Category: Fréttir

Halla Signý Kristjánsdóttir, alþingismaður, ræddi í störfum þingsins sífellt versnandi samkeppnisstöðu íslenskra bænda og að um leið skerðist matvælaöryggi landsins. En innflutningur á nautakjöti jókst um 48% á síðasta ári og á kjöti í heild um 17%. Þá hefur kjötframleiðsla innanlands verið svipuð frá árinu á undan og dróst saman í kinda- og nautakjöti um 2%.

„Staðreyndin er sú að innflutt kjötvara er nú orðin stærri hluti af sölunni í heild,“ sagði Halla Signý.

Neytendur gerum miklar kröfur til innlendrar matvælaframleiðslu og þeir treysta að þeim kröfum sé framfylgt hér á landi. Því er sjálfsögð sú krafa að neytendur geti treyst að sömu kröfur séu gerðar til innfluttra matvæla.

„Við í Framsókn höfum síðustu misseri tekið okkur stöðu og verið óhrædd við benda á þá ógn sem við stöndum frammi fyrir hvað varðar fjölónæmar bakteríur. Samkvæmt Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni er sýklalyfjaónæmi einhver mesta ógn við heilsufar manna í dag. Þeir hafa brýnt fyrir okkur að verja þurfi þá sérstöðu sem við búum við hér á Íslandi,“ sagði Halla Signý.

„ Í nágrannalöndunum mótmæla bændur stjórnvöldum vegna stöðu sinnar og vekja athygli á að samkeppnisstaða þeirra sé sífellt að veikjast gagnvart innflutningi á matvöru frá nágrannalöndunum. Bændur í Frakklandi óttast að mikill innflutningur frá Spáni á grænmeti og ávöxtum dragi úr sölu innlendra framleiðsluvara, enda þær falar fyrir mun lægra verð. En það er ekki að ástæðulausu því að á Spáni eru ekki gerðar eins ríkar kröfur um umhverfissjónarmið og þar er notað mun meira af eiturefnum við framleiðsluna. Er það framtíðin sem við viljum; lægra verð fyrir minni gæði?,“ sagði Halla Signý að lokum.

---

Ræða Höllu Signýjar í heild sinni á Alþingi:

„Virðulegi forseti. Við sem neytendur gerum miklar kröfur til innlendrar matvælaframleiðslu og við treystum og trúum að þeim kröfum sé framfylgt hér á landi. Það hlýtur einnig að vera sjálfsögð krafa að við neytendur getum treyst því að sömu kröfur séu gerðar til innfluttra matvæla. Við í Framsókn höfum síðustu misseri tekið okkur stöðu og verið óhrædd við benda á þá ógn sem við stöndum frammi fyrir hvað varðar fjölónæmar bakteríur. Samkvæmt Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni er sýklalyfjaónæmi einhver mesta ógn við heilsufar manna í dag. Þeir hafa brýnt fyrir okkur að verja þurfi þá sérstöðu sem við búum við hér á Íslandi.

Virðulegi forseti. Nú er það þannig að innflutningur á nautakjöti jókst um 48% á síðasta ári og á kjöti í heild um 17%. Kjötframleiðsla innan lands var svipuð og á árinu á undan og dróst saman í kinda- og nautakjöti en salan dróst saman um 2%. Staðreyndin er sú að innflutt kjötvara er nú orðin stærri hluti af sölunni í heild. Samkeppnisstaða íslenskra bænda er sífellt að versna og matvælaöryggi landsins um leið. Samkeppnin er hörð, ekki bara hér á landi heldur einnig úti í hinum stóra heimi. Bændur í Evrópu eru farnir að mótmæla kröftuglega þar sem innfluttar landbúnaðarafurðir flæða yfir landamæri og veikja markaðsaðstæður. Í nágrannalöndunum mótmæla bændur stjórnvöldum vegna stöðu sinnar og vekja athygli á að samkeppnisstaða þeirra sé sífellt að veikjast gagnvart innflutningi á matvöru frá nágrannalöndunum. Bændur í Frakklandi óttast að mikill innflutningur frá Spáni á grænmeti og ávöxtum dragi úr sölu innlendra framleiðsluvara, enda þær falar fyrir mun lægra verð. En það er ekki að ástæðulausu því að á Spáni eru ekki gerðar eins ríkar kröfur um umhverfissjónarmið og þar er notað mun meira af eiturefnum við framleiðsluna. Er það framtíðin sem við viljum; lægra verð fyrir minni gæði?“

