Category: Greinar

Lilja Dögg Al­freðsdótt­ir, mennta- og menn­ing­ar­málaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 24. mars 2020.

Í dag, 23. mars er dagur Norðurlandanna. Því miður var ekki hægt að flagga fánum Norðurlandanna við Alþingishúsið, líkt og gert hefur verið sl. ár, vegna aðstæðna. En mig langar að þessu tilefni að stikla á stóru í sögu norræns samstarfs, stofnunar og starfsemi Norðurlandaráðs og Norrænu ráðherranefndarinnar. En þess má geta að Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Framsóknarflokksins, gegnir nú stöðu samstarfsráðherra Norðurlandanna í ríkisstjórn Íslands og undirrituð gegnir stöðu forseta Norðurlandaráðs 2020 og er einnig formaður Íslandsdeildar Norðurlandaráðs á Alþingi. Norrænt samstarf hefur alltaf skipt Framsóknarflokkinn miklu máli og einnig verið ein af grunnstoðum í utanríkisstefnu Íslands frá stofnun lýðveldisins.

NORRÆN FÉLÖG OG VINABÆJARSAMSTARF
Fjöldi norrænna grasrótarsamtaka höfðu með sér samstarf þegar í lok 19. aldar. Grasrótarsamstarfið er enn þann dag í dag ein af meginstoðum formlega samstarfsins.

Norræna félagið var stofnað í Danmörku, Noregi og Svíþjóð árið 1919, á Íslandi árið 1922 og í Finnlandi 1924. Félögin hafa síðan verið drifkraftur í eflingu norræns samstarfs. Gott dæmi um norrænt samstarf er vinabæjasamstarfið. Árið 1948 voru viðræður um að stofna norrænt varnarbandalag en þeim viðræðum var slitið en Ísland, Danmörk og Noregur voru stofnaðilar NATO árið 1949.

Norðurlandaráð var svo stofnað árið 1952 af Danmörku, Íslandi, Noregi og Svíþjóð. Finnland sem á þeim tíma var undir miklum áhrifum frá nálægðinni við Sovétríkin með Stalín við stjórnvölinn varð aðili að ráðinu árið 1955 þegar hinn nýi leiðtogi, Krústjoff, boðaði þíðu í alþjóðasamskiptum.

FRÍVERSLUNAR – EFTA

Á sjötta áratug síðustu aldar voru áætlanir um norrænt fríverslunarsvæði og norrænt tollasamband, en niðurstaðan varð sú að Svíþjóð, Noregur og Danmörk samþykktu að ganga í þau samtök sem urðu að fríverslunarsamtökunum EFTA árið 1960. Finnland gekk í EFTA árið 1961. Ísland gerðist aðili árið 1970, og í skamman tíma tilheyrðu norrænu ríkin öll sama fríverslunarsvæði.

Samstarfið var hins vegar nánara og meira skuldbindandi innan Evrópubandalagsins (EB). Í júlí 1961 ákvað Stóra-Bretland að sækja um aðild að EB. Danmörk og Noregur sóttu einnig um aðild á þessu tímabili. Aðildarviðræður voru stöðvaðar í janúar 1963.

UNDIRRITUN HELSINKISÁTTMÁLANS 1962

En hinar breyttu aðstæður undangenginna ára urðu til þess að efla enn frekar óskina um formlegan samning um norrænt samstarf. Sá samningur var gerður í Helsinki 23. mars 1962 og þessi „Norræna stjórnarskrá“ er því alltaf kölluð Helsinki-sáttmálinn.

Frá 1968 þar til í upphafi árs 1970 áttu sér stað viðræður um norrænt efnahagssamstarf innan ramma hins svokallaða Nordek. Ekkert varð úr samstarfinu því Finnar töldu sig ekki geta tekið þátt vegna tengsla við Sovétríkin. Þessi misheppnaða tilraun hafði engu að síður annað í för með sér: Stofnun Norrænu ráðherranefndarinnar árið 1971, sem er samstarfsvettgangur allra ráðherra norrænna ríkisstjórna.

INNGANGA Í ESB

Frá 1. janúar 1973 varð eitt Norðurlandanna, Danmörk, aðili að Evrópubandalaginu en hin fjögur voru utan bandalagsins. Norræna ráðherranefndin var einmitt stofnuð með það að markmiði að viðhalda norrænu samstarfi við þessar aðstæður.

