Category: Nýjast

Ræða Þórarins Inga Péturssonar, alþingismanns, í eldhúsdagsumræðum á Alþingi miðvikudaginn 11. júní 2025:

Kæru landsmenn!

Jónas Jónsson frá Hriflu var einn áhrifamesti stjórnmálamaður og hugsuður Íslands á sinni tíð.  Honum hefur verið lýst sem eldheitum samvinnumanni. Hann trúði því statt og stöðugt að þjóðin næði mestum árangri þegar við stæðum saman og byggðum á þeim gildum sem sameina okkur sem heild. Samvinnuhugsjónin hefur alltaf verið leiðarljós okkar Íslendinga og nú þurfum við á henni að halda meira en nokkru sinni fyrr.

Sannleikurinn er sá að Ísland hefur í aldanna rás verið ein heild þar sem við höfum unnið saman og þess vegna náð árangri sem þjóð. Þessu verðum við að halda áfram.  

Ísland er meira en Reykjavík eða höfuðborgarsvæðið. Þrátt fyrir að Ísland sé fámennt land, er það meira en tvisvar sinnum stærra að flatarmáli en Danmörk. Þetta er mikil áskorun. Samgöngur, innviðir og þjónusta hins opinbera um allt land er dýr. En þetta þýðir um leið að þvert á landshluta býr fólk, sem skapar og leggur grunninn að verðmætasköpun þjóðarinnar, oft í hundruða kílómetra fjarlægð hvert frá öðru.

Landið allt – allir með.

En hver er staðan í dag? Erum við öll í sama liði? Er verkstjórn Kristrúnar Frostadóttur að sameina þjóðina? Stutt svar: NEI. Því miður. En við getum gert betur. Höldum áfram.  

Án auðlinda landsins og sjálfbærrar nýtingar þeirra í öllum landshlutum byggjum við ekki að þeirri hagsæld sem ríkt hefur á Íslandi frá lýðveldisstofnun. Við megum aldrei gleyma því að sjávarútvegurinn hefur skapað verðmæti sem allir Íslendingar njóta góðs af. Við getum deilt um umfang gjaldtöku og skattlagningar á atvinnuvegi, en enginn getur deilt um þau verðmæti sem hafið í kringum landið veitir samfélaginu sem heild.

Sama á við um landbúnaðinn okkar, matvælaframleiðslu, iðnaðinn, menninguna og síðast en ekki síst ferðaþjónustuna, sem nú nýtir nánast öll svæði landsins, alla þessa 103 þúsund ferkílómetra, til verðmætasköpunar. Öll þessi svið hagkerfisins mynda eina heild – hagkerfi sem er eins sterkt og veikasti hlekkurinn. Við verðum að styrkja þessa hlekki saman.

Og í ljósi alþjóðamála hefur sjaldan verið mikilvægara að Ísland geti treyst á eigin framleiðslu þegar kemur að matvælum. Við þurfum því algerlega nýja hugsun í matvælaframleiðslu sem tryggir fæðuöryggi þjóðarinnar. Það að geta verið okkur sjálfum nóg, jafnvel þegar utanaðkomandi aðstæður eru erfiðar, er lykilatriði.

Við þurfum því að styðja markvisst við rannsóknir og þróun í matvælaframleiðslu með áherslu á sjálfbærni, nýsköpun og umfram allt skilvirkni. Síðast en ekki síst þurfum við kerfislæga breytingu sem tryggir að ungt fólk hafi möguleika á að hefja búskap, kaupa jarðir og taka þátt í endurnýjun og þróun íslensks landbúnaðar. Þess vegna hefur Framsókn mótað hugmyndir um að styðja við jarðakaup ungs fólks sem er tilbúið að sýna frumkvæði, taka áhættu og fjárfesta eigin tíma í að búa til verðmæti – fyrir okkur öll. Við köllum hugmyndina Nýjar rætur.