Ingibjörg Isaksen, alþingismaður og formaður þingflokks Framsóknar, flutti skýrslu Íslandsdeildar þingmannanefndar Fríverslunarsamtaka Evrópu (EFTA) og Evrópska efnahagssvæðisins (EES) fyrir árið 2023 á Alþingi í liðinni viku. Nefndin myndar sendinefnd Alþingis, bæði í þingmannanefnd EFTA og þingmannanefnd EES. Þá myndar Íslandsdeildin ásamt fjórum þingmönnum úr utanríkismálanefnd sendinefnd Alþingis í sameiginlegri þingmannanefnd Íslands og ESB.

Fór hún yfir í ræðu sinni hversu veigamiklu hlutverki sem EFTA og EES hafa sem grunnstoðir íslenskrar utanríkisverslunar. Með aðildinni að EES er Íslendingum tryggður að langmestu leyti sömu viðskiptakjör og 30 önnur Evrópuríki með rúmlega 460 milljóna manna markað. EFTA hefur, að auki rekstri EES-samningsins byggt upp öflugt net fríverslunarsamninga við ríki utan ESB, svonefnd þriðju ríki.

Haldnir hafa verið fundir með ráðherrum EFTA þar sem einkum var fjallað um græna tækni, styrkjakerfi á heimsvísu og stefnu ESB á sviði efnahagsöryggis og eins fund með utanríkisráðherrum EFTA-ríkjanna innan EES um EES-samstarfið. Þróun alþjóðaviðskipta, viðskiptastefna ESB og aðgerðir til að bæta samkeppnisstöðu innri markaðarins hafa verið áberandi umfjöllunarefni. Jafnframt iðnaðaráætlun græna sáttmála ESB þar sem tvær tillögur að lagasetningu eru undir, annars vegar um aðgengi að hrávörum innan ESB og hins vegar um kolefnislausan iðnað. „Tillögur þessar miða m.a. að því að draga úr hættu á því að ESB verði háð einstökum ríkjum um mikilvægar hrávörur eða um orkugjafa. Þeim er jafnframt ætlað að stuðla að umhverfisvænni framleiðslu orku og tækni á innri markaði.“

Framkvæmdastjórn þingmannanefndarinnar átti fundi með þingnefndum, ráðherrum, stofnunum og hagsmunaaðilum í Nýju Delí og Mumbai um fríverslunarmál og aukið efnahagslegt samstarf í ljósi þess að fríverslunarviðræður EFTA-ríkjanna og Indlands standa yfir.

„Staða Úkraínu í kjölfar innrásar Rússlands var áberandi í starfi þingmannanefndarinnar síðastliðið ár eins og árið þar á undan. Hinn 27. júní var sérstök athöfn í Schaan í Liechtenstein samhliða fundi þingmannanefndarinnar og ráðherra til að marka upphaf viðræðna við Úkraínu um endurbættan og nútímalegri fríverslunarsamning,“ sagði Ingibjörg.

„Á árinu var jafnframt fjallað um þvingunaraðgerðir ESB gegn Rússlandi sem EES-EFTA-ríkin hafa tekið þátt í. Fjallað var um nýjar þvingunaraðgerðir sem ætlað er að koma í veg fyrir að aðilar komi sér undan reglunum. Þá var einnig rætt um mögulegar aðildarviðræður Úkraínu við ESB en Úkraínu var formlega veitt staða umsóknarríkis að ESB í júní 2022 og í desember síðastliðnum samþykkti ESB að hefja viðræður við Úkraínu.“

„Þingmannanefnd EES fundaði tvisvar sinnum á árinu og var venju samkvæmt fjallað um þróun og framkvæmd EES-samningsins á þeim fundum. Á fyrri fundi nefndarinnar í Strassborg í mars fjölluðu nefndarmenn Íslandsdeildarinnar um fyrirhugaðar breytingar á EES-löggjöf um viðskiptakerfi með losunarheimildir fyrir flug, sérstöðu Íslands og þeim verulegu áhrifum sem þær kæmu til með að hafa á íslenska hagsmuni yrðu þær teknar óbreyttar upp í EES-samninginn,“ sagði Ingibjörg.

