Category: Greinar

Í vik­unni mælti ég fyr­ir frum­varpi til laga sem fel­ur í sér leng­ingu fæðing­ar­or­lofs. Verði frum­varpið samþykkt á Alþingi mun rétt­ur for­eldra til fæðing­ar­or­lofs og fæðing­ar­styrks lengj­ast úr níu mánuðum í tólf mánuði.

10 millj­arða aukn­ing til barna­fjöl­skyldna

End­ur­reisn fæðing­ar­or­lofs­kerf­is­ins, með hækk­un há­marks­greiðslna og leng­ingu fæðing­ar­or­lofs, hef­ur frá upp­hafi verið á stefnu­skrá rík­is­stjórn­ar­inn­ar sem nú sit­ur. Há­marks­greiðslur hækkuðu um síðustu ára­mót en miðað við boðaða leng­ingu og hækk­un há­marks­greiðslna má gera ráð fyr­ir að heild­ar­út­gjöld til fæðing­ar­or­lofs verði 20 millj­arðar árið 2022 sam­an­borið við 10 millj­arða árið 2017 á verðlagi hvors árs. Sem fé­lags- og barna­málaráðherra hef ég lagt gríðarlega áherslu á að leiða þetta mál til lykta og er afar ánægður að sjá nú til lands. Við vit­um öll að ung­börn­um er fyr­ir bestu að vera sem mest í um­sjá for­eldra sinna og það eiga lög­in að tryggja.

Fæðing­ar­or­lof lengt í 12 mánuði

Í frum­varp­inu er gert ráð fyr­ir að leng­ing á rétti for­eldra til fæðing­ar­or­lofs komi til fram­kvæmda í tveim­ur áföng­um. Í fyrri áfanga leng­ist sam­an­lagður rétt­ur for­eldra til fæðing­ar­or­lofs eða greiðslu fæðing­ar­styrks um einn mánuð vegna barna sem fæðast, eru ætt­leidd eða tek­in í var­an­legt fóst­ur á ár­inu 2020. Þannig bæt­ist einn mánuður við sjálf­stæðan rétt hvors for­eldr­is um sig sem verður þá fjór­ir mánuðir í stað þriggja mánaða eins og nú. Þá verður sam­eig­in­leg­ur rétt­ur for­eldra til fæðing­ar­or­lofs tveir mánuður sem þeir geta skipt með sér að vild í stað þriggja mánaða líkt og nú.

Í síðari áfanga leng­ist sam­an­lagður rétt­ur for­eldra til fæðing­ar­or­lofs eða greiðslu fæðing­ar­styrks um tvo mánuði vegna barna sem fæðast, eru ætt­leidd eða tek­in í var­an­legt fóst­ur 1. janú­ar 2021 eða síðar. Þannig bæt­ist einn mánuður við sjálf­stæðan rétt hvors for­eldr­is um sig sem verður þá fimm mánuðir í stað fjög­urra mánaða. Sam­eig­in­leg­ur rétt­ur for­eldra til fæðing­ar­or­lofs verður áfram tveir mánuðir sem for­eldr­ar geta skipt með sér að vild.

Mik­il­vægt fyr­ir börn að báðir for­eldr­ar taki fæðing­ar­or­lof

Að mínu mati er sú til­hög­un á skipt­ingu fæðing­ar­or­lofs­rétt­ar milli for­eldra sem fram kem­ur í frum­varp­inu vel til þess fall­in að ná mark­miðum laga um fæðing­ar- og for­eldra­or­lof þess efn­is að tryggja rétt­indi barna til sam­vista við báða for­eldra. Eins að gera bæði kon­um og körl­um kleift að sam­ræma fjöl­skyldu- og at­vinnu­líf. Í því sam­bandi má nefna að niður­stöður rann­sókna á ís­lenska fæðing­ar­or­lofs­kerf­inu benda til þess að ábyrgð vegna umönn­un­ar barna sé nú jafn­ari milli for­eldra en áður var og því ber að fagna.

Fæðing­ar­or­lofs­kerfið á að vera þannig upp­byggt að við sem sam­fé­lag leggj­um áherslu á að þeir sem eiga rétt inn­an þess nýti rétt­inn og nýti hann til fulls. Þannig náum við þeim ár­angri sem stefnt er að með þess­um rétt­ind­um og tryggj­um hags­muni barna.

