Category: Nýjast

„Virðulegi forseti. Kæra þjóð. Ég vil nýta tækifærið hér á eldhúsdegi til að ræða viðkvæmt og eldfimt málefni, málefni sem nauðsynlegt er að við horfumst í augu við. Fyrir nokkrum árum átti sér stað mikilvæg og þörf bylting undir formerkinu #metoo. Tímabær umræða opnaðist um kynferðislegt ofbeldi, kynferðislega áreitni og kynjasamskipti og vakti athygli á því sem allt of margir hafa upplifað og borið skaða af. Metoo-byltingin hefur hjálpað okkur að berjast gegn fordómum, ójafnrétti og ofbeldi, skýra og virða mörk auk þess að ítreka mikilvægi þess að skýrt samþykki liggi fyrir. Metoo boðaði breytingar til hins betra. Í henni fólust róttækar og nauðsynlegar umbætur hvað varðar viðhorf og menningu og opnaði augu okkar fyrir því hversu algengt vandamálið er í öllum lögum samfélagsins.

Samkvæmt Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni er ein af hverjum þremur konum beitt kynferðisofbeldi einhvern tímann á lífsleiðinni. Of lengi höfðu konur fundið fyrir máttleysi samfélagsins og löggæslu- og ákæruvaldsins í þeirra málum ef þeim yfir höfuð var trúað. Reiði yfir óásættanlegum aðstæðum og eldmóður samstöðunnar kyntu undir byltingu sem átti eftir að breyta heiminum. Pendúllinn fór af stað og þolendur kynferðisofbeldis og kynferðislegrar áreitni skiluðu skömminni þangað sem hún átti heima. Hvert málið á fætur öðru var gripið á samfélagsmiðlum sem og í fjölmiðlum. Stjórnvöld fóru af stað með margvíslegar aðgerðir á forvarnastigi, innan löggæslu- og dómskerfisins og jafnvel í utanríkismálum.

Tölfræðin sýnir okkur að enn er langt í land að endurheimta traustið á löggæslu- og ákæruvaldinu, en talið er að einungis um 10–15% þeirra sem eru beitt ofbeldi kæri það. Rannsóknar- og ákærutími er rúmt ár að meðaltali, ef kæran lifir það lengi. Það er því vel skiljanlegt hvers vegna þolendur leita annarra leiða. Í dag er því algengt að umræða myndist í netheimum um meint brot, þar sem ekki er hikað við að nafngreina einstaklinga og tilgreina meinta atburðarás, lýsa kynferðisofbeldi eða kynferðislegu áreiti. Þetta er gert til að flagga óæskilegri hegðun þar sem farið var yfir mörk og svipta hulunni af henni í þeim tilgangi að meintur gerandi axli ábyrgð.

En sú atburðarás sem gjarnan fer af stað tekur aftur á móti á sig mjög neikvæða og skaðlega birtingarmynd. Þannig getur einstaklingur sem sakaður er um ofbeldi á netinu orðið fyrir því að missa atvinnu, mannorð og álit samfélagsins, allt jafnvel án ákæru, án dóms og án laga. Afleiðingarnar geta verið fjárhagslegar og félagslegar en þó aðallega andlegar því dómstóll götunnar hefur mikil völd og fer fram með óformlegum hætti. Umræðan er óvægin og hún er grimm. Samfélagið hafnar þeim, vinnustaðir hafna þeim, skólar hafna þeim og jafnvel vinir og vandamenn hafna þeim. Grimmd umræðunnar er slík að bæði stjórnendur vinnustaða og -skóla veigra sér við að beita faglegum vinnubrögðum jafnvel þótt eingöngu sé um orðróm að ræða þar sem atvik eru umdeild og óljós. Dómur samfélagsins er almennt sá sami þrátt fyrir að brotin séu mismunandi: Útskúfun úr samfélaginu og fá sem engin tækifæri til endurkomu inn í samfélagið.

Slaufun beinist ekki eingöngu gagnvart þekktum einstaklingum, hún er því miður í öllum lögum samfélagsins. Það sem sárast er er að börnin og ungmennin okkar fylgja fordæmi sinna fyrirmynda, taka í síauknum mæli upp þetta vopn í samskiptum og beita útskúfun og jafnvel líkamlegu eða stafrænu ofbeldi. Við heyrum jafnvel að ásökunum í garð ungs fólks á grunnskólaaldri, sem hefur varla hafið líf sitt, fari fjölgandi. Slík mál valda bæði meintum gerendum og þolendum miklum skaða.