Og þegar við segjum „Landið allt – allir með“ þá þýðir það við verðum að tryggja jafnt aðgengi að þjónustu um allt land. Öryggismál þjóðarinnar geta ekki aðeins snúist um höfuðborgarsvæðið. Heilbrigðisþjónusta, menntun og samgöngur eru ekki forréttindi fárra – heldur réttindi allra Íslendinga, hvar sem þeir búa.  

Kæru landsmenn.

Ég byrjaði ræðu mína á tilvísun til Jónasar frá Hriflu. Hans grunnstef í lífinu var menntun, samvinna og þjóðleg sjálfsvirðing. Og þegar við stöndum saman höfum við sannað hvað við getum afrekað. Við þurfum hvert á öðru að halda – fólk á landsbyggðinni og á höfuðborgarsvæðinu – ungir og þeir sem eldri eru. Þrátt fyrir þær áskoranir sem bíða okkar getum við saman haldið áfram að byggja upp betra land á grunni samstöðu og samvinnu. Fyrir það stendur Framsókn.

Landið allt – allir með.

Góðar stundir.

***

Það er með ólíkindum hvernig ríkisstjórnin hefur hagað sér í málinu um uppbyggingu verkmenntaskóla á landsbyggðinni. Hér er ekki um smáframkvæmd að ræða heldur verkefni sem hefur verið undirbúið árum saman með dyggu samstarfi ríkis og sveitarfélaga, verkefni sem átti að tryggja að íslenskt atvinnulíf fengi það iðnmenntaða starfsfólk sem það sárlega vantar.

Stefán Vagn Stefánsson, alþingismaður, hóf umræðuna á Alþingi. Hann vakti athygli á því að verkefnið væri í uppnámi, verkefni sem var ætlað að fjölga iðnmenntuðu fólki og styrkja landsbyggðina. En ríkisstjórnin ákvað, að því er virðist í skjóli nætur, að hliðra fjármagni verkefnisins til næsta árs. Enginn skólameistari fékk tilkynningu, enginn bæjarstjóri fékk símtal, enginn skólanefndarmaður fékk tölvupóst. Sveitarfélögin sitja eftir í forundran.

„Þetta er algjörlega blaut tuska í andlitið,“ segir Halldóra Fríða Þorvaldsdóttir starfandi bæjarstjóri í Reykjanesbæ. Hún lýsti því hvernig sveitarfélagið hafði staðið sína plikt, lagt fram sinn 40% kostnaðarhlut, gert ráð fyrir fjármagni í fjárhagsáætlun, en ríkisstjórnin svaraði með þögn. Á Ísafirði segir Sigríður Júlía Brynleifsdóttir bæjarstjóri Ísafjarðarbæjar þetta vera „fyrir neðan allar hellur“ og Ásthildur Sturludóttir bæjarstjóri Akureyrarbæjar segir þetta koma „mjög á óvart og mjög í opna skjöldu.“

Ríkisstjórnin hefur nú slaufað verkefninu, sem var samkomulag um og fjármögnun samþykkt af Alþingi. Sveitarfélögin sitja uppi með biðlista sem telur 800-1.000 ungmenni sem komast ekki að í verknámi. Nemendur sem þurfa á iðnmenntun að halda fá ekkert nema gámakennslu. Þau bíða eftir menntun sem átti að vera lykillinn að framtíð þeirra, en ríkisstjórnin frestar framtíðinni af miklum hroka.

Það var ekki bara samkomulag um fjármögnun. Það voru teikningar á borðinu, verkefni í stjórnsýslu, sveitarfélögin voru tilbúin með sinn hlut fjármögnunar. Þau sýndu ábyrgð og útsjónarsemi, en ríkisstjórnin sýndi skeytingarleysi.

Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Framsóknar, komst vel að orði: „Það eru allir forviða á því að það eigi að fara að forgangsraða upp á nýtt.“ Það er ekki hægt að byggja upp atvinnulíf með því að taka peningana út úr samfélaginu þegar þeirra er sárlega þörf. Það er ekki hægt að byggja upp traust þegar sveitarfélögin fá ekki einu sinni tilkynningu um svona stórar ákvarðanir.