Fæðing­ar­or­lofs­lög­gjöf­in 20 ára – heild­ar­end­ur­skoðun

Árið 2020 verða tutt­ugu ár liðin frá gildis­töku lag­anna og þykir sam­hliða leng­ingu og hækk­un há­marks­greiðslna tíma­bært að taka þau til heild­ar­end­ur­skoðunar. Sér­stök nefnd hef­ur það hlut­verk með hönd­um og er stefnt að því að hún ljúki störf­um næsta haust. Lög­in voru á marg­an hátt bylt­ing­ar­kennd á sín­um tíma enda var Ísland fyrsta landið í heim­in­um til að veita feðrum og mæðrum jafn­an sjálf­stæðan rétt til fæðing­ar­or­lofs. Nú er hins veg­ar kom­inn tími til að end­ur­skoða ýmis ákvæði þeirra í takt við tím­ann.

Jafn­framt þarf að huga að því hvað tek­ur við þegar rétti for­eldra til fæðing­ar­or­lofs lýk­ur og hef ég hafið sam­tal við sveit­ar­fé­lög­in um að unnið verði að því að tryggja að börn­um bjóðist dvöl á leik­skóla við tólf mánaða ald­ur. Í mín­um huga er al­veg ljóst að þetta tvennt verður að hald­ast í hend­ur. Áfram veg­inn fyr­ir börn­in.

Ásmundur Einar Daðason, félags- og barnamálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 29. nóvember 2019.

Mannauður­inn er okk­ar mik­il­væg­asta auðlind. Laga­breyt­ing um viður­kenn­ingu á fag­legri mennt­un og hæfi sem samþykkt hef­ur verið í rík­is­stjórn og ligg­ur nú fyr­ir á Alþingi er mikið heilla­skref fyr­ir ís­lenskt at­vinnu­líf og fag­fólk í lög­vernduðum störf­um.

Frum­varpið fel­ur í sér að tekið verði upp evr­ópskt fag­skír­teini hér á landi sem mun auðvelda til muna viður­kenn­ingu á fag­legri mennt­un. Um er að ræða ra­f­rænt skír­teini sem staðfest­ir mennt­un um­sækj­anda og rétt hans til til­tek­inna starfa í heima­land­inu. Með fag­skír­tein­inu standa von­ir til að hraða megi málsmeðferð við viður­kenn­ingu fag­legr­ar mennt­un­ar og gera af­greiðslu slíkra um­sókna um­tals­vert skil­virk­ari. Þá geta um­sækj­end­ur einnig aflað sér viður­kenn­ing­ar til þess að sinna ákveðnum þátt­um viðkom­andi starfa. Þannig mun sveigj­an­leiki aukast en um leið er skýr áhersla á fag­mennt­un sem efla mun vinnu­markaðinn.

Með þess­ari laga­breyt­ingu verða ekki grund­vall­ar­breyt­ing­ar á til­hög­un viður­kenn­ing­ar, rétt­ur fólks til viður­kenn­ing­ar er hinn sami og áður, en tek­in eru skref til að tryggja að fram­kvæmd­in verði ein­fald­ari og skjót­virk­ari. Um­rædd laga­breyt­ing mun þannig ein­falda og hraða af­greiðslu mála sem tengj­ast viður­kenn­ingu starfs­rétt­inda og stuðla að fleiri tæki­fær­um. Áfram eru gerðar kröf­ur um mennt­un og hæfi, t.d. fyr­ir helstu heil­brigðis­stétt­ir en mik­ill akk­ur er í því að þessi viðmið séu bet­ur sam­ræmd milli landa.

Frum­varpið er mikið fram­fara­skref fyr­ir nem­end­ur í starfs­námi sem munu fá vinnustaðanám inn­an lög­giltra starfs­greina viður­kennt milli landa. Þetta er enn einn liður­inn í því að efla starfs­nám og for­gangsraða í þágu þess. Þá er enn­frem­ur fjallað um miðlun upp­lýs­inga til inn­flytj­enda um lög­vernduð störf og skil­yrði fyr­ir lög­vernd­un starfs­greina í frum­varp­inu.

Heim­spek­ing­ur­inn John Stu­art Mill sagði: „Öll efl­ing mennt­un­ar stuðlar að jöfnuði því að mennt­un­in veit­ir aðgang að sama sjóði þekk­ing­ar og skoðana.“ Ljóst er að veru­leg­ar breyt­ing­ar eru í vænd­um á vinnu­markaði vegna örra tækni­breyt­inga en þær fela í sér mik­il tæki­færi fyr­ir þjóðir sem for­gangsraða í þágu gæða mennt­un­ar. Til að mæta þeim áskor­un­um þurf­um við að huga vel að sveigj­an­leika og sam­spili vinnu­markaðar­ins og mennta­kerf­is­ins, nálg­ast þau mál heild­rænt og í virku sam­hengi við þróun þeirra ann­ars staðar í heim­in­um.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 28. nóvember 2019.