Slaufun getur haft alvarlegar andlegar afleiðingar fyrir þá einstaklinga sem fyrir henni verða og sumir lenda á hættulegum stað. Notkun vímuefna til að deyfa vanlíðan, þunglyndi og sjálfsvígshugsanir verða sífellt líklegri í því hugarástandi. Einstaklingurinn missir samfélagið. Samfélagið missir einstaklinginn. Þarna hafa allir tapað.

Við höfum margrætt það hér í þessu ræðustól hversu dýrt það er samfélaginu að missa einstaklinga frá sér, jafnvel einstaklinga sem gerðust ekki sekir um það brot sem þeir eru ásakaðir um en einnig einstaklinga sem brjóta af sér og vilja bæta sig. Þolandinn sem tjáði sig á netinu til að koma umræðunni af stað missir atburðarásina úr höndunum því samfélagið hefur tekið að sér dómarahlutverkið. Það gerist æ oftar að einstaklingar beri aðra sökum nafnlaust og ábyrgðarlaust. Jafnvel getur verið um þriðja eða fjórða aðila að ræða sem tekur málin í sínar hendur, aðilar sem þekkja jafnvel ekki vel til málsins né tengjast því á nokkurn hátt. Atvikalýsingar geta breyst hratt þegar sögur berast á milli fólks og viðkomandi aðili hefur litla burði til að bera hönd yfir höfuð sér eða mögulega segja frá sinni hlið máls. Önnur taka þátt af hræðslu við að vera talin gerendameðvirk eða vera með því að hliðsetja raunverulega þolendur. Við erum komin á hættulegan stað ef slík þöggun er í gangi og þegar frásagnir eignast eigið líf þvert á vilja þeirra sem raunverulega eiga aðild að máli.

Við þurfum að axla ábyrgð á því sem við segjum. Okkar svæði á samfélagsmiðlum er opið öllum og fjölmiðlar grípa gjarnan efnið, afrita og líma á sínar síður án ábyrgðar. Margir hafa tileinkað sér róttæka afstöðu á báða bóga og við finnum óróleikann í samfélaginu þegar einhver opnar umræðuna. Fólk veigrar sér því við að tjá sig af ótta við afleiðingarnar.

Sem kjörnum fulltrúa finnst mér ég skuldbundin þjóðinni, sérstaklega æsku landsins, að taka þessa erfiðu umræðu. Við stöndum í auga stormsins og okkur vantar handrit og leiðarljós til framtíðar. Hlutverk samfélagsins hlýtur að vera að finna raunverulegar leiðir til að útrýma ofbeldi og skapa öryggi. Þar til við höfum náð því markmiði viljum við að finna jafnvægi pendúlsins þar sem skilningur, ábyrgð og skýrar leiðir til betrunar og sátta eru leiðandi sjónarmið fyrir alla aðila. Og ég tek það skýrt fram að þótt þessi umræða sé tekin er ekki verið að gera lítið úr brotaþolum hvers kyns ofbeldis, hvort sem það er kynferðisofbeldi eða annars konar líkamlegt eða andlegt ofbeldi. Það ber að taka alvarlega og koma lögum yfir allt það fólk sem gerist sekt um slíkt. En slaufunarmenning er vopn sem hefur snúist í höndunum á okkur og grafið undan trausti og samkennd í samfélaginu með því að skapa ógn og ala á ótta. Staða sem er hvorki lausn né sigur fyrir neinn.

Ég hef átt samtöl við fjölda aðila bæði innan og utan stjórnmála og við ráðherra ólíkra málaflokka. Við ætlum að taka höndum saman, kalla alla aðila til fundar næstkomandi haust um breytta nálgun í þessum málum og semja handrit til framtíðar þar sem raddir allra fá að heyrast. Með skýrri umgjörð getum við stuðlað að því mikilvægasta sem er mannvænt samfélag þar sem öryggi fólks er í fyrirrúmi.“

„Virðulegi forseti. Kæru Íslendingar. Verkefnið nú er að ná niður verðbólgunni og það verður aðeins gert með samvinnu. Við verðum að ganga í takt til þess að tryggja kaupmátt og lækka verðbólguna saman. Seðlabankinn, ríkisstjórnin, alþingi, aðilar vinnumarkaðarins, sveitarfélög, bankar og fyrirtæki verða að leggja sín lóð á vogarskálarnar.

