Author: einar

Ingibjörg Isaksen, þingflokksformaður Framsóknar og formaður þingmannanefndir EFTA og EES, átti í vikunni annríka en afar skemmtilega daga í Brussel. Þingmannanefndin fjallar um starfsemi EFTA, gerð fríverslunarsamninga, málefni EES og ESB og efnahags- og viðskiptamál almennt og hefur það hlutverk að vera ráðgefandi fyrir ráðherraráð EFTA.

Á fundunum var farið var um víðan völl, rædd staða alþjóðaviðskipta og störf Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar. Farið var yfir ýmsa þætti er varða viðskiptastefnu ESB. Eins fékk nefndin fræðslu um fríverslunarnet EFTA og framhaldið í næstu samningum og verkefnin sem framundan eru.

Aðild að EFTA eiga nú Ísland, Liechtenstein, Noregur og Sviss og sitja þjóðkjörnir fulltrúar þessara ríkja í þingmannanefnd EFTA. Þar sem Svisslendingar ákváðu að standa utan við EES varð þingmannanefnd EFTA að formi til tvískipt, með gildistöku EES-samningsins, þ.e. annars vegar upphaflega nefndin, með aðildarríkjunum fjórum, og hins vegar nefnd ríkjanna þriggja sem mynda EFTA-hluta EES.

Nefndirnar halda hins vegar ávallt fundi saman og því sitja Svisslendingar sem áheyrnarfulltrúar þegar rædd eru málefni sem eingöngu varða EES-hluta nefndarinnar. Sviss á einnig áheyrnaraðild að fundum hinnar sameiginlegu þingmannanefndar EES.

Framsóknarfélag Múlaþings hefur falið uppstillingarnefnd að gera tillögu að framboðslista félagsins fyrir komandi sveitarstjórnarkosningar.

Félagsfundur 29. janúar kaus ellefu fulltrúa í uppstillingarnefnd sem hefur tekið til starfa. Formaður nefndarinnar er Stefán Bogi Sveinsson en sérstakur framkvæmdahópur skipaður þremur erindrekum, Eygló Björgu Jóhannsdóttur, Kristjönu Björnsdóttur og Þorvaldi P. Hjarðar, heldur utan um vinnu við uppstillinguna milli funda nefndarinnar.

Þegar tillaga uppstillingarnefndar liggur fyrir mun verða boðað til félagsfundar þar sem framboðslistinn verður borinn upp til samþykktar.

Stefán Vagn Stefánsson, alþingismaður, gerði að umtalsefni grafalvarlega fjárhagsstöðu sveitarfélaga í kjölfar heimsfaraldurs Covid-19 á Alþingi.

„Það er þó ljóst að staða þeirra hefur versnað til muna og sum sveitarfélög glíma nú við mjög alvarlegan rekstrarvanda og rekstrarhorfur til framtíðar eru ekki bjartar,“ sagði Stefán Vagn.

Sambandi íslenskra sveitarfélaga birti í september á síðasta ári, samantekt þar sem kemur fram að útgjöld hækkuðu um 13,7% og þar af eru laun og tengd gjöld um 16,3%. Halli á rekstri nær tvöfaldaðist milli ára, fór úr 5,6 milljörðum í 10 milljarða, en halli á rekstri allra sveitarfélaganna í heild nemur um 8,9% af tekjum samanborið við 5,6% á sama tíma í fyrra. Á þetta við um fjögur stærstu sveitarfélög landsins, Reykjavík, Kópavog, Hafnarfjörð og Akureyri. Í þessum sveitarfélögum búa um 221.000 manns eða um 60% þjóðarinnar.

„Mestur var hallinn hjá Reykjavíkurborg eða 10,4% af tekjum sveitarfélagsins. Veltufé frá rekstri árið 2021 var neikvætt sem nemur 2,2% af tekjum og til samanburðar var veltufé frá rekstri jákvætt um 3,1% á sama tíma í fyrra. Skuldir og skuldbindingar námu, í lok júní 2021, um 250 milljörðum og hækkuðu um 13,9 milljarða frá áramótum eða 5,9%.

Af þessu má sjá að staða sveitarfélaga í landinu er grafalvarleg og ég skora á okkur öll sem hér erum á Alþingi að taka til alvarlegrar skoðunar tekjuskiptingu ríkis og sveitarfélaga því að vitað er að þau verkfæri sem sveitarfélögin í landinu búa yfir, er kemur að styrkingu tekjustofna, eru verulega takmörkuð í samanburði við ríkið,“ sagði Stefán Vagn.

Líneik Anna Sævarsdóttir, alþingismaður, sagði í umræðu á Alþingi um fjarnám og stafræna kennsluhætti á háskólastigi að á síðustu tveimur árum hafi almenn færni í notkun stafrænnar miðlunar, fjarvinnu og fjarkennslu tekið stökkbreytingum. Minnti hún þingheim á þingsályktun sína um „fjarnám á háskólastigi“ þar sem einmitt sé lagt til að skipaður verði starfshópur til að vinna aðgerðaáætlun um frekari eflingu fjarnáms með áherslu á þróun stafrænna kennsluhátta.