Mér varð hugsað til þess á fjölmennum miðstjórnarfundi Framsóknar um helgina hvað samfélag er stórkostlegt fyrirbæri. Allur fjölbreytileikinn sem birtist okkur í ólíkum lífsviðhorfum, hagsmunum, skoðunum og framtíðarsýn. Í stjórnmálunum hljóma þessar ólíku raddir. Stjórnmálaflokkarnir eru mikilvægur þáttur í stjórnmálunum og þar með samfélaginu. Þeir eru lifandi farvegur þeirra mismunandi lífsgilda og skoðana sem í samfélaginu finnast. Mér þótti ekki síst vænt um þá miklu fjölgun sem hefur verið í ungliðastarfi flokksins.

Samfélag okkar er ekki fullkomið en það stendur framarlega í samanburði við aðrar þjóðir samkvæmt öllum alþjóðlegum mælikvörðum. Sú staða hefur náðst með öflugri þátttöku Framsóknar í stjórn landsins þá rúmu öld sem flokkurinn hefur starfað. Við höfum unnið með flokkum til hægri og til vinstri og í þetta sinn spannar ríkisstjórnin sem við störfum í litróf stjórnmálanna á Íslandi frá vinstri til hægri, nokkuð sem verður að teljast einstakt í heimi þar sem stjórnmálin einkennast nú um stundir af miklum öfgum.

Framsókn hefur í farsælu samstarfi við Vinstrihreyfinguna – grænt framboð og Sjálfstæðisflokk unnið af heilindum fyrir landsmenn alla að margvíslegum umbótamálum og ég er stoltur af árangrinum. Stærsta einstaka framfaramál ríkisstjórnarinnar til þessa er gerð lífskjarasamninganna sem er undirstaða jafnvægis og framsóknar í íslensku samfélagi. Í tengslum við þá hefur tekist að koma baráttumáli Framsóknar síðustu árin, afnámi erðtryggingar, á góðan rekspöl.

Stórsókn í samgöngum, nýr og öflugur Menntasjóður þar sem hugsjónir Framsóknar um jöfn tækifæri óháð efnahag og búsetu koma skýrt fram og sérstök áhersla á að ungt fólk og efnaminna hafi tækifæri til að koma sér öruggu þaki yfir höfuðið. Allt eru þetta kosningamál Framsóknar sem eru að verða að veruleika. Allt eru þetta mál sem samvinnan hefur gert að veruleika. Allt eru þetta gríðarleg umbótamál sem styrkja Ísland sem land tækifæranna.

Sigurður Ingi Jóhannsson, samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra og formaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 28. nóvember 2019.

Þrjá­tíu ára af­mæli Barna­sátt­mála Sam­einuðu þjóðanna er fagnað um þess­ar mund­ir. Með þeim mik­il­væga sátt­mála sam­mælt­ust þjóðir um að börn nytu á eig­in for­send­um ákveðinna rétt­inda og er hann sá mann­rétt­inda­samn­ing­ur sem hef­ur verið staðfest­ur af flest­um þjóðum heims­ins. Barna­sátt­mál­inn var full­gilt­ur fyr­ir Íslands hönd árið 1992 sem fel­ur í sér að Ísland er skuld­bundið að þjóðarétti til að virða og upp­fylla ákvæði samn­ings­ins.

Stuðning­ur við inn­leiðingu Barna­sátt­mál­ans

Til þess að tryggja að börn njóti þeirra rétt­inda sem sátt­mál­inn kveður á um þarf ekki hvað síst að hafa í huga aðstæður í nærum­hverfi barna á degi hverj­um. Á heim­il­um þeirra, í skól­um og hvar sem þau dvelja. Í ljósi þess hafa fé­lags­málaráðuneytið og UNICEF á Íslandi gert samn­ing með það fyr­ir aug­um að tryggja aðgengi allra sveit­ar­fé­laga að stuðningi við inn­leiðingu Barna­sátt­mál­ans. Þessi stuðning­ur er afar mik­il­væg­ur enda gegna sveit­ar­fé­lög­in mik­il­vægu hlut­verki í lífi barna á Íslandi og ann­ast stærst­an hluta þeirr­ar þjón­ustu sem hef­ur bein áhrif á þeirra dag­lega líf. Íslensk sveit­ar­fé­lög hafa sýnt í verki mik­inn áhuga á að rækja þetta hlut­verk sitt. Það var mér því sönn ánægja að geta í til­efni af þrjá­tíu ára af­mæli Barna­sátt­mál­ans und­ir­ritað sam­komu­lag um auk­inn stuðning við þá góðu vinnu sem þar fer fram. Með slíku sam­stilltu átaki skip­ar Ísland sér í fremstu röð þeirra ríkja sem hvað best standa vörð um rétt­indi barna.