Stefán Vagn Stefánsson, alþingismaður, er fyrsti flutningsmaður tillögu til þingsályktunar um stofnun ríkisfélags um rafeldsneytisframleiðslu á Íslandi. Framleiðsla rafeldsneytis, sem gæti verið vetni, ammóníak, metanól eða metan yrði mikilvægt framlag í baráttu okkar gegn hlýnun loftslags og til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. Mælti hann fyrir tillögunni í vikunni.

TILLÖGUGREININ HLJÓÐAR SVO:

„Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að taka til frumathugunar stofnun ríkisfélags um rafeldsneytisframleiðslu á Íslandi. Litið verði við þessa frumathugun til starfsemi Equinor í Noregi, fyrrum Statoil.“

„Eftirspurn eftir grænu vetni sem framleitt hefur verið með rafgreiningu vatns og endurnýjanlegri orku, samhliða markmiðum í loftslagsmálum, fer einungis vaxandi á komandi árum,“ sagði Stefán Vagn.

Fór hann yfir að Íslendingum væri mikilvægt að geta orðið sjálfbærir er komi að öflun rafeldsneytis, ekki síst nú er horft er á alvarlegt ástand heimsmála.

Sjálfbærni í orkuöflun er þjóðaröryggismál

„Þjóðhagslegir hagsmunir eru fólgnir í því að framleiða innlenda orkugjafa til notkunar í orkuskiptum Íslendinga. Framtíðartækifæri eru mikil þegar kemur að framleiðslu á rafeldsneyti og hún styður við markmið okkar um orkusjálfstæði Íslands,“ sagði Stefán Vagn.

„Ásamt því að framleiða endurnýjanlega orkugjafa til að fullnægja þörfum innan lands liggja einnig gríðarleg tækifæri í að hefja útflutning á rafeldsneyti.

Framleiðsla á rafeldsneyti er kostnaðarsöm aðgerð. Þótt framleiðsla á rafeldsneyti og sala sé hlutfallslega lítil nú er áhugi fjárfesta mikill. Ákveðin tækifæri felast í því að fjármagna framleiðsluna þegar markaðir eru orðnir tryggir. Á heimsvísu er gert ráð fyrir því að kostnaðarliðir fari lækkandi á næstu árum. Eitt af tækifærum Íslands við framleiðslu rafeldsneytis er að nýta mögulega árstíðabundna umframorku og hámarka arðsemi.

Með stofnun ríkisfélags um rafeldsneytisframleiðslu sem yrði í meirihlutaeigu ríkisins er tryggt að stærstur hluti ábata af framleiðslunni renni til þjóðarinnar. Ef horft er til Noregs og stofnunar ríkisolíufélagsins Statoil árið 1972 ætti öllum að vera ljós ábati norska ríkisins af þeirri ákvörðun. Norski olíusjóðurinn er einn hinn stærsti í heimi og hefur gerbreytt stöðu Norðmanna við uppbyggingu innviða og þjónustu við íbúa um allan Noreg.

Íslendingar eru í kjörstöðu til að nýta auðlindir sínar til framleiðslu rafeldsneytis, bæði fyrir innanlandsframleiðslu og mögulega til útflutnings, og styrkja þannig tekjustofna ríkissjóðs.“

„Við á Íslandi erum í sterkri stöðu til orkuskipta. Þar af leiðandi þurfum við að gæta þess að tækifærin sem liggja fyrir í þessum málaflokki renni okkur ekki úr greipum. Tæknin er til staðar og okkur ber að nýta hana í þágu þjóðarinnar,“ sagði Stefán Vagn að lokum.