„Í tillögunni er lögð áhersla á að íslenskir háskólar verði í fremstu röð í notkun stafrænna kennsluhátta, bæði til að auka aðgengi að námi og gæði alls náms, hvort sem nemandi stundar námið innan veggja háskólanna eða í fjarnámi,“ sagði Líneik Anna. 

Líneik Anna kom að spurningum í ræðu sinni til ráðherra, háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunar og spurði hvernig hægt væri að fá háskóla til að auka framboð á stafrænu námi.  Eins spurði Líneik Anna hvort að til greina komi að skilgreina hópa fólks sem vegna sérstakra aðstæðna, svo sem búsetu, fjölskylduaðstæðna eða ástundunar afreksíþrótta, ættu rétt á tilteknum sveigjanleika í námi þó lögð sé stund á nám sem einkum eru í boði sem staðnám.

„Það er mikið hagsmunamál fyrir einstaklingana og samfélagið á landsbyggðinni að hægt sé að stunda nám án búferlaflutninga en jafnframt að afla þekkingar sem samfélögin þurfa á að halda, svo dæmi sé tekið í félagsráðgjöf og talmeinafræði sem mikið er kallað eftir. Einstaklingarnir hugsa auðvitað um hvað hægt sé að gera núna, ekki eftir fjögur ár þegar innleiðing stefnu háskólanna verður komið til framkvæmda,“ sagði Líneik Anna.

• Tillaga til þingsályktunar um fjarnám á háskólastigi.

Halla Signý Kristjánsdóttir, alþingismaður, er fyrsti flutningsmaður tillögu til þingsályktunar um „endurskoðun á laga- og reglugerðaumhverfi sjókvíaeldis“.

Tillögugreinin hljóðar svo:

„Alþingi ályktar að fela innviðaráðherra, fjármála- og efnahagsráðherra og sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra að skipa starfshóp til þess að yfirfara laga og reglugerðaumhverfi sjókvíaeldis með hliðsjón af gjaldtöku af fiskeldi. Markmið starfshópsins verði:

a. að taka saman yfirlit yfir heildargjaldtöku af fiskeldi og undir hverju tekjunum er ætlað að standa, sem og hvernig þær tekjur skiptast á milli ríkis og sveitarfélaga,

b. að tryggja sveitarfélögum þar sem sjókvíaeldi er stundað skýrar heimildir til töku gjalda af sjókvíaeldi,

c. að tryggja að tekjur af slíkri gjaldtöku standi undir nauðsynlegum verkefnum sveitarfélaga og tryggð sé sjálfbærni hafna og samfélaga þar sem sjókvíaeldi fer fram.

Endurskoðun sem felur í sér heildargreiningu á gjaldtöku ríkis og sveitarfélaga af fiskeldi og tillögur að lagabreytingu sem skýra heimildir til töku gjalda til að standa undir nauðsynlegri þjónustu ríkis og sveitarfélaga af sjókvíaeldi skal vera lokið og skýrsla kynnt Alþingi eigi síðar en í lok árs 2022.“

Halla Signý sagði að miðað við það magn sem burðarþolsgeta svæða sem fiskeldinu er afmarkað gæti numið allt að nær 65 milljörðum kr. í útflutningsverðmæti. Útflutningur á eldislaxi skilar orðið næstmestum verðmætum allra fisktegunda sem fluttar eru frá Íslandi. Verðmæti útflutningsins jókst um 29% á milli ára og fór vægi hans í 70% útflutningsverðmætis eldisafurða á árinu 2021.

„Árið 2004 var tekin ákvörðun af stjórnvöldum um að sjókvíaeldi yrði einungis leyft á hluta Austfjarða og Vestfjarða og í Eyjafirði. Sú ákvörðun byggðist á því að vernda þyrfti ár þar sem stundaðar væru veiðar á villtum laxastofni landsins. Frá því að þessi ákvörðun var tekin hefur verið mikil uppbygging í sveitarfélögum á Vestfjörðum og Austfjörðum sem hýsa þessa starfsemi. Sveitarfélögin hafa unnið af miklu kappi við að byggja upp og tryggja innviði sem þurfa að vera til staðar svo að starfsemin geti blómstrað. Hér er um að ræða uppbyggingu við hafnarsvæði og einnig uppbyggingu vegna fjölgunar íbúa og styrkingar grunnþjónustukjarna, svo sem grunn- og leikskóla,“ sagði Halla Signý.

Í greinargerð segir: „Sveitarfélögin njóta þess mikla drifkrafts sem fiskeldið hefur í för með sér. Íbúum fjölgar, atvinnutækifærin verða fjölbreyttari og aldurspíramídinn breytist því að hlutfallsleg fjölgun yngra fólks hefur orðið í umræddum sveitarfélögum. Þessu