Stjórn­völd taki aukið mið af sjón­ar­miðum barna

Ákvörðun um að inn­leiða Barna­sátt­mál­ann fel­ur í sér viður­kenn­ingu á að þekk­ing og reynsla barna sé verðmæt og að stuðla eigi að því að efla þátt­töku barna og ung­menna í sam­fé­lag­inu og leit­ast eft­ir og nýta reynslu þeirra og viðhorf. En ef við ætl­um okk­ur raun­veru­lega að styrkja hlut­verk barna og ung­menna í sam­fé­lag­inu og tryggja þátt­töku þeirra við stefnu­mót­un og ákv­arðana­töku þurf­um við að ganga lengra en að gefa börn­um orðið við hátíðleg tæki­færi. Við þurf­um skýr­ar breyt­ing­ar sem tryggja sam­starf við börn og að radd­ir þeirra heyr­ist, ekki bara í mál­um er þau varða held­ur öðrum líka. Við þurf­um að hlusta á til­lög­ur þeirra og sjón­ar­mið, taka þær al­var­lega og gera að veru­leika.

Að skapa barn­vænt sam­fé­lag sem ger­ir börn­um kleift að vera raun­veru­leg­ir þátt­tak­end­ur er eitt­hvað sem við hljót­um öll að vera sam­mála um að sé af hinu góða. En að fá börn raun­veru­lega að borðinu er ekki al­veg ein­falt mál. Eins að sjá til þess að við það sitji öll börn, ekki aðeins þau með sterk­ustu radd­irn­ar, og að þau séu þar á eig­in for­send­um en ekki á for­send­um full­orðinna.

Börn búa yfir sér­stakri reynslu og þekk­ingu sem get­ur verið mis­mun­andi eft­ir aldri þeirra og aðstæðum. Á grund­velli þeirr­ar reynslu hafa þau skoðanir og hug­mynd­ir á því hvernig sam­fé­lagið gæti verið betra. Þrátt fyr­ir það er of oft gert lítið úr fram­lagi barna til umræðu og ákv­arðana­töku. Afar margt í stefnu stjórn­valda hef­ur beint eða óbeint áhrif á líf barna. Samt sem áður er hún að mestu leyti þróuð án til­lits til þess hvaða áhrif hún mun hafa á börn og framtíð þeirra. Þátt­taka barna í stefnu­mót­un get­ur leitt til stefnu­breyt­inga og skapað sam­tal á milli ólíkra aðila. En til þess að reynsla og skoðanir barna hafi raun­veru­leg áhrif þurf­um við að vanda til verka.

Meira sam­ráð við börn og ung­menni í mót­un

Rík­is­stjórn­in samþykkti á fundi í mars síðastliðnum til­lögu mína, byggða á til­lög­um til mín frá stýri­hópi stjórn­ar­ráðsins í mál­efn­um barna, um að stefnt verði að auk­inni þátt­töku barna og ung­menna í stefnu­mót­un stjórn­valda sem og til­lögu sem fel­ur í sér að all­ar stærri ákv­arðana­tök­ur sem og laga­frum­vörp skuli rýnd út frá áhrif­um á stöðu og rétt­indi barna. Þetta var stór ákvörðun og afar mik­il­væg. Í maí síðastliðnum fylgdi ég þess­um til­lög­um eft­ir og skrifaði und­ir samn­ing við umboðsmann barna um að unn­ar yrðu til­lög­ur að því hvernig tryggja mætti að þátt­taka barna og ung­menna í stefnu­mót­un hér á landi yrði mark­viss, reglu­leg og raun­veru­leg og að sér­stak­lega yrði hugað að því að öll­um börn­um og ung­menn­um væru tryggð jöfn tæki­færi til þátt­töku, án mis­mun­un­ar. Fljót­lega för­um við að sjá fyrstu drög að þeim til­lög­um en mik­il­væg­ur þátt­ur í und­ir­bún­ingi þeirra er þing barna sem haldið er á veg­um umboðsmanns barna í Hörpu í dag og á morg­un. Auk barna er þing­mönn­um, full­trú­um sveit­ar­stjórna, stofn­ana rík­is og sveit­ar­fé­laga, aðila vinnu­markaðar­ins og frjálsra fé­laga­sam­taka sem koma að mál­efn­um barna boðið til þings­ins og standa von­ir til þess að það verði öfl­ug­ur vett­vang­ur fyr­ir sam­tal og sam­ráð um mál­efni barna til framtíðar.