---

• Tillaga til þingsályktunar um stofnun ríkisfélags um rafeldsneytisframleiðslu á Íslandi.

Ingibjörg Isaksen, alþingismaður og formaður þingflokks Framsóknar, er fyrsti flutningsmaður tillögu til þingsályktunar um rannsókn á orsakaferli í kjölfar sjálfsvígs. Mælti hún fyrir tillögunni í vikunni en tillagan hefur að markmiði að stuðla að öflun gagna sem nýtast við greiningu á áhættuhópum, í forvarnastarfi og við mótun fyrirbyggjandi aðgerða með það að markmiði að koma í veg fyrir sjálfsvígstilraunir og sjálfsvíg.

TILLÖGUGREININ HLJÓÐAR SVO:

„Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að skipa starfshóp sem rannsaki afturvirkt mögulegt orsakaferli, áföll, lýðfræðilegar breytur, komur/innlagnir á heilbrigðisstofnanir og breytingar í lífi einstaklinga í undanfara sjálfsvígs. Starfshópurinn skili skýrslu með tölfræði og tillögum að aðgerðum, bæði fyrirbyggjandi og í forvarnarstarfi til framtíðar, eigi síðar en 1. maí 2024.“

„Það er skoðun flutningsmanna að að lokinni gagnaöflun verði tryggt að hægt sé að skoða reglulega og á aðgengilegan hátt breyturnar sem tilteknar eru í tillögugreininni, þannig megi meta árangur aðgerða. Þá verði starfshópnum að meta hvort setja eigi á laggirnar hóp innan stjórnsýslunnar sem tæki að sér þetta verkefni til framtíðar. Tillaga er lögð fram í kjölfar samtala við heilbrigðisstarfsfólk, m.a. við verkefnastjóra sjálfsvígsforvarna hjá embætti landlæknis,“ sagði Ingibjörg.

„Sjálfsvíg eru ekki rannsökuð afturvirkt þar sem undanfari þeirra er skoðaður í þaula í leit að þáttum sem komu einstaklingnum í það hugarástand sem hann var í við andlátið. Flutningsmenn þingsályktunartillögu þessarar telja nauðsynlegt að slík rannsókn fari fram með þeim hætti að fara afturvirkt yfir lýðfræðilegar breytur, aðstæður, atburði og möguleg áföll sem einstaklingurinn upplifði í undanfara sjálfsvígs. Þá er m.a. átt við brottfall úr skóla, atvinnumissi eða langvarandi atvinnuleysi, sambandsslit, makamissi, ofbeldi, neyslu vímugjafa og hvað annað sem getur haft áhrif. Með slíkri rannsókn er hægt að afla hagnýtra gagna sem geta skipt sköpum í áframhaldandi vinnu samfélagsins gegn sjálfsvígum, bæði í forvarnavinnu og við mótun fyrirbyggjandi aðgerða. Gögnin myndu einnig nýtast við það mikilvæga verkefni að greina áhættuhópa í samfélaginu, þ.e. þá hópa sem líklegri eru til að upplifa sjálfsvígshugsanir, gera sjálfsvígstilraunir eða deyja í sjálfsvígi, umfram hefðbundnar breytur á borð við kyn, aldur og búsetu. Nú eru slík gögn ekki til staðar,“ segir í greinargerðinni.

---

• Tillaga til þingsályktunar um rannsókn á orsakaferli í kjölfar sjálfsvígs.

Lilja Rannveig Sigurgeirsdóttir, alþingismaður, hefur lagt fram á Alþingi frumvarp til stjórnskipunarlaga um breytingu á stjórnaskrá um kjörgengi til forseta Íslands. Hún leggur til að samþykkt verði að fella á brott 35 ára aldurstakmarkið um kjörgengi til forseta. Vill hún þannig undirstrika að aldur eigi ekki vera hæfniviðmið og eins eigi það ekki að liggja til grundvallar hvort einstaklingur hafi öðlast ákveðna reynslu eða hæfni.