Anker Jørgensen sem var forsætisráðherra Danmerkur flest árin fram til 1982 skrifaði í eftirmála við útgáfu á dagbóka sinna frá forsætisráðherratíðinni, að Danmörk gleymdi ekki norrænu samstarfi þrátt fyrir að vera komnir í evrópskt samstarf:

„Þvert á móti reyndum við á einhvern hátt að byggja brú milli Norðurlanda og Evrópu og það var líka það sem hin Norðurlöndin óskuðu eftir.“

Árið 1994 var kosið um aðild að ESB í Finnlandi, Noregi og Svíþjóð. Kjósendur í Finnlandi og Svíþjóð samþykktu aðild, en meirihluti norskra kjósenda hafnaði henni í annað sinn. Svíþjóð og Finnland ásamt Austurríki gengu í ESB 1. janúar 1995.

UNDIR SAMA ÞAKI Í BERLÍN

Í október tóku norrænu ríkin fimm í notkun sameiginlega sendiráðsbyggingu í Berlín sem aftur var orðin höfuðborg Þýskalands. Árið 2007 myndaði Sambandsþingið í Berlín umgjörð hinnar árlegu þingmannaráðstefnu Eystrasaltssvæðisins, PSPC, þar sem Norðurlandaráð hefur verið afar virkt allt frá fyrstu ráðstefnunni í janúar 1991 – hálfu ári fyrir fall Sovétríkjanna. Allt Eystrasaltssvæðið, að frátöldu rússneska yfirráðasvæðinu í kringum Pétursborg og Kalíníngrad, á nú aðild að ESB. Enn er afar náið samband milli Norðurlandanna og Eystrasaltsríkjanna en framtíðin mun leiða í ljóst í hvaða átt norrænt samstarf mun þróast.

SAMSTAÐA Á ERFIÐUM TÍMUM

Samstarf Norðurlandanna hefur ekki aðeins snúist um verslunar og viðskipti og alþjóðasamninga, heldur hefur norrænn almenningur sýnt hlýhug í verki á margan hátt þegar vinaþjóðir hafa átt í erfiðleikum. Dæmi um það eru t.d. þegar Íslendingar sendu matarböggla til bágstaddra barna í Noregi eftir síðari heimsstyrjöldina. Norðurlöndin sendu Íslendingum margvíslega aðstoð eftir gosið í Vestmannaeyjum 1973. Ríkisstjórnir norrænu landanna veittu m.a. háan fjárstyrk sem skyldi verja til að útvega nýtt húsnæði handa þeim sem höfðu orðið að flýja úr Eyjum. Seint gleymist rausnarskapur Færeyinga eftir snjóflóðin á Flateyri og í Súðavík árið 1995. Norðurlöndin aðstoðuðu okkur eftir efnahagshrunið 2008 þegar önnur og stærri ríki neituðu hjálparbeiðnum okkar, ef frá eru taldir Pólverjar. Árið 2009 þegar hamfaraflóðin gengu yfir Asíu sendu Íslendingar flugvél til Tælands til að sækja slasaða Svía. Þetta eru aðeins örfá dæmi um norrænt samstarf og vináttu síðustu áratugi.

COVID-19

Yfirstandandi COVID-19 faraldur hefur undanfarið sett einstaklinga, fyrirtæki, ríki og allt alþjóðasamfélagið í óþekkta stöðu. Við þurfum á nágrönnum okkar að halda til að miðla upplýsingum og þekkingu sem er sérstaklega mikilvæg á tímum sem þessum. Nágrannar okkar í norðri eru nú sem fyrr, okkar mikilvægustu bandamenn. Ekki bara nú, á meðan COVID-19 veiran gengur yfir, heldur ekki síður þegar við hefjumst handa við að endurreisa þá samfélagslegu burðarstólpa sem sköðuðust.

Silja Dögg Gunnarsdóttir, forseti Norðurlandaráðs.

Við upplifum um þessar mundir tíma sem fá eflaust marga kafla í veraldarsögunni, tíma sem munu hafa áhrif á daglegt líf okkar um nokkra hríð. Við megum ekki faðmast og kyssast, ekki halda fjölmenn matarboð fjölskyldu og vina, verðum að halda okkur í tveggja metra fjarlægð frá öðrum. Þetta reynir á okkur öll en er nauðsynlegt til að brjóta keðju veirunnar og stöðva útbreiðslu hennar. Við erum öll almannavarnir.