Við sem telj­umst full­orðin í dag höf­um afar tak­markaða þekk­ingu á reynslu nú­tíma­barna og áhuga­mál­um þeirra. Það er kom­inn tími til þess að við viður­kenn­um að börn­in eru svo sann­ar­lega sér­fræðing­ar í því að vera börn en ekki við full­orðnu. Okk­ar hlut­verk er að tryggja rödd­um barna far­veg og áhrif og skuld­binda okk­ur til að hlusta á þær.

Ásmundur Einar Daðason, félags- og barnamálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 21. nóvember 2019.

Sjúkratryggingar Íslands hafa ákveðið að fela Ríkiskaupum að bjóða út sjúkraþjálfun á höfuðborgarsvæðinu og er það í samræmi við lög um opinber innkaup sem sett voru samkvæmt tilskipun Evrópuþingsins og -ráðsins 2014. Þessi lög eru mikilvæg því hagkvæm innkaup eru forsenda fyrir góðri nýtingu á almannafé.

En á heilbrigðis- og félagsþjónusta að falla undir þessi lög? Norðurlöndin hafa tekið upp lög um opinber innkaup en þau hafa sett sérstaka umgjörð um heilbrigðis- og félagsþjónustu. Í Noregi t.a.m. er ákvæði í lögum um opinber innkaup og þar fjallað um útboð á heilbrigðis- og félagsþjónustu sem segir að setja skuli í reglugerð reglur um sérstöðu heilbrigðis- og félagsþjónustu. Leggja skal áherslu á fjölbreytni, gæði, samfellu og þátttöku notenda í þjónustunni.

Ég tel það vera skynsamlega nálgun og ættum við sem fámenn þjóð að fara sömu leið. Strax eftir að ný ríkisstjórn tók við völdum var greiðsluþátttökukerfinu breitt þannig að fleirum var gert kleift að nýta sér þjónustu sjúkraþjálfara, sem er mikilvægur þáttur í að bæta virkni og heilsu einstaklinga. Það er líka á stefnuskránni að efla starf á sviði forvarna og lýðheilsu. Heilbrigðis- og félagsþjónusta er viðkvæmur málaflokkur. Þess vegna getum við ekki nálgast hann á sama hátt og jarðgangaverkefni eða aðrar stórar vegaframkvæmdir. Annað á við um vörukaup til heilbrigðisþjónustu. Heilbrigðis- og félagsþjónustu verður alltaf að nálgast með sérstökum reglum.

Halla Signý Kristjánsdóttir, alþingismaður Framsóknar í Norðvesturkjördæmi.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 20. nóvember 2019.

Þrjátíu ára afmæli Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna er fagnað í dag. Sáttmála sem gjörbylti réttarstöðu barna um heim allan. Með honum var ekki aðeins samþykkt að börn ættu ákveðin réttindi sem ríki eru skuldbundin til að tryggja heldur einnig að þau eigi sjálf rétt á því að berjast fyrir þeim réttindum og taka þátt í því að móta umhverfi sitt.

Það eru forréttindi að fá að vera barnamálaráðherra á slíkum tímamótum og skynja um leið að heimurinn allur virðist vera að átta sig á þeim krafti og auði sem býr í börnum og ungu fólki og að þau geti verið raunverulegt breytingarafl. Barnasáttmálinn má ekki vera eitthvað sem gripið er í við hátíðleg tilefni eða þegar okkur fullorðna fólkinu hentar heldur á hann að vera raunverulegur áttaviti og leiðarvísir fyrir samfélagið. Til þess að Barnasáttmálinn gegni því hlutverki sem honum er ætlað þurfa börn að njóta þeirra réttinda sem hann kveður á um í sínu nærumhverfi á degi hverjum.