Frumvarpsgreinin hljóða svo:

„4. gr. stjórnarskrárinnar orðast svo:
Kjörgengur til forseta er hver maður, sem fullnægir skilyrðum kosningarréttar til Alþingis, að fráskildu búsetuskilyrðinu.“

Í greinargerð með frumvarpinu segir m.a.: „Krafist er mun hærri lágmarksaldurs frambjóðenda til embættis forseta lýðveldisins en almennt er gert í íslenskri löggjöf. Í athugasemdum við stjórnarskrárfrumvarpið frá árinu 1944 kemur fram að „ekki þykir hlýða, að yngri maður en 35 ára geti orðið forseti“ þar sem forseti þarf að búa yfir, auk margs annars, „lipurð og mannþekkingu, sem ekki fæst nema með nokkrum aldri“. Vegna þessarar afstöðu löggjafans á þeim tíma var ákveðið að festa í stjórnarskrána það kjörgengisskilyrði að frambjóðandi til forseta skyldi hafa náð 35 ára aldri á kjördag. Á þessu ári verða liðin 80 ár frá staðfestingu stjórnarskrárinnar, og þar með umræddu ákvæði, og tíðarandinn annar. Það þykir sjálfsagt að forseti lýðveldisins skuli hafa öðlast ákveðna lífsreynslu og mannþekkingu, sem vissulega öðlast almennt með aldrinum. Hins vegar hlýtur að teljast álitamál hvert aldurstakmarkið á að vera hvað þau atriði varðar.“

Síðan segir: „Almennt er talið að einstaklingur þurfi að hafa sýnt kjósendum fram á hæfni sína til að ná kjöri til embættis. Það á við hvort sem um er að ræða forsetakosningar, alþingiskosningar eða sveitarstjórnarkosningar. Í lýðræðissamfélagi fær þjóðin traust til að velja sér fulltrúa í embætti á vegum ríkisins. Ekki er gerð krafa um ákveðna menntun, ákveðna hæfileika eða ákveðna kunnáttu í slíkri kosningu, enda er gert ráð fyrir að kjósendur kynni sér frambjóðendur og taki upplýsta ákvörðun er þeir greiða atkvæði hverju sinni. Hins vegar virðist svo ekki vera í forsetakosningum þar sem sett er skilyrði um að forseti megi ekki vera yngri en 35 ára. Þó er ekki gerð sérstök krafa í lögum um að forsætisráðherra eða forseti Alþingis séu eldri en 18 ára, en þeir fara með forsetavald, ásamt forseta Hæstaréttar, í ákveðnum tilfellum, sbr. 8. gr. stjórnarskrárinnar.“

„Það er mat flutningsmanna að afnema eigi skilyrði um að forsetaefni skuli hafa náð 35 ára aldri á kjördag. Fjölmargir einstaklingar undir 35 ára aldri gætu hæglega staðist kröfur þjóðarinnar hvað embættið varðar og sinnt því vel. Rétt eins og þjóðinni er treyst til að ákveða hæfi frambjóðenda á grundvelli menntunar og fyrri starfa, þá eigi henni einnig að vera treystandi til að taka ákvörðun um hvort frambjóðandi búi yfir „lipurð og mannþekkingu“, sérstaklega í ljósi þess að upplýsingaflæði innan samfélagsins hefur batnað til muna frá samþykkt stjórnarskrárinnar, t.d. með tilkomu alnetsins. Fólk getur auðveldlega tekið upplýstar ákvarðanir og frambjóðendur hafa aukin tækifæri til að koma hæfi sínu, eiginleikum og reynslu til skila. Það að einstaklingur þurfi að vera orðinn 35 ára til að geta orðið forseti lýðveldisins er tímaskekkja og sýnir ákveðið vantraust gagnvart kjósendum til að velja hæfasta einstaklinginn í embættið.“

• Frumvarp til stjórnarskipunarlaga um breytingu á stjórnarskrá lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944, með síðari breytingum (kjörgengi til forseta Íslands).

Líneik Anna Sævarsdóttir, alþingismaður, ræddi mat á menntun innflytjenda og atvinnuþátttöku þeirra á Íslandi í óundirbúnum fyrirspurnum á Alþingi. Félags- og vinnumarkaðsráðherra var til andsvara.