Við stöndum mjög sterk að vígi. Mikill þróttur er í hagkerfinu, atvinnuleysi er lágt og tekjur ríkissjóðs hafa vaxið verulega. Áherslur okkar á aukið aðhald í ríkisrekstri og aukið framboð á húsnæði mun vinna gegn verðbólgunni. Árangurinn mun byggja á samvinnu okkar allra og þar ætla kjörnir fulltrúar að leiða með góðu fordæmi.

Það er gott að búa á Íslandi. Grunnurinn byggist á dugnaði þjóðarinnar og það er óskhyggja að halda því fram að við þurfum ekki að hafa fyrir hlutunum. Ég er stoltur af því hvernig við höfum staðið vörð um lýðræði og frelsi hér á landi. Innrás Rússa í Úkraínu minnir okkur á mikilvægi öryggis, frelsis og sjálfsákvörðunarréttar þjóða til að ráða örlögum sínum.

Já, verkefni okkar eru fjölmörg bæði til skemmri og lengri tíma. Það er ætlun okkar að gera gott samfélag enn betra, sem útheimtir dugnað, áræðni og kjark. Þjóðin er að eldast, fjórða iðnbyltingin heldur innreið sína, fjölmenning og breyttar áherslur nýrra kynslóða móta ný og spennandi tækifæri hér á landi. Okkur hefur tekist að fjölga stoðunum undir íslenskt atvinnulíf, en fjölbreytt störf kalla á breytingar á menntakerfinu í takt við nýjar þarfir. Sjá má nýsköpun hvert sem litið er. Skapandi greinar, fjölbreytt ferðaþjónusta, fiskeldi, lyfjaþróun og alþjóðlegt vísindastarf skapar enn sterkari grundvöll fyrir betri lífsgæðum. Gervigreindin mun færa okkur gríðarlega getu á mörgum sviðum og breyta eðli starfa og verkefna í tíma og rúmi. Samfara svo stórstígum tækniframförum eykst um leið hættan á notkun slíkrar tækni í annarlegum tilgangi. Því verða stjórnvöld hér á landi að setja ramma sem tryggir að tæknin nýtist eins og best verður á kosið.

Það á að vera gott að eldast hér á landi og þar skipar góð heilsa veigamikinn sess. Ísland hefur alla burði til þess að setja lýðheilsu þjóðarinnar í fyrsta sæti. Það á að vera okkar markmið að innleiða heilsueflingu eldra fólks um allt land. Þannig má rjúfa einangrun og styrkja andlega, líkamlega og ekki síst félagslega heilsu þeirra sem komnir eru á efri ár. Eldra fólk er nefnilega auðlind og óþrjótandi þekkingarbrunnur. Því verðum við að láta af aldursfordómum og gefa eldra fólki kost á því að vera áfram virkir þátttakendur á vinnumarkaði. Nýsamþykkt aðgerðaáætlun um þjónustu við eldra fólk endurspeglar þessa skýru framtíðarsýn stjórnvalda.

Frá því að farsældarlögin voru samþykkt höfum við unnið markvisst að því að auka velferð barnanna okkar. Heilbrigðiskerfið, velferðarkerfið og menntakerfið þurfa að vinna þétt saman til þess að veita stuðning og tækifæri til þroska og framfara. Við erum að fjárfesta í fólki. Við eigum einnig að styðja mun betur við íþrótta-og tómstundastarf hér á landi. Unga fólkið okkar sem kemur fram fyrir hönd þjóðarinnar og tekur þátt í landsliðsverkefnum á ekki að þurfa að hafa áhyggjur af því hvort foreldrar geti staðið undir kostnaðinum.

Virðulegi forseti. Aldrei höfum við varið hærri upphæðum til heilbrigðismála. Við vinnum hörðum höndum að því að bæta starfsaðstæður og efla heilsugæsluna. Í því samhengi er fagnaðarefni að nefna nýja einkarekna heilsugæslu í Reykjanesbæ sem senn tekur til starfa. Við höldum svo áfram veginn í átt að stórbættu samgöngukerfi.

Virðulegi forseti. Ágætu landsmenn. Framsókn leggur áherslu á landið allt og mun halda á lofti gildum félagshyggju, samvinnu og lýðræðis, hér eftir sem hingað til. Við erum á ykkar vakt — í ríkisstjórn, á alþingi, í borgarstjórn og í sveitarstjórnum hringinn í kringum landið. — Góðar stundir.“

„Hæstv. forseti. Mikilvægi skólakerfisins fyrir okkar samfélag er óumdeilt. Öflugt menntakerfi er forsenda framfara samfélagsins og okkur ber að veita bestu skólaþjónustu og menntun sem völ er á. Skólakerfið er mikilvægur þáttur í félagslegum og persónulegum þroska hvers einstaklings og á að veita börnum og ungmennum tækifæri til að læra hagnýtan fróðleik og eflast.