Enn í dag eru börn á Íslandi sem búa við ofbeldi og líða skort. Of mörg börn fá ófullnægjandi aðstoð eða aðstoð sem berst of seint eða ekki yfir höfuð. Þá eru of mörg dæmi þess að börn fái ekki tækifæri til að tjá skoðanir og sömuleiðis of mörg dæmi þess að á raddir þeirra sé ekki hlustað. Þó við getum verið stolt af Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna og því sem áunnist hefur á síðustu þrjátíu árum þá eru svo sannarlega áskoranir fram undan. Þessi tímamót, þrjátíu ára afmæli Barnasáttmála SÞ, eiga að gefa okkur byr í seglin til þess að bæta enn frekar stöðu barna á Íslandi og í heiminum öllum. Ég mun svo sannarlega gera mitt besta sem ráðherra barna til þess að tryggja að svo verði.

Til hamingju með daginn öll börn og allir þeir sem eitt sinn voru börn.

Ásmundur Einar Daðason, félags- og barnamálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 20. nóvember 2019.

Sig­ur­sæll er góður vilji. Þessi máls­hátt­ur er í mikl­um met­um hjá manni sem á dög­un­um hlaut verðlaun Jónas­ar Hall­gríms­son­ar á degi ís­lenskr­ar tungu. Raun­ar má segja að þetta séu hin bestu ein­kunn­ar­orð Jóns G. Friðjóns­son­ar, pró­fess­ors, mál­vís­inda­manns og kenn­ara, sem sann­ar­lega er vel að þeim verðlaun­um kom­inn. Jón hef­ur með ástríðu og hug­sjón unnið ís­lensk­unni ómælt gagn og með miðlun sinni tendrað áhuga annarra á tungu­mál­inu, ekki síst í gegn­um stór­fróðleg­ar bæk­ur sín­ar og kennslu­efni, og fyr­ir það erum við hon­um afar þakk­lát.

Í viðtali við Jón á dög­un­um talaði hann fyr­ir mik­il­vægi þess að efla lesskiln­ing og sagði að móður­mál­inu stæði meiri ógn af því hversu stór hluti nem­enda gæti ekki lesið sér til gagns við lok grunn­skóla­náms, en af er­lend­um tungu­mál­um. Við erum meðvituð um þann vanda og þau miklu áhrif sem hann hef­ur á framtíðarmögu­leika í námi og starfi. Læsi snýst ekki ein­vörðungu um bæk­ur og nám, held­ur aðgengi að upp­lýs­ing­um sinni víðustu mynd, úr­vinnslu á þeim upp­lýs­ing­um og gagn­rýnni hugs­un. Lesskiln­ing­ur legg­ur þannig grunn­inn að öðru námi og er mark­mið okk­ar að leggja meiri áherslu á hann og þjálf­un hans. Það er enda ekki nóg að geta lesið hratt og skýrt, ef skiln­ing­ur­inn á efn­inu er tak­markaður. Þeir sem lesa þurfa að skilja inni­hald efn­is­ins og máta það við hug­ar­heim sinn, um­hverfi og fyrri reynslu til þess að öðlast þekk­ingu á inn­taki þess.

Við les­um ekki lest­urs­ins vegna held­ur vegna áhuga okk­ar á efn­inu. Því eru skemmti­leg­ar bæk­ur og hæfi­lega flókn­ir text­ar ein besta hvatn­ing­in fyr­ir unga les­end­ur. Fyr­ir þau er hver texti tæki­færi; hvort sem hann er í bók, á blaði eða á skjá. Það er fagnaðarefni að vís­bend­ing­ar eru um aukna út­gáfu bóka á Íslandi og herma töl­ur að aukn­ing­in sé 47% milli ára í flokki skáld­verka fyr­ir börn sam­kv. töl­fræði Bókatíðinda. Þá benda nýj­ustu kann­an­ir til þess að lands­menn lesi nú að meðaltali meira en fyr­ir tveim­ur árum.

Merk­ing máls­hátt­ar­ins hér í upp­hafi er að góður vilji skili sigri. Við vinn­um að því nú í góðu sam­starfi að efla móður­málið og tryggja með fjöl­breytt­um leiðum að ís­lensk­an okk­ar þró­ist áfram og sé notuð á öll­um sviðum þjóðlífs­ins. Marg­ar þeirra leiða tengj­ast mennta­kerf­inu með bein­um hætti, s.s. aðgerðir sem miða að því að bæta læsi og lesskiln­ing en einnig því að styðja bet­ur við ís­lensku­kennslu nýrra mál­not­enda og stuðla að já­kvæðri umræðu og fræðslu í sam­fé­lag­inu um fjöl­breyti­leika tungu­máls­ins.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 19. nóvember 2019.