Húsnæðið er sprungið. Biðlistarnir lengjast. Það er reiði í sveitarfélögunum. Nemendurnir eru í lausu lofti. Þetta er ekki bara vanræksla heldur alvarleg atlaga að framtíð landsbyggðarinnar. Þetta er lýsandi dæmi um ríkisstjórn sem kýs að fresta framtíðinni frekar en að byggja hana upp.

Ábendingar til Alþingis

Við skorum á Alþingi allt, stjórnarþingmenn jafnt sem stjórnarandstöðu, að grípa inn í málið af fullri alvöru. Það þarf að tryggja að verkmenntaskólarnir fái nauðsynlegt fjármagn strax á þessu ári svo hægt sé að hefja framkvæmdir þegar í stað.

Það þarf líka að tryggja skýra, gegnsæja upplýsingagjöf milli ráðuneyta, sveitarfélaga og skólastjórnenda svo að samvinna haldist. Það þarf að hlusta á sveitarfélögin sem hafa sýnt ábyrgð og lagt sitt af mörkum.

Verkmenntaskólarnir eru ekki bara hús með gluggum og hurðum. Þeir eru lykill að því að fjölga iðnmenntuðu fólki í atvinnulífinu, efla samfélögin á landsbyggðinni og tryggja að fjölbreytt samfélag fái að dafna. Þeir eru verkefni okkar allra og við eigum ekki að láta þá standa eftir í gámum eða biðlistum. Við eigum að byggja framtíðina saman.

„Við megum ekki höggva fót af hesti sem þarf að hlaupa hraðar,“ sagði Halla Hrund Logadóttir, alþingismaður, í störfum þingsins, vegna umræðu um fjármögnun verkmenntaskóla á landsbyggðinni. Í umræðunni hefur komið fram að ríkisstjórnin hafi ákveðið að slaufa fjárfestingu í þessum mikilvægu skólum, þar á meðal Fjölbrautaskóla Suðurnesja, sem er annar fjölmennasti framhaldsskóli landsins utan höfuðborgarsvæðisins.

„Nú er ljóst að ekki verður af fjárfestingu í verkmenntaskólum landsbyggðarinnar, eins og fjallað hefur verið um hér í vikunni. En málið er gríðarlega alvarlegt, sérstaklega fyrir skóla eins og Fjölbrautaskóla Suðurnesja,“ sagði Halla Hrund. Hún benti á að þar hafi verið unnið metnaðarfullt starf og að skólinn hafi verið útnefndur fyrirmyndarstofnun níu sinnum á síðastliðnum 11 árum auk þess sem nemendur hafi ítrekað unnið til verðlauna.

Í ræðu sinni lagði Halla Hrund áherslu á að skólinn sé staðsettur á svæði sem hefur orðið fyrir miklum fólksfjölgun undanfarin ár og þar sem hlutfall erlendra íbúa er hátt, yfir 90 tungumál eru töluð í Reykjanesbæ. „Við erum að tala um svæði sem er með lægra menntunarstig en annars staðar á landinu,“ sagði hún.

Halla Hrund sagði einnig að menntun væri lykillinn að framtíð svæðisins. „Menntun dregur fólk saman, hún eflir færni, hún eflir íslensku og hún er líka nauðsynleg fyrir Suðurnesin þar sem eru gríðarleg tækifæri í atvinnuþróun í orku-, ferðamálum og öðru. Menntun verður að fylgja með þegar við erum að horfa á framtíð þessa svæðis. Það er mikilvægt fyrir okkur öll,“ sagði hún.

Halla Hrund gagnrýndi harðlega ákvörðun ríkisstjórnarinnar um að slaufa fjármögnuninni. „Með því að fresta fjármagni hér þá er verið að vega að skóla á einu af tekjulægstu svæðum landsins. Við eigum heldur að verðlauna Fjölbrautaskóla Suðurnesja og skilja hlutverk hans í miklu breiðara samhengi fyrir svæðið allt og fyrir Ísland,“ sagði hún að lokum.

Stefán Vagn Stefánsson, alþingismaður, lagði í ræðu á Alþingi áherslu á að brýnt væri að ráðast tafarlaust í stækkun verkmenntaskóla víða um land. Hann benti á að 800–1.000 einstaklingar sæktust eftir inngöngu í verknám en kæmust ekki að vegna þess að aðstaða skólanna væri sprungin.