„Innflytjendur eru nú um 18% af heildarfjölda landsmanna og í mörgum samfélögum eru innflytjendur yfir 20% íbúa, það á t.d. við í Fjarðabyggð þar sem ég bý, og það eru dæmi um mun hærra hlutfall, hæst yfir 60% í Mýrdalshreppi og kringum 30% í nokkrum sveitarfélögum eins og Hornafirði, Tálknafirði og Reykjanesbæ,“ sagði Líneik Anna.

Innflytjendur voru um 23% af heildarfjölda starfandi á Íslandi á seinni hluta síðasta árs og er atvinnuþátttaka þeirra orðin mun meiri en í öðrum norrænum ríkjum. Þegar almenn atvinnuþátttaka á Íslandi er 82% sem þykir hátt í alþjóðlegum samanburði, er atvinnuþátttaka innflytjenda er þó enn meiri eða tæplega 87%.

„Innflytjendur sinna mikilvægum störfum, t.d. í fiskvinnslu eða iðnaði, ferðaþjónustu og í vaxandi mæli heilbrigðis- og velferðarþjónustu. Margir innflytjendur sinna störfum þar sem ekki er gerð krafa um menntun og það oft þrátt fyrir að vera jafnvel með sérhæfða menntun sem mikil þörf er fyrir á íslenskum vinnumarkaði,“ sagði Líneik Anna.

„Að fjárfesta í fólki til framtíðar er eitt af leiðarljósum Framsóknar og þær áherslur endurspeglast í stjórnarsáttmála, m.a. þar sem segir: „Tryggja þarf að innflytjendur sem hér vilja búa og starfa fái tækifæri til aðlögunar og geti nýtt hæfileika sína, þekkingu og reynslu.“

Í því ljósi vil ég spyrja hæstv. félags- og vinnumarkaðsráðherra: Hvert geta innflytjendur leitað til að fá sína menntun metna og hvernig fer mat á menntuninni fram? Ég spyr líka hvort og hvernig unnið er að því að tryggja aðgengi að mati á menntun. Gildir það sama t.d. um háskólamenntaða og iðnmenntaða?“

„Við erum ekki með eitt samræmt kerfi eða gátt sem viðkomandi innflytjandi getur leitað í“

Félags- og vinnumarkaðsráðherra benti á að OECD hafi verið fengið til að aðstoða við gerð fyrstu stefnu Íslands í málefnum innflytjenda. Í þeirra vinnu hefur komið fram að um 42% innflytjenda hér á landi inni af höndum störf sem krefjist ekki sérstakrar menntunar, þó svo að hlutfall innflytjenda sem hér búa og ekki hafa lokið sértækri menntun sé 17%. OECD segir einnig að menntunarstig innlendra og innflytjenda sé áþekkt og að ekki sé marktækur munur á menntunarstigi þeirra sem koma utan EES og innan EES.

„Mat á námi innflytjenda heyrir má segja undir þrjú ráðuneyti, þ.e. heilbrigðisráðuneytið hvað varðar starfsleyfi fyrir heilbrigðisstéttir; háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneyti varðandi lögvarin starfsréttindi iðngreina; og mennta- og barnamálaráðuneytið varðandi starfsleyfi fyrir leik-, grunn- og framhaldsskólakennara. Afleiðingarnar á sviði inngildingar koma þá að ráðuneytinu hjá mér og Vinnumálastofnun sem í sumum tilfellum getur í rauninni ekki fundið störf við hæfi fyrir fólk, þegar um er að ræða aðstoð við það, þar sem starfsréttindin eru ekki viðurkennd. Eitt af vandamálunum er það að við erum ekki með eitt samræmt kerfi eða gátt sem viðkomandi innflytjandi getur leitað í til að fá menntun sína metna. Þess vegna eru leiðirnar ólíkar milli greina, hvernig staðið er að því að meta þetta, óháð því undir hvaða ráðuneyti þau mál síðan að endingu heyra,“ sagði félags- og vinnumarkaðsráðherra.