Válynd veður

Kórónuveirufaraldurinn bætist við erfiðan vetur hér á Íslandi þar sem veðrið hefur minnt rækilega á sig með stórhríðum og snjóflóðum. Ríkisstjórnin hefur þegar brugðist við þeim veikleikum sem opinberuðust í óveðrinu. Við höfðum einnig lagt grunninn að miklu átaki í fjárfestingum hins opinbera til að mæta fyrirsjáanlegri efnahagslægð. Þær áætlanir eru mikilvægar nú þegar við horfum fram á hrun vegna útbreiðslu veirunnar og þeirra aðgerða sem þjóðir heims hafa ráðist í til að verja heilsu fólks.

Kröftug viðspyrna

Ríkisstjórnin hefur nú kynnt fyrstu aðgerðir sínar til að verja heimili og fyrirtæki vegna efnahagslegra áhrifa kórónuveirunnar en eflaust þarf meira að koma til svo við náum kröftugri viðspyrnu. Hluti af aðgerðunum eru 20 milljarða fjárfestingar ríkisins og opinberra fyrirtækja en þær munu á þessu ári bætast við áður boðaðar framkvæmdir. Fjárfestingaáætlunin er fjölbreytt og tekur til fjölmargra sviða. Stór hluti hennar er stórátak í samgöngum í viðbót við þau 27 milljarða verkefni sem þegar hafði verið ákveðið að bjóða út.

Lífsgæði og samgöngur

Samgöngur eru mikilvægur þáttur í lífsgæðum okkar, ekki síst þeirra sem búa í hinum dreifðu byggðum. Mikilvægasta markmiðið með samgöngubótum er að draga úr slysum á fólki. Önnur markmið sem höfð eru að leiðarljósi eru að draga úr útblæstri og tengja samfélög um allt land og styrkja byggðir.

Öll él birtir um síðir

Ég efast ekki eina mínútu um að við komumst í gegnum þetta ef við stöndum saman. Við mætum þessum vanda af yfirvegun og æðruleysi eins og stórhríðunum sem við þekkjum vel. Öll él birtir um síðir. Það kemur vor og það kemur sól og daginn lengir. Við höfum áður tekist á við erfiðleika og staðið sterkari eftir. Við getum gert það aftur.

Sigurður Ingi Jóhannsson, samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra og formaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst á visir.is 23. mars 2020.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, mennta- og menn­ing­ar­málaráðherra og vara­formaður Fram­sókn­ar­flokks­ins.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 21. mars 2020.

Þegar á reynir hefur íslenska þjóðin styrkt böndin og horft fram á við. Nú stöndum við sannarlega fram fyrir flóknum viðfangsefnum í baráttunni við Covid-19, ekki síst vegna samkomubanns sem síðast var í gildi fyrir rúmri öld. Fyrsta skrefið í baráttunni gegn veirunni snýr að heilsuvernd, enda nauðsynlegt að hefta útbreiðslu hennar. Samhliða þarf að huga að efnahagslegum og félagslegum viðbrögðum. Neikvæð efnahagsleg áhrif veirunnar eru einhver þau mestu sem alþjóðakerfið hefur séð í langan tíma. Þess vegna þarf umfang efnahagsaðgerða ríkisstjórnarinnar að vera verulegt.

Þrátt fyrir þessar fordæmalausu aðstæður er afar brýnt að hlúa að menningunni. Íslenskt menningarlíf hefur lengið staðið í blóma og mun áfram blómstra þótt tímabundinn skuggi hafi fallið á samfélagið. Við þurfum á andlegri næringu að halda og ýmsar leiðir eru færar til að njóta hennar. Söfn eru opin og nýjar sýningar eru að fæðast. Útilistaverk færa okkur gleði í nauðsynlegum heilsubótargöngum. Íslenskir listamenn, menningarstofnanir og sjálfstæðir listhópar hafa einnig fundið leiðir til að færa okkur menninguna heim. Streymi, beinar útsendingar og upptökur frá tónleikum, upplestri og leiksýningum eru hafnar og bækur bíða lestrar á náttborðum um allt land. Myndlist bætir lit í gráan hversdagsleikann og íslenskar kvikmyndir létta lund margra, sem komast ekki út meðal fólks.