„Við fórum í átak til að auka áhuga á verknámi, enda mikil þörf á iðnmenntuðu starfsfólki. Átakið virkaði, en nú bíða 800–1.000 einstaklingar eftir inngöngu vegna þess að skólarnir ráða ekki við álagið,“ sagði Stefán Vagn.

Hann benti á að fjármögnun hefði þegar verið tryggð að hluta og að samkomulag hefði náðst við sveitarfélög um þeirra hlut. Nú hefði hins vegar verið ákveðið að færa fjármagn út með fjáraukalögum.

„Ég spyr hvort ráðherra sé ekki sammála því að þetta sé bagalegt, þegar ljóst er hversu mikilvægt þetta er fyrir íslenskt atvinnulíf,“ sagði Stefán Vagn að lokum.

Mennta- og barnamálaráðherra sagði í svari sínu að fjármagni hefði verið „hliðrað“ yfir á næsta ár en kom ekki beint að því hvort ráðast ætti tafarlaust í framkvæmdir.

• Stækkun verkmenntaskóla.

Stefán Vagn Stefánsson, alþingismaður, vakti máls í störfum þingsins á stöðu verknámsskóla landsins og þeim niðurskurði sem nú blasir við. Hann minnti á að undanfarin ár hafi verið lögð mikil áhersla á að efla verknám á framhaldsskólastigi vegna mikils skorts á iðnmenntuðu starfsfólki. „Það var því afar mikilvægt að ráðast í þetta átaksverkefni og fjölga iðnmenntuðum einstaklingum og auka og styrkja verknám í skólum landsins,“ sagði hann.

Stefán Vagn sagði að verkefnið hefði skilað árangri: „Það bar árangur því að nú er svo komið að um 800-1.000 einstaklingar sem sækjast eftir að komast inn í verknám fá ekki inngöngu sökum þess að verknámsskólar landsins eru sprungnir og geta því ekki tekið við þeim sem við þurfum svo sannarlega á að halda.“

Hann lagði áherslu á að á síðasta kjörtímabili hafi verið unnið markvisst að stækkun verknámsskólanna. „Við fórum í vinnu við að stækka Verkmenntaskólann á Akureyri, Fjölbrautaskóla Norðurlands vestra á Sauðárkróki, á Ísafirði og í Reykjanesbæ,“ sagði Stefán Vagn. „Búið var að ná samkomulagi við sveitarfélögin um þeirra hluta, 40%, og komið fjármagn til þess að fara af stað ríkismegin með 60% hluta, og verkefnin voru komin af stað í stjórnsýslunni.“

Stefán Vagn gagnrýndi harðlega ákvörðun ríkisstjórnarinnar í frumvarpi til fjárauka III um að fjármagn til verkefnisins hafi verið tekið út á þessu ári. „Verkefninu er slaufað. Það er ekki hægt að tala um stefnuleysi því að stefnan er komin fram: Þetta er ekki í forgangi hjá þessari ríkisstjórn. Uppbygging verknámsskólanna á landsbyggðinni á ekki upp á pallborðið hjá ríkisstjórninni.“

Hann spurði einnig hvort samráð hefði verið haft við viðkomandi skóla eða sveitarfélög. „Var haft samráð við umrædda skóla varðandi þessa ákvörðun? Er búið að ræða við sveitarfélögin sem eru með þetta fjármagn inni í sínum fjárhagsáætlunum á þessu ári og sínum langtímaplönum?“ spurði hann. „Eftir því sem ég kemst næst er svarið nei, ekkert.“

Stefán Vagn áréttaði að allar vangaveltur um fjármögnun verkefnisins væru úr sögunni. „Öllum vangaveltum um það hvort verkefnið hafi verið fjármagnað á síðasta kjörtímabili hefur nú verið svarað, virðulegur forseti, og plan nýrra stjórnvalda er ljóst: Verknámsskólarnir hafa verið slegnir af.“