyggðunum og á fjölmörgum vinsælum ferðamannastöðum umhverfis landið. Sagði hann að enn væru fjölmargir staðir þar sem ekki væri fjarskiptasamband.
„Þar eru m.a. staðir á þjóðvegi eitt sem og vinsælir ferðamannastaðir, eins og fram hefur komið í fjölmiðlum síðustu daga. Slíkt er einfaldlega ekki í boði nú árið 2023,“ sagði Stefán Vagn.
Sagði hann að hver mínúta skipti máli, um líf og dauða, þegar verða slys og óhöpp. Eins verði viðbragðsaðilar á „vettvangi að geta verið í sambandi við sitt bakland er kemur að því að kalla til fleiri bjargir og skipuleggja aðgerðir sem oft geta verið stórar og flóknar og kalla á mikla samhæfingu mismunandi viðbragðsaðila.“
„Því er afar mikilvægt nú strax þegar það liggur fyrir að fjölgun ferðamanna hingað til lands er að ná nýjum hæðum í ár að við setjum aukinn kraft í uppbyggingu fjarskiptanets á þeim fjölförnu ferðamannastöðum sem og á þjóðvegi eitt þar sem vitað er að fjöldinn verður mikill nú í sumar sem og á komandi árum,“ sagði Stefán Vagn.
Færeyingar hafa sett upp 5G-kerfið og fara öll fjarskipti viðbragðsaðila í gegnum það. Á Íslandi er verið að koma á tvöföldu kerfi, hefðbundnu farsímakerfi og Tetra-neyðarfjarskiptakerfi sem neyðaraðilar nota.
„Það er mín skoðun að við eigum að setja af stað vinnu við að skoða færeyska módelið og skoða kosti þess og galla að byggja upp eitt kerfi sem væri mun meira þokkandi og nota þá fjármuni sem nýttir eru til uppbyggingar tveggja kerfa í eitt. Með þeirri leið væri hægt að fjölga gríðarlega sendum sem myndu nýtast bæði fyrir neyðaraðila og almenning,“ sagði Stefán Vagn að lokum.
Ræða Stefáns Vagns í heild sinni á Alþingi:
„Virðulegur forseti. Mig langar hér í störfum þingsins í dag að ræða fjarskiptamál sérstaklega og fjarskipti á landsbyggðinni og á fjölmörgum vinsælum ferðamannastöðum umhverfis landið. Mig langar sérstaklega að vekja athygli á þeirri stöðu að enn eru fjölmargir staðir sem ekki njóta fjarskiptasambands. Þar eru m.a. staðir á þjóðvegi eitt sem og vinsælir ferðamannastaðir, eins og fram hefur komið í fjölmiðlum síðustu daga. Slíkt er einfaldlega ekki í boði nú árið 2023. Þegar slys og óhöpp ríða yfir geta mínútur skipt máli, mínútur sem geta skipt sköpum um líf og dauða viðkomandi einstaklinga sem í því lenda. Það skiptir einnig máli fyrir viðbragðsaðila á vettvangi að geta verið í sambandi við sitt bakland er kemur að því að kalla til fleiri bjargir og skipuleggja aðgerðir sem oft geta verið stórar og flóknar og kalla á mikla samhæfingu mismunandi viðbragðsaðila. Því er afar mikilvægt nú strax þegar það liggur fyrir að fjölgun ferðamanna hingað til lands er að ná nýjum hæðum í ár að við setjum aukinn kraft í uppbyggingu fjarskiptanets á þeim fjölförnu ferðamannastöðum sem og á þjóðvegi eitt þar sem vitað er að fjöldinn verður mikill nú í sumar sem og á komandi árum.
Mig langar að nefna eitt atriði í þessu samhengi sem er 5G-kerfið sem m.a. Færeyingar hafa komið sér upp og gengur út á að öll fjarskipti viðbragðsaðila fari í gegnum 5G-kerfið í síma viðkomandi aðila. Hér erum við að byggja tvöfalt kerfi, hefðbundið farsímakerfi og Tetra-neyðarfjarskiptakerfi sem neyðaraðilar nota með tvöföldum kostnaði. Það er mín skoðun að við eigum að setja af stað vinnu við að skoða færeyska módelið og skoða kosti þess og galla að byggja upp eitt kerfi sem væri mun meira þokkandi og nota þá fjármuni sem nýttir eru til uppbyggingar tveggja kerfa í eitt. Með þeirri leið væri hægt að fjölga gríðarlega sendum sem myndu nýtast bæði fyrir neyðaraðila og almenning.“
Uppbygging varaflugvalla á Íslandi hafa ekki verið í samræmi við vöxt alþjóðarflugs síðustu misseri. Flestar ferðir til og frá landinu eru í gegnum Keflavíkurflugvöll en hins vegar erum við að sjá aukið millilandaflug gegnum flugvellina á Akureyri og Egilsstöðum. Í kjölfarið sjáum við stóraukningu veitingastaða, gistirýma, afþreyingar og verslana á svæðinu. Með auknu flugi og aukinni verslun og þjónustu getum við aukið velmegun svæðisins til muna. Við þessa þróun myndast ný tækifæri á Norðausturlandi.
Ein leið til að halda áfram að stuðla að þessum vexti er að tryggja að flugvellir okkar séu vel í stakk búnir til að takast á við fjölgun ferðamanna. Til þess að svo verði þurfum við að ráðast í nauðsynlegar framkvæmdir, byggja upp og stækka innviði flugvallanna svo þeir geti sinnt hlutverki sínu sem mikilvægar gáttir inn í landið.
Við getum hins vegar ekki horft fram hjá þeirri fjárhagslegu byrði sem þessum framkvæmdum fylgir. Bygging og viðhald flugvalla krefst umtalsverðrar fjárfestingar og til þess að hægt sé að ráðast í slíkar framkvæmdir þarf að tryggja að nauðsynlega fjármuni til þess.
Hóflegt gjald skilar 1,2-1,5 ma króna
Í vikunni mælti Sigurður Ingi Jóhannsson innviðaráðherra fyrir frumvarpi í þinginu um svokallað varaflugvallagjald. Um er að ræða mjög hóflegt gjald á hvern farþega sem getur þó skilað stjórnvöldum 1.200-1.500 milljónum kr. ár hvert ef miðað er við sex milljónir farþega. Þá benda allar spár til þess að þessar upphæðir geti orðið enn hærri þar sem farþegaspár gera ráð fyrir mun fleiri farþegum.
Ísland er eitt af fáum ríkjum í heiminum sem leggur engan skatt á flugferðir, en skattheimta sem þessi er mjög sambærileg í flestum öðrum ríkjum innan EES. Það er því mikilvægt að við nýtum skynsamlegar leiðir til þess að fjármagna uppbyggingu á nauðsynlegum innviðum.
Ég tel afar skynsamlegt að stíga þetta skref og fara í þessa gjaldtöku og tryggja með því fjármagn til þess að fara í nauðsynlega og uppsafnaða uppbyggingu á innanlandsflugvöllum. Forgangsraða verkefnunum, byrja þar sem skóinn kreppir og svo ef vel gengur þá verður vonandi fjármagn hugsað til frekari uppbyggingar annarra flugvalla sem þjónusta m.a. sjúkraflugi í landinu.
Við þurfum, vegna öryggissjónarmiða að hafa til taks flugvelli ef loka þarf Keflavíkurflugvelli af einhverjum ástæðum líkt og reynslan sl. vetur sýndi okkur.
Eins og við vitum er ferðaþjónustan mikilvægur þáttur í atvinnulífi okkar og við höfum séð verulega aukningu á fjölda ferðamanna sem heimsækja landið okkar á undanförnum árum.
Þess vegna tel ég mikilvægt að umrætt varaflugvallagjald verði greidd leið í gegnum þingið. Með því getum við hvatt fleira fólk til að heimsækja landið okkar og leggja sitt af mörkum til hagkerfis okkar, á sama tíma og við getum aflað aukatekna til að styðja við framkvæmdir við flugvallarmannvirki okkar.
Það er von mín að þingmenn taki höndum saman um að tryggja að flugvellir okkar séu vel í stakk búnir til að takast á við vöxt ferðaþjónustunnar og viðhalda stöðu Íslands sem áhugaverðs ferðamannastaðar og samkeppnishæfum áfangastað.
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