Virkj­un­ar­kost­ir fyr­ir smá­virkj­an­ir hér á landi eru marg­ir, en skiplags- og leyf­is­mál smá­virkj­ana eru flók­in og reglu­gerðir íþyngj­andi. Ferlið frá hug­mynd að teng­ingu er kostnaðarsamt og tíma­frekt og langt frá sam­svar­andi ferli fram­kvæmda, t.d. í land­búnaði þar sem fram­kvæmd­ir bæði á landi og mann­virkj­um geta kostað um­tals­vert rask.

Smá­virkj­an­ir, þ.e. virkj­an­ir með upp­sett rafafl 200 kW til 10 MW, eru til­kynn­ing­ar­skyld­ar til Skipu­lags­stofn­un­ar sam­kvæmt lög­um um mat á um­hverf­isáhrif­um. Fram­kvæmd­um er í 1. viðauka við lög­in skipt í flokka A, B og C með hliðsjón af því mati sem skal fara fram.

Ein­falda þarf kerfið

Norðmenn hafa náð góðum ár­angri á sviði smá­virkj­ana, en þar hef­ur ein stofn­un, norska Orku­stofn­un­in (NVE), um­sjón með leyf­is­veit­ing­um. NVE hef­ur kort­lagt mögu­lega virkj­un­ar­kosti. Norsk stjórn­völd lögðu til fjár­magn svo að hægt væri að kort­leggja alla virkj­un­ar­kosti í vatns­afli og nota reiknilíkön svipuð þeim sem Vatna­skil og Veður­stof­an hafa yfir að ráða hér á landi til að spá fyr­ir um rennsli í vatns­föll­um. Fyr­ir­tæki hafa sprottið upp sem taka að sér að sjá um und­ir­bún­ing fyr­ir bygg­ingu virkj­un­ar, fjár­mögn­un, hönn­un og leyfi og gera lang­tíma­samn­inga við bænd­ur um tekj­ur af virkj­un­un­um.

Styrkja dreifi­kerfi raf­orku

Ljóst er að smá­virkj­an­ir eru ein leið til að styrkja dreifi­kerfi lands­ins og lækka kostnað við rekst­urs þess. Ein­föld­un á leyf­is- og skipu­lags­mál­um smá­virkj­ana opn­ar á leið til að ná niður dreif­ing­ar­kostnaði raf­orku í dreif­býli, jafna raf­orku­kostnað, jafna tæki­fær­in til at­vinnu og stuðla að sjálf­bærri þróun byggða um allt land.

Því hef ég lagt fram þings­álykt­un­ar­til­lögu þess efn­is að Alþingi álykti að fela um­hverf­is- og auðlindaráðherra og at­vinnu- og ný­sköp­un­ar­ráðherra að end­ur­skoða lög og reglu­gerðir er gilda um leyf­is­veit­ing­ar til upp­setn­ing­ar smá­virkj­ana með það að mark­miði að ein­falda um­sókn­ar­ferli í tengsl­um við þær.

Halla Signý Kristjánsdóttir, alþingismaður Framsóknar í Norðvesturkjördæmi.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 13. nóvember 2019.

Nýtt frum­varp um Mennta­sjóð náms­manna fel­ur í sér grund­vall­ar­breyt­ingu á stuðningi við náms­menn. Það mun leiða til betri fjár­hags­stöðu náms­manna og skuld­astaða þeirra að námi loknu mun síður ráðast af fjöl­skylduaðstæðum, þar sem for­eldr­ar í námi fá fjár­styrk en ekki lán til að fram­fleyta börn­um sín­um. Þá er inn­byggður í kerfið mik­ill hvati til bættr­ar náms­fram­vindu, með 30% niður­færslu á höfuðstól og verðbót­um ef námi er lokið inn­an til­tek­ins tíma. Það stuðlar að betri nýt­ingu fjár­muna, auk­inni skil­virkni og þjóðhags­leg­um ávinn­ingi fyr­ir sam­fé­lagið. Enn­frem­ur munu náms­menn njóta bestu láns­kjara rík­is­sjóðs Íslands hjá Mennta­sjóði náms­manna og námsaðstoðin, lán og styrk­ir, verður und­anþegin lög­um um staðgreiðslu op­in­berra gjalda.