Ríkisstjórnin, með hæstv. mennta- og barnamálaráðherra Ásmund Einar Daðason í fararbroddi, hefur lagt mikla áherslu á menntamál þjóðarinnar, þá sérstaklega á leik-, grunn- og framhaldsskólastigi. Verkefnin eru fjölmörg en eitt þeirra er að mynda framtíðarsýn skólamála í samræmi við hraða þróun samfélagsins. Nýjar áherslur og þarfir kalla á breytt kerfi en með stofnun barnamálaráðuneytisins boðaði ríkisstjórnin skýra stefnu í málefnum barna. Leiðarljós stefnunnar er að stjórnvöld styðji við alla þætti sem varða frekari farsæld barna. Þar leikur menntun að sjálfsögðu lykilhlutverk.

Talsverð vinna er hafin hvað varðar stefnumótun og endurskipulagningu verkefna í málaflokknum en hæstv. mennta- og barnamálaráðherra hefur tamið sér að halda spilunum ekki of þétt að sér heldur leita samráðs við alla þá aðila sem koma að málefnum barna. Því var ákaflega ánægjulegt að sjá hversu vel tókst að halda samráðsfund um framtíðarskipan skólaþjónustu í Hörpu í gær. Grunnstef fundarins voru myndun heildstæðrar og þverfaglegrar skólaþjónustu í þágu allra barna og áætluð næstu skref við að móta framtíðarskipan skólaþjónustu.

Forseti. Í svo mikilvægum málaflokki er nauðsynlegt að hafa skýra framtíðarsýn sem byggir á þverfaglegu samráði. Við eigum svo margt öflugt fólk sem vinnur á þessu sviði og hefur talsvert til málanna að leggja ef það fær tækifæri til. Með öflugu samráði er því veitt það tækifæri, kennurum, stjórnendum og öðrum starfsmönnum skólakerfinu til hagsbóta og síðast en ekki síst börnunum okkar.“

„Virðulegi forseti. Ríkisstjórnin kynnti í gær aðgerðir til að vinna gegn hárri verðbólgu og frekari hækkun vaxta. Þetta er til viðbótar við þá skýru stefnu sem birtist í framlagðri fjármálaáætlun. Sannarlega ábyrgt og mikilvægt skref sem styður við aðgerðir Seðlabanka Íslands, spornar gegn þenslu og mætir hópum sem eru sérstaklega viðkvæmir fyrir áhrifum verðbólgu og vaxtahækkana.

Afkoma ríkissjóðs stórbatnar áfram miðað við fyrri áætlanir, en samkvæmt nýrri þjóðhagsspá Seðlabankans er afkoma nú 90 milljörðum betri en gert var ráð fyrir við samþykkt fjárlaga. Framkvæmdum verður frestað tímabundið. Meðal verkefna sem er frestað eru nýbygging Stjórnarráðsins og samhæfingarmiðstöð viðbragðsaðila. Grunnþjónusta er hins vegar áfram undanþegin aðhaldi. Um það ríkir sátt. Engin aðhaldskrafa er gerð á almannatryggingar, sjúkratryggingar og heilbrigðis- og öldrunarstofnanir. Til að verja kaupmátt örorku og ellilífeyrisþega verður lífeyrir almannatrygginga nú hækkaður um 2,5% frá miðju ári til viðbótar við þá 7,4% hækkun í upphafi árs. Frítekjumark húsnæðisbóta leigjenda verður hækkað um 2,5% fyrir yfirstandandi ár, afturvirkt frá 1. janúar, til viðbótar við hækkun um 7,4% í upphafi árs.

Virðulegi forseti. Að lokum: Stöðugleiki á húsnæðismarkaði er forgangsmál ríkisstjórnarinnar. Því verða stofnframlög til uppbyggingar leiguíbúða innan almenna íbúðakerfisins tvöfölduð og framlög til hlutdeildarlána aukin enn frekar þannig að í stað þess að 500 íbúðir verði byggðar árlega 2024–2025, með stuðningi ríkisins, verða þær 1.000 á ári. Þá er unnið að lagabreytingum sem bæta réttarstöðu leigjenda á húsnæðismarkaði og leitað leiða til að draga úr þrýstingi á húsnæðismarkaði. Þessar aðgerðir og fleiri til munu styðja við aðgerðir Seðlabanka Íslands og sporna gegn þenslu.“