Author: einar

Rekstrargrunnur hjúkrunarheimila verður styrktur varanlega um 1,0 milljarð króna með fjárlögum næsta árs sem samþykkt voru á Alþingi í gær. Að auki er í fjárlögunum gert ráð fyrir 1,2 milljarða króna framlagi sem jafnframt er varanlegt, til að mæta auknum launakostnaði sem stafar af styttri vinnutíma vaktavinnufólks.

Willum Þór Þórsson, heilbrigðisráðherra, segir það mikilvægt skref að fjárlaganefnd og Alþingi hafi nú ákveðið að renna styrkari stoðum undir rekstur hjúkrunarheimilanna. Vinnuhópur skipaður fulltrúum heilbrigðisráðuneytis, fjármálaráðuneytis, Sambandi sveitarfélaga og Samtökum fyrirtækja í velferðarþjónustu fjallaði fyrr á þessu ári um aukna fjárþörf hjúkrunarheimila og hve miklu þyrfti að bæta inn í rekstrargrunninn til að tryggja rekstur.

„Þessi hækkun á rekstrargrunninum um einn milljarð króna er í samræmi við niðurstöðu vinnuhópsins. Það er því óhætt að segja að breið samstaða sé um þessa auknu fjármuni sem tvímælalaust skapa hjúkrunarheimilunum betri stöðu og gera þeim betur kleift að veita íbúum sínum góða þjónustu,“ segir Willum Þór Þórsson, heilbrigðisráðherra.

Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir, alþingismaður, var með jómfrúrræðu sína í fyrstu umræðu fjárlaga 2022 á Alþingi í síðustu viku.

Hafdís Hrönn sagði ógrynni tækifæra til staðar til að bæta samkeppnisstöðu Íslands á hinum ýmsu sviðum og þá sérstaklega á sviði þekkingar og nýsköpunar. „Fjárfesting í nýsköpun er ekki bara fjárfesting í nýsköpun; fjárfesting í loftslagsmálum, fjárfesting í heilbrigðiskerfinu, fjárfesting í landbúnaði, fjárfesting í sjávarútvegi, fjárfesting í hraðari orkuskiptum hér á landi. Með því að styðja við nýsköpun, hugverkaiðnað og skapandi greinar erum við að fjárfesta í samfélaginu öllu, fjárfesta í fólki.“

Minnti hún á að þess konar áherslur séu í takt við áherslur er Framsóknarflokkurinn lagði upp með í aðdraganda síðustu kosninga. Athygli vakti er framleiðandinn og streymisveitandinn HBO lýsti yfir áhuga á því að framleiða kvikmyndir og sjónvarpsþætti á Íslandi, að því gefnu að kosningaloforð Framsóknar yrðu að veruleika. Þetta kom fram í bréfi frá HBO til formanns og varaformanns Framsóknar.

„Við sem þjóð eigum að geta verið fremst meðal jafningja með skilvirku kerfi og hvötum sem stuðla að auknum áhuga og fjölgun verkefna til landsins. Ég bind miklar vonir við þann árangur sem fæst með hvötum sem þessum. Sköpun nýrra og fjölbreyttra starfa veitir okkur tækifæri til framtíðar. Samhliða þurfum við að efla kvikmyndanám og kennslu á háskólastigi með auknum stuðningi í fjárlögum. Íslendingar hafa sýnt sig og sannað á heimsvísu á þessu sviði og við getum skarað fram úr, enn frekar,“ sagði Hafdís Hrönn.

***

„Virðulegur forseti. Ég stend hér stolt og auðmjúk við flutning minnar fyrstu ræðu á Alþingi, jómfrúrræðu. Ég er fyrst og fremst þakklát fyrir það tækifæri sem ég fæ til að standa hér í dag, það er alls ekki sjálfgefið. Talandi um tækifæri: Hér á landi höfum við ógrynni tækifæra til að bæta samkeppnisstöðu Íslands á hinum ýmsu sviðum og þá sérstaklega á sviði þekkingar og nýsköpunar. Nýsköpun stuðlar að framförum með nýjum hugmyndum, verklagi og uppgötvunum. Nýsköpun er mikilvægur þáttur í allri framþróun. Það kemur til með að skipta efnahag Íslands öllu máli að við verðum ekki eftirbátar annarra þjóða sem við berum okkur saman við þegar kemur að atvinnusköpun, hugverkaiðnaði, nýsköpun á sviði orkumála og skapandi greina og í því felast tækifæri sem við eigum að grípa. Fjárfesting í nýsköpun er ekki bara fjárfesting í nýsköpun; fjárfesting í loftslagsmálum, fjárfesting í heilbrigðiskerfinu, fjárfesting í landbúnaði, fjárfesting í sjávarútvegi, fjárfesting í hraðari orkuskiptum hér á landi. Með því að styðja við nýsköpun, hugverkaiðnað og skapandi greinar erum við að fjárfesta í samfélaginu öllu, fjárfesta í fólki.

Við höfum öll fylgst með þeirri sérstöðu sem landið hefur þegar kemur að framleiðslu á afþreyingarefni, t.d. kvikmyndaframleiðslu. Erlendir kvikmyndaframleiðendur keppast við að taka upp og framleiða efni hér á landi, skiljanlega, enda er landið okkar ótrúlegt sjónarspil. Þetta er ekki einungis glæsileg landkynning sem styður hraustlega við íslenska ferðaþjónustu heldur geta þær tekjur sem við höfum af þessu reynst umtalsverðar. Að auki leiðir þetta til nýrra fjölbreyttra og afleiddra starfa sem við sem samfélag þurfum að líta til. Þessu tek ég fagnandi. Það er því einstaklega ánægjulegt að sjá í fjárlögum skref stigið í átt að því að auka endurgreiðslur til kvikmyndagerðar á Íslandi. Með slíkri aðgerð getum við bætt samkeppnisstöðu og sérstöðu okkar í alþjóðlegu samhengi og búið til tækifæri til framtíðar í sívaxandi geira. Við getum skipað okkur á bekk með ríkjum á borð við Írland og Spán þar sem kvikmyndaframleiðsla hefur gífurlega jákvæð áhrif á ríkistekjur. Íslensk kvikmyndaframleiðsla hefur verið að færa út kvíarnar síðastliðin ár og við eigum sérfræðinga í fremstu röð á öllum sviðum tengdum kvikmyndaframleiðslu, m.a. tónskáld, leikstjóra, klippara, leikara, og af því hefur íslenskt samfélag notið góðs, íslenskur efnahagur notið góðs af. Með auknum stuðningi er hægt að stuðla að frekari vexti og uppbyggingu á spennandi iðnaði. Við sem þjóð eigum að geta verið fremst meðal jafningja með skilvirku kerfi og hvötum sem stuðla að auknum áhuga og fjölgun verkefna til landsins. Ég bind miklar vonir við þann árangur sem fæst með hvötum sem þessum. Sköpun nýrra og fjölbreyttra starfa veitir okkur tækifæri til framtíðar. Samhliða þurfum við að efla kvikmyndanám og kennslu á háskólastigi með auknum stuðningi í fjárlögum. Íslendingar hafa sýnt sig og sannað á heimsvísu á þessu sviði og við getum skarað fram úr, enn frekar.

Þessar áherslur slá í takt við það sem Framsóknarflokkurinn lagði upp með í aðdraganda kosninga og kemur skýrt fram í stjórnarsáttmálanum og endurspeglast í fjárlögum næsta árs. Þetta hefur heldur betur vakið athygli erlendis. Hinn risastóri framleiðandi og streymisveitandi HBO hefur nú þegar lýst yfir áhuga á því að framleiða kvikmyndir og sjónvarpsþætti á Íslandi verði umrædd áform að veruleika. Þessu lýsti afþreyingarrisinn yfir í bréfi sem stílað var á formann og varaformann Framsóknar: Verkefni frá framleiðendum á borð við HBO eru með þeim stærstu sem bjóðast í kvikmyndageiranum. Tekjurnar geta því orðið verulegar með tilheyrandi atvinnusköpun og sérþekkingu sem myndast í kringum slík verkefni. Þetta er fögur framtíðarsýn um uppbyggingu nýrra starfa og jafnvel upphafið að nýrri og öflugri stoð í íslensku atvinnulífi.

Virðulegi forseti. Ef við ætlum að skapa atvinnu verðum við að auka þátt nýsköpunar og ef við gerum það sköpum við störf og þau skapa hagvöxt. Með hagvexti vöxum við út úr aukinni skuldsetningu sem skapast hefur í kjölfarið á heimsfaraldri sem geisað hefur í tæp tvö ár. Við getum þar með bætt enn frekar velferð samfélagsins. Þetta endurspeglast í þeim fjárlögum sem hér eru til umræðu, að við vöxum út úr því ástandi sem skapast hefur í Covid í krafti grænnar nýsköpunar.

Virðulegi forseti. Ég fer full vonar inn í þetta kjörtímabil og það er mín einlæga von að við getum haldið áfram að eiga í víðtæku samtali við samfélagið um þær breytingar sem ráðast skal í á kjörtímabilinu og með því fundið bestu lausnina hverju sinni til hagsbóta fyrir samfélagið allt.“

Ágúst Bjarni Garðarsson, alþingismaður, var með jómfrúrræðu sína í fyrstu umræðu fjárlaga 2022 á Alþingi í síðustu viku. Í ræðu sinni fór hann yfir að stjórnarsáttmáli nýrrar ríkisstjórnar væri ítarlegt skjal sem einkennist af bjartsýni varðandi þau tækifæri sem væru til staðar

Fjárlagafrumvarpið endurspegli vel markmið ríkisstjórnarinnar og að vel ígrundaðar og kröftugar efnahagsaðgerðir stjórnvalda hafi gefist vel fram að þessu. Vel hafi spilast úr fordæmalausu stöðu sem þjóðin stæði öll frammi fyrir.

„Við höfum sagt að það sé mikilvægt að einstaklingurinn sé ávallt hjartað í kerfinu og við sjáum það vel á markmiðum og forgangsröðun ríkisstjórnarinnar, bæði á því fjárlagafrumvarpi sem nú liggur fyrir og frá síðasta kjörtímabili. Framlög til velferðarmála hafa vaxið hvað mest í krónum talið. Aukin útgjöld til heilbrigðismála nema 37% af 220 milljarða kr. útgjaldaaukningu frá 2017 en félags- og tryggingamál eru næststærsti hluti eða 26%. Í því frumvarpi sem hér liggur fyrir er gert ráð fyrir að framlög til heilbrigðismála aukist um 16,3 milljarða. Geðheilbrigðismál fá aukið rými og utan um þann málaflokk þarf sérstaklega að taka. Ég treysti nýjum heilbrigðisráðherra vel til þeirra verkefna sem og annarra,“ sagði Ágúst Bjarni.

Ágúst Bjarni sagði að atvinnuleysi væri á niðurleið og væri komið niður í um 5%, glöggt merki þess að atvinnulífið er að taka við sér enda öflugt atvinnulíf forsenda velferðar og framfara.

***

„Hæstv. forseti. Ég stend hér stoltur og fullur þakklætis og auðmýktar fyrir tækifærið að fá að vinna að góðum málum í þágu samfélagsins alls hér á hinu háa Alþingi. Í upphafi ræðu minnar vil ég minnast í stuttu máli á stjórnarsáttmálann sem er ítarlegt skjal sem bæði einkennist af bjartsýni varðandi þau tækifæri sem til staðar eru og bjartsýni um að við getum áfram bætt samfélagið og lagfært það sem þarf að laga. Við ræðum hér í því samhengi frumvarp til fjárlaga fyrir árið 2022. Ég tel að fjárlagafrumvarpið endurspegli vel markmið ríkisstjórnarinnar. Ljóst er að staðan er betri í efnahagsmálum en gert var ráð fyrir í fjárlögum líðandi árs. Það er vel að efnahagsbatinn hafi reynst meiri en spár gerðu ráð fyrir og áfram er útlit fyrir nokkuð sterkan vöxt árið 2022. Ég leyfi mér að fullyrða að vel ígrundaðar og kröftugar efnahagsaðgerðir stjórnvalda hafi gefist vel í þessum ólgusjó alheimsfaraldurs og skýra að stórum hluta hve vel hefur spilast úr þessari fordæmalausu stöðu sem þjóðin öll stendur enn frammi fyrir. Ég þekki það vel úr störfum mínum sem sveitarstjórnarmaður að þau ýmsu úrræði sem gripið var til af hálfu stjórnvalda og stóðu til boða skiptu sköpum. Má þar nefna hlutabótaleiðina eða hlutastarfaleiðina, tekjutengdar atvinnuleysisbætur, Allir vinna, vinnumarkaðsátakið Hefjum störf, stuðning til íþróttafélaga og sérstakan stuðning til tekjulágra heimila sem hafði og hefur það markmið að jafna tækifæri barna til íþrótta- og tómstundaiðkunar. Ríkisstjórnin ætlar að beita sér fyrir að svo verði áfram.

Hér er bæði um að ræða óbeinan stuðning til sveitarfélaga í gegnum þessi úrræði og beinan stuðning til fólks. Ég hef nefnt ýmis úrræði en við þau mætti bæta fjölda annarra úrræða í gegnum faraldurinn. Það má því segja heilt yfir að það hafi gefið góða raun að beita ríkisfjármálunum af krafti. Atvinnuleysi er á niðurleið og er komið í um 5%. Það er glöggt merki þess að atvinnulífið er að taka við sér, sem eru góðar fréttir. Öflugt atvinnulíf er forsenda velferðar og framfara. Auka þarf verðmætasköpun og gefa fyrirtækjum nauðsynlegt svigrúm til að sækja fram, fjárfesta í tækjum og tólum, til að auka samkeppnishæfni þeirra og ekki síður til að ráða fólk til starfa að nýju. Slíkt treystir ríkisfjármálin á ný og gefur okkur sem þjóð tækifæri til að vaxa og dafna til frekari velsældar. Þetta er stærsta verkefni okkar í upphafi nýs kjörtímabils og áfram inn í framtíðina. Vinna, vöxtur, velferð, virðulegur forseti.

Við höfum sagt að það sé mikilvægt að einstaklingurinn sé ávallt hjartað í kerfinu og við sjáum það vel á markmiðum og forgangsröðun ríkisstjórnarinnar, bæði á því fjárlagafrumvarpi sem nú liggur fyrir og frá síðasta kjörtímabili. Framlög til velferðarmála hafa vaxið hvað mest í krónum talið. Aukin útgjöld til heilbrigðismála nema 37% af 220 milljarða kr. útgjaldaaukningu frá 2017 en félags- og tryggingamál eru næststærsti hluti eða 26%. Í því frumvarpi sem hér liggur fyrir er gert ráð fyrir að framlög til heilbrigðismála aukist um 16,3 milljarða. Geðheilbrigðismál fá aukið rými og utan um þann málaflokk þarf sérstaklega að taka. Ég treysti nýjum heilbrigðisráðherra vel til þeirra verkefna sem og annarra.

Einnig fagna ég því að frítekjumark atvinnutekna ellilífeyrisþega verði hækkað í 200.000 kr. á mánuði um næstu áramót og þar með tvöfaldað. Stigin hafa verið ákveðin skref í barnabótakerfinu til að bæta hag lágtekjufólks og lægri millitekjuhópa. Það er vel og við þurfum að vera sammála um að létta þeim róðurinn sem þyngstar byrðar bera.

Til viðbótar má nefna að útgjöld vegna félags-, húsnæðis- og tryggingamála hækka um 8,1 milljarð árið 2022 og vegur þar m.a. þyngst kostnaður vegna lengingar fæðingarorlofs í 12 mánuði, um 1,1 milljarð. Þetta er jafnréttismál.

Stærsta einstaka fjárfestingarverkefni í fjárlagafrumvarpinu er bygging nýs Landspítala en gert er ráð fyrir að verja til þess 14 milljörðum kr. árið 2022. Þá er gert ráð fyrir 10,4 milljörðum í endurgreiðslu rannsóknar- og þróunarkostnaðar, 31,5 milljörðum í samgöngumannvirki, 5,2 milljörðum í byggingu hjúkrunarheimila og 1,5 milljörðum í Stafrænt Ísland, svo að dæmi séu tekin. Það er því ljóst að við munum áfram byggja upp af krafti, styrkja innviði, byggja upp greiðar, öruggar og hagkvæmar samgöngur, styðja við menntun, nýsköpun og öflugt heilbrigðiskerfi enn frekar. Fjárlagafrumvarpið hér ber merki þess, eins og fram hefur komið.

Hæstv. forseti. Talandi um húsnæðismarkaðinn og lóðaframboð, og þá er ég kannski sérstaklega að horfa til okkar á höfuðborgarsvæðinu: Ég tel að við séum að stíga gott skref og þarft með því að setja á fót sérstakt innviðaráðuneyti sem m.a. hefur það að markmiði að samþykkja skipulagsáætlanir sveitarfélaga og svæðisskipulagsstefnu til að ná betri nýtingu á innviðum og annarri þjónustu og fá mun betri yfirsýn yfir framboð á lóðum og húsnæði, bæði í nútíð og framtíð. Þetta styður við alla stjórnsýslu skipulagsmála. Að mínu mati er staðan talsvert snúin hér á höfuðborgarsvæðinu þar sem við vinnum samkvæmt svæðisskipulagi höfuðborgarsvæðisins til ársins 2040. Þar inni má finna vaxtarmörk, þ.e. hversu mikið sveitarfélögin geta í raun þanið sig út. Þetta verður nefnilega að fara saman í allri umræðu, bæði þegar kemur að þéttingu byggðar og nýbyggingarsvæðum.

Ef við horfum á vaxtarmörkin í dag er okkur þröngur stakkur sniðinn. Árið er 2021 og heil 19 ár í árið 2040 með allri væntri uppbyggingu á þeim tíma. Þarna verðum við sem samfélag að horfa inn á við og segja að mögulega þurfi að taka þetta allt saman til endurskoðunar, íbúum til heilla, og rétta kúrsinn, eins og oft er sagt. Hér erum við auðvitað komin í sveitarstjórnarmál en þetta tengist allt þessu nýja ráðuneyti sveitarstjórna og skipulagsmála. Þetta snýst um skilvirkni.

Það sem ég hef nefnt hér að ofan hefur nefnilega áhrif á húsnæðismarkaðinn og húsnæðisverð sem hækkað hefur mikið á síðustu árum. Líklega myndu einhverjir segja þá hækkun að mörgu leyti og að miklu leyti komna til vegna skorts á lóðum og þar með á uppbyggingu húsnæðis.

Virðulegur forseti. Sumir kjósa alltaf að horfa á glasið hálftómt en ég kýs hins vegar að vera bjartsýnn, sem ég er nú almennt, og horfa á glasið hálffullt. Staðan er nokkuð góð og það er bjart fram undan.“

Með síðustu breytingu á byggingarreglugerðinni um nýtt flokkunarkerfi þýðir að bygging einfaldari mannvirkja mun ekki lengur vera háð útgáfu byggingarleyfis, heldur nægir að hafa svokallaða byggingarheimild sem draga mun úr flækjustigi í byggingariðnaðinum. OECD gagnrýndi kerfið við leyfisveitingar í mannvirkjagerð í samkeppnismati sínu á íslenskum byggingariðnaði sem kynnt var á síðasta ári. Reglugerðin er viðbrögð við þeirri gagnrýni.

Sigurður Ingi Jóhannsson, innviðaráðherra:
„Ég tel þetta vera mikilvægt skref á þeirri leið sem við höfum markað um að einfalda verulega alla stjórnsýslu og leyfisveitingar. Það hefur verið kallað eftir því lengi að minnka óþarfa flækjustig í einföldum framkvæmdum.

Við þurfum að nýta skynsamlega þá fjármuni sem við leggjum í eftirlit með mannvirkjum frekar en að senda fólk út og suður í að afla leyfa til að reisa einfalda skjólveggi eða girðingar.

Ég tel að með sameiningu stjórnsýslu húsnæðis-, skipulags- og byggingarmála í einu ráðuneyti, sem nú er að verða að veruleika, verði hægt að stíga fleiri skref til að einfalda leyfisveitingar, auka stafræna upplýsingagjöf og þannig lækka húsnæðisverð, sem skiptir höfuðmáli fyrir almenning.“

Breytingin nú er einungis fyrsta skrefið af nokkrum sem stigin verða á næstunni til að stytta og einfalda leyfisveitingar vegna byggingaframkvæmda. Markmiðið er að stytta verulega byggingartíma og með því sporna gegn óhóflegum verðsveiflum á húsnæðismarkaði.

Nýja flokkunarkerfið þýðir að bygging einfaldari mannvirkja mun ekki lengur vera háð útgáfu byggingarleyfis, heldur nægir að hafa svokallaða byggingarheimild sem mun draga verulega úr flækjustigi í slíkum framkvæmdum. Breytingin er í takt við áform um einföldun stjórnsýslu byggingamála sem fram koma í nýjum stjórnarsáttmála.
Framundan er frekari endurskoðun m.a. með hliðsjón af tillögum OECD sem gagnrýndi fyrra kerfi leyfisveitinga í mannvirkjagerð í samkeppnismati sínu á íslenskum byggingariðnaði á síðasta ári.