Með frum­varpi um Mennta­sjóð náms­manna er brugðist við þeim um­fangs­miklu breyt­ing­um sem orðið hafa á ís­lensku mennta­kerfi, náms­um­hverfi og sam­fé­lag­inu öllu. Nýtt kerfi miðar að því að jafna stuðning og dreif­ingu styrkja rík­is­ins til náms­manna sem taka náms­lán, með fé­lags­leg­um stuðnings­sjóði. Sér­stak­lega verður hugað að hóp­um sem reynst hef­ur erfiðara að sækja nám s.s. ein­stæðum for­eldr­um, fjöl­skyldu­fólki og náms­mönn­um utan höfuðborg­ar­svæðis­ins. Með þess­ari kerf­is­breyt­ingu vilj­um við auka gagn­sæi, fyr­ir­sjá­an­leika og skipta gæðum með jafn­ari og rétt­lát­ari hætti milli náms­manna.

Þá er leit­ast við að bæta þjón­ustu við náms­menn í nýju kerfi með því að heim­ilt verður að greiða út náms­lán mánaðarlega, lánþegar geta þar valið við náms­lok hvort þeir end­ur­greiði lán sín með verðtryggðum eða óverðtryggðum skulda­bréf­um og valið að end­ur­greiða náms­lán með tekju­tengd­um af­borg­un­um séu náms­lok lánþega áður eða á því ári er þeir ná 35 ára aldri.

Mennt­un er lyk­ill­inn að framtíðinni. Á okk­ur hvíl­ir sú skylda að horfa fram á við, setja metnaðarfull mark­mið og tryggja að námsstuðning­ur hins op­in­bera stuðli að jafn­rétti til náms. Ég trúi því að með frum­varpi um Mennta­sjóð náms­manna sé stigið mikið fram­fara­skref, sem eigi eft­ir að nýt­ast náms­mönn­um vel, at­vinnu­líf­inu og sam­fé­lag­inu öllu.

Lilja Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 9. nóvember 2019.

Fyrir skemmstu mælti ég fyrir á Alþingi þingsályktunartillögu um stefnumótun fyrir sveitarstjórnarstigið. Ellefu aðgerðir þingsályktunarinnar eru innbyrðis tengdar og saman mynda þær heildstæða stefnu um sjálfbær og öflug sveitarfélög.

Sjálfur er ég gamall sveitarstjórnarmaður og ber mikla virðingu fyrir því mikilvæga stjórnsýslustigi sem sveitarstjórnir eru. Ég er þó ekki viss um að fólk geri sér almennt grein fyrir því ótrúlega öfluga starfi sem unnið er á sviði sveitarstjórna því í almennri umfjöllun er það Alþingi og ríkisstjórn sem fær mesta athygli. Sveitarstjórnarstigið er mikilvægur hluti af íslensku lýðræði. Vægi þess hefur aukist eftir því sem árin líða því stór verkefni hafa verið flutt frá ríkinu til sveitarfélaganna með það að markmiði að þjónusta sem skiptir fólk miklu frá degi til dags sé nálæg. Má þar nefna skipulagsvald, grunnskóla og málefni atlaðra. Öll þessi verkefni krefjast þess að sveitarstjórnarstigið sé sterkt og geti tekið mál föstum tökum með hagsmuni íbúa að leiðarljósi. Mörg smærri sveitarfélög og íbúar þeirra reiða sig að miklu leyti á samninga við önnur sveitarfélög, til dæmis á sviði skólamála. Það felur í sér framsal á valdi og ákvörðunum og gerir stjórnsýslumörk óljósari. Þetta veldur augljóslega ákveðnum lýðræðishalla.

Þingsályktuninni er ætlað að styrkja sveitarstjórnarstigið sem heild og efla sveitarfélög til að þau geti haldið vel á málum fyrir íbúa sína og einnig verið öflugur mótleikari við ríkið. Hún snýr að stjórnsýslu – ekki er verið að sameina samfélög heldur stjórnsýsluna með það að markmiði að efla hana. Selfyssingurinn er áfram Selfyssingur þótt stjórnsýslueiningin heiti Sveitarfélagið Árborg.

Í ráðuneyti mínu höfum við unnið að því að setja fram stefnu í málaflokkum ráðuneytisins til fimmtán ára með fimm ára verkáætlunum. Samgönguáætlun, byggðaáætlun, fjarskiptaáætlun og stefna ríkisins í sveitarstjórnarmálum vinna allar saman í átt að því að styðja við byggð um allt land – búa til sterkara Ísland.

Ég bendi áhugasömum á að kynna sér málið frekar á vef Samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytisins, srn.is.

Sigurður Ingi Jóhannsson, samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra og formaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 1. nóvember 2019.