Mennta- og menningarmálaráðuneytið hefur stofnað samráðshóp með helstu lykilaðilum í menningarmálum um land allt til að vinna að því mikilvæga verkefni að halda uppi starfsemi listastofnana við þær óvenjulegu aðstæður sem hafa nú skapast. Fundir hópsins sýna að mikil samstaða ríkir og eru allir reiðubúnir að leggjast á eitt til að minnka skaðann.

Ekkert af þessu er þó sjálfsagt. Menningarlíf verður að rækta og viðhalda með kerfisbundnum hætti. Við höfum valið að fjárfesta í menningu og listum með margvíslegum hætti og afraksturinn er óumdeildur. Núverandi aðstæður hafa til dæmis komið illa við tónlistarmenn, sem hafa orðið fyrir miklu tekjutapi vegna viðburða, sýninga og tónleika sem fallið hafa niður. Í mörgum tilvikum eru þetta listamenn sem eru fyrstir til að gefa vinnu sína fyrir góðan málstað, og nú er það okkar hinna að finna leiðir til að styðja þá. Gerum það sem þarf!

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 19. mars 2020.

Það er staðreynd að við erum að ganga inn í kólnandi hagkerfi eftir uppsveiflu undanfarinna ára. Þar koma til nokkrar ástæður eins og fækkun ferðamanna og loðnubrestur svo eitthvað sé nefnt. Við þetta bætast svo efnahagsáhrif af völdum COVID-19. Í kólnandi hagkerfi þurfa fyrirtæki gjarnan að hagræða og grípa til uppsagna sem leiðir til aukins atvinnuleysis og minnkandi hagvaxtar. Efnahagsstaða þjóða getur verið sveiflukennd og það þekkjum við í Íslandssögunni. Viðbrögð stjórnvalda hverju sinni hafa áhrif á stöðu og framgang efnahagsmála til framtíðar. Staða ríkissjóðs er sterk og það er sá grunnur sem við getum byggt á þegar við bregðumst við fyrirliggjandi krísu.

Áform stjórnvalda

Viðbrögð ríkisstjórnarinnar hafa verið fumlaus og ákveðin. Nú hefur þegar verið brugðist við og kynntar aðgerðir sem munu spyrna á móti niðursveiflu í hagkerfinu í þessum fordæmalausu aðstæðum sem skapast hafa vegna COVID-19. Markmiðið með þeim aðgerðum er að styðja við bankakerfið til þess að hægt verði að fleyta fyrirtækjum yfir erfiða hjalla næstu mánuði.

Farið verður í ákveðnar skattkerfisbreytingar til þess að lækka álögur og síðast en ekki síst verða settir á bilinu 20-25 milljarðar á ári næstu þrjú árin í innviðaframkvæmdir sem ætlað er að vera innspýting fyrir hagkerfið. Þar eru aðgerðir sem eru mannaflsfrekar og ákveðnar framkvæmdir eru til þess fallnar að efla atvinnutækifæri. Má þar nefna brúagerð, vegaframkvæmdir og hafnarframkvæmdir. Mikilvægt er á tímum sem þessum að stjórnvöld bregðist við með markvissum hætti til að vega upp á móti niðursveiflu í hagkerfinu sem koma bæði atvinnulífinu og þá heimilunum til góða.

Þegar rykið sest

Gera má ráð fyrir að COVID-19 muni ganga hér yfir á einhverjum mánuðum og eru stjórnvöld að taka málið föstum tökum. Fyrir liggur að einhverjar raskanir muni verða á hefðbundnu lífi borgaranna en stjórnvöld stefna á að lágmarka þær. Samheldni þjóðarinnar skiptir miklu máli og hefur hún sýnt það í verki með því að fara eftir leiðbeiningunum almannavarna og landlæknis sem er gríðarlega mikilvægt. Þannig komumst við standandi niður úr þessu falli.

Þegar rykið sest verður hægt að fara af fullum krafti í það að efla atvinnulífið. Verður það meðal annars gert með þeim aðgerðum sem farið hefur verið hér yfir sem og öflugu markaðsátaki í ferðaþjónustu og með því réttum við við stærsta atvinnuveg landsins. Það er líka þekkt að upp úr krísum myndast ný tækifæri eins og kom í ljós eftir síðustu krísu. Þjóðarskútan mun rétta sig við og það þekkjum við öll sem búum á landi elds og ísa og stöndum saman nú sem fyrr. Það mun skila sér til komandi kynslóða eins og við öll þekkjum.

Halla Signý Kristjánsdóttir, alþingismaður Framsóknar í Norðvesturkjördæmi.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 19. mars 2020.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, mennta- og menn­ing­ar­málaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 14. mars 2020.

Frá því íslenskt efnahagslíf fór að rétta úr sér eftir hrun með fordæmalausri kaupmáttaraukningu sem skilað hefur lægri vöxtum og auknum stöðugleika hafa landsmenn gert tilraun til þess að vinna upp hrunið svo um munar. Efnahagur ríkis og sveitarfélaga hefur batnað hratt. Ytri aðstæður hafa verið hagfeldar, sjávarútvegur skilað góðum arði og vöxtur í ferðaþjónustu hafði verið ævintýri líkastur þar til WOW air féll í fyrra með tilheyrandi kólnun. Viðsnúningurinn er fordæmalaus og landsmenn hafa tekið auknum tækifærum fegins hendi eftir erfið ár hrunsins. Það er mín skoðun að magir hafi farið framúr sér í þessari vegferð og sést það best á aukinni ásókn í sjúkrasjóði stéttarfélaga og einkennum kulnunar hjá starfsfólki á vinnumarkaði. Við Íslendingar erum vertíðarþjóð og þegar vel gefur fellur engum verk úr hendi. Nú þegar gefur á bátinn er mikilvægt að við lærum af reynslunni, ríki og sveitarfélög dragi ekki úr umsvifum heldur efli nýsköpun og forgangsraði til þess að bregðast við samdrætti með markvissum aðgerðum.

Rétt viðbrögð ráða mestu um áhrif áfalla. Yf­ir­vof­andi hættu þarf að mæta með mik­illi rögg­semi, en einnig er mik­il­vægt er að horfa á sam­hengi hlut­anna svo fyrstu viðbrögð verði ekki þau einu. Fyrsta skrefið í bar­átt­unni við kór­óna­veiruna sem or­sak­ar COVID-19 snýr að heilsu­vernd, enda nauðsyn­legt að hefta út­breiðslu henn­ar. Sam­hliða þarf að huga að efna­hags­leg­um og ekki síður fé­lags­leg­um viðbrögðum. Nei­kvæð efna­hags­leg áhrif veirunn­ar eru ein­hver þau mestu sem alþjóðakerfið hef­ur séð í lang­an tíma. Þess vegna þarf um­fang efna­hagsaðgerða rík­is­stjórn­ar­inn­ar að vera veru­legt.

Heil­brigði og fólkið okk­ar
Óvær­an hef­ur veru­leg áhrif á allt dag­legt líf okk­ar. Sum­ir verða veik­ir, en all­ir þurfa að breyta hegðun sinni og venj­um; for­gangsraða með hliðsjón af eig­in heilsu og annarra og skil­greina hvað skipt­ir mestu máli. Heil­brigðis­yf­ir­völd hafa staðið sig vel. Þau sýna ábyrgð og leggja nótt við dag við að rekja smit­leiðir, miðla upp­lýs­ing­um og halda veirunni í skefj­um. Sam­fé­lagið allt hef­ur lagst á ár­arn­ar með yf­ir­völd­um, sett sjálfu sér strang­ar regl­ur og dregið tíma­bundið úr nán­um sam­skipt­um. Hundruð ein­stak­linga í sótt­kví hafa verndað heilsu annarra og lág­markað álag á heil­brigðis­kerfið með ein­angr­un sinni. Það er lofs­vert fram­lag.

Aðgerðunum fylg­ir þó veru­leg­ur kostnaður, bæði beinn og óbeinn. Hjól hag­kerf­is­ins hægja á sér og geta stöðvast ef stjórn­völd eru ekki með aug­un á veg­in­um og fót­inn á bens­ín­gjöf­inni. Rík­is­stjórn­in er meðvituð um þessa hættu og hef­ur und­ir­búið mót­vægisaðgerðir sem hrint verður í fram­kvæmd á rétt­um tíma, í sam­starfi við lyk­ilaðila, fag­stétt­ir, at­vinnu­líf og sam­tök.

Mennta­kerfið: Kennsla held­ur áfram
Eitt mik­il­væg­asta sam­fé­lags­verk­efnið á þess­um tíma­punkti er að tryggja að skólastarf rask­ist sem minnst. Skóla­stjórn­end­ur og kenn­ar­ar hafa sýnt mikla yf­ir­veg­un við þess­ar óvenju­legu aðstæður, þar sem mark­miðið er að halda uppi starf­sem­inni eins lengi og unnt er. Í upp­færðum áætl­un­um skól­anna er gert ráð fyr­ir ýms­um aðstæðum; hlut­verki kenn­ara í fjar­kennslu og heima­námi ef sam­komu­bann tek­ur gildi, líðan nem­enda og stuðningi við þá sem mest þurfa á að halda. Von­andi þarf ekki að grípa til þeirra aðgerða sem hafa verið und­ir­bún­ar, en það er mjög traust­vekj­andi að vita af þeirri und­ir­bún­ings­vinnu sem þegar hef­ur verið unn­in.

Efna­hags­lífið: Inn­spýt­ing og súr­efni
Ófærð og ít­rekuð óveður hafa verið tákn­ræn fyr­ir krefj­andi aðstæður í efna­hags­líf­inu í vet­ur. Ofan á þung­an vet­ur bæt­ist heilsu­far­sógn­in sem nú steðjar að og vafa­laust þykir mörg­um nóg. En það dug­ar lítt að sitja með hend­ur í skauti og bíða vors­ins. Við þurf­um að ráðast í al­menn­ar og sér­tæk­ar aðgerðir, þar sem áfallið er bæði á fram­boðs- og eft­ir­spurn­ar­hliðinni. Virðiskeðja alþjóðahag­kerf­is­ins hef­ur verið rof­in. Fyr­ir nokkr­um vik­um benti ég á brýna þörf á heild­stæðri efna­hag­hags­áætl­un sem næði til innviðafjár­fest­inga, at­vinnu­lífs og fjár­mála­kerf­is­ins. Viðbrögðin við þeim hug­mynd­um voru afar ánægju­leg og á skömm­um tíma hafa litið ljós fram­kvæmda­áætlan­ir. Í góðu ár­ferði und­an­far­inna ára höf­um við greitt niður skuld­ir, safnað í góðan gjald­eyr­is­forða og komið okk­ur í kjöraðstæður til að bregðast við vand­an­um sem nú blas­ir við okk­ur. Við erum í dauðafæri að auka innviðafjár­fest­ing­ar og styrkja með þeim sam­fé­lagið til fram­búðar. Við get­um fært at­vinnu­líf­inu aukið súr­efni með al­menn­um aðgerðum, lækkað trygg­ing­ar­gjald fyr­ir­tækja og end­ur­skoðað gistinátta­skatt. Á sama hátt eiga sveit­ar­fé­lög að leggj­ast á ár­arn­ar, til dæm­is með end­ur­skoðun fast­eigna­gjalda sem hafa skilað veru­lega aukn­um tekj­um vegna hækk­andi eigna­verðs. Við eig­um óhikað að grípa til aðgerða til hjálp­ar ferðaþjón­ust­unni, sem glím­ir við for­dæma­laus­ar aðstæður. Tugþúsund­ir ein­stak­linga hafa at­vinnu af ferðaþjón­ustu og grein­in hef­ur skapað yfir 40% af gjald­eyris­tekj­um þjóðarbús­ins.

Útlána­vext­ir fjár­mála­kerf­is­ins hafa ekki lækkað í takt við meg­in­vexti Seðlabanka Íslands. Þetta verður að breyt­ast og huga verður að greiðslu­frest­um fyr­ir­tækja sem lenda í vand­ræðum vegna ástands­ins. Pen­inga­mála­yf­ir­völd og rík­is­sjóður verða að ganga í takt svo aðgerðirn­ar heppn­ist sam­fé­lag­inu til heilla. Þá ætti bank­inn einnig að auka laust fé í um­ferð og end­ur­skoða niður­greiðslu­fer­il skulda rík­is­sjóðs Íslands. Hlut­deild­ar­lán sem fé­lags- og barna­málaráðherra hef­ur kynnt geta einnig haft mik­il áhrif, unnið með hag­kerf­inu og aðstoðað fólk til að eign­ast eig­in íbúð.

Vet­ur­inn er að hopa og fram und­an eru jafn­dæg­ur að vori. Ég er sann­færð um að í sam­ein­ingu náum við tök­um á COVID-19. Við verðum að for­gangsraða í þágu sam­fé­lags­ins, því eins og John Stu­art Mill sagði: „Þegar til lengd­ar læt­ur, velt­ur gildi rík­is­ins á mann­gild­um þegn­anna.“

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, mennta- og menn­ing­ar­málaráðherra og vara­formaður Fram­sókn­ar­.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 10. mars 2020.

Nú eru 30 ár liðin frá stofn­un Stíga­móta. Stíga­mót voru stofnuð sem Sam­tök kvenna gegn kyn­ferðisof­beldi. Aðdrag­andi þess var að það voru nokkr­ir sjálf­boðaliðahóp­ar kvenna sem höfðu komið að álíka mál­um og ákváðu að taka hönd­um sam­an og stofna sam­tök­in. Stíga­mót, staður­inn þar sem stíg­ar mæt­ast, voru svo stofnuð á bar­áttu­degi kvenna árið 1989. Þarna var stigið stórt og mik­il­vægt skref í rétt­inda­bar­áttu kvenna. Núna starfa Stíga­mót sem ráðgjaf­ar- og stuðnings­miðstöð fyr­ir bæði kon­ur og karla sem hafa verið beitt hvers kyns kyn­ferðisof­beldi.

Takk, takk

Mig lang­ar til að nota þenn­an vett­vang til að segja: Takk, þið kon­ur sem stiguð þetta skref, takk fyr­ir hönd þeirra kvenna sem fengu þarna tæki­færi til að stíga fram og létta af sér þungri byrði og fengu áheyrn og þar með bata. Takk, þið kon­ur sem stiguð þetta skref og stöðvuðuð þá þögg­un sem viðhöfð var á þess­um tíma í sam­fé­lag­inu okk­ar. Fyr­ir 30 árum hafði þessu mál­efni ekki verið sinnt af heil­brigðis­kerf­inu og lítt af dóms­kerf­inu þrátt fyr­ir að sann­ar­lega mætti finna viður­lög vegna kyn­ferðis­legs of­beld­is í lög­um. Þá þurftu þeir sem lentu í kyn­ferðis­legu of­beldi að klífa sex­tug­an ham­ar­inn í leit að rétt­læti. Enn er við ham­ar­inn að eiga en umræðan hef­ur skilað okk­ur fram á veg­inn.

Umræðan bæt­ir sam­fé­lagið

Fyrsta ára­tug Stíga­móta unnu þau að mik­il­væg­asta verk­efn­inu en það var að standa upp og opna þessa umræðu og berj­ast þar með fyr­ir bættu sam­fé­lagi og að umræðan um kyn­ferðisof­beldi væri opin og viður­kennd. Þegar sú umræða fór af stað tók sam­fé­lagið við sér og sem bet­ur fer í dag hafa fé­lags­mála- og heil­brigðis­yf­ir­völd styrkt sitt um­hverfi í átt að heil­brigðari umræðu í þess­um mál­um. Umræðan hef­ur líka opnað á af­leiðing­ar of­beld­is­ins og þar með opnað á fjöl­breytta meðferð til að styrkja þolend­ur til að lifa með því.

Þrátt fyr­ir að mark­mið Stíga­móta hafi náðst með því að opna þessa umræðu í þjóðfé­lag­inu og viður­kenna skelfi­leg­ar af­leiðing­ar þessa of­beld­is þá verður sam­fé­lagið stöðugt að halda þess­um bolt­um á lofti. Við náum því senni­lega seint að upp­ræta kyn­ferðis­legt of­beldi úr sam­fé­lag­inu en stöðug umræða held­ur því niðri og forðar okk­ur frá þögg­un og meðvirkni með of­beld­inu.

Halla Signý Kristjánsdóttir, alþingismaður Framsóknar í Norðvesturkjördæmi.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 10. mars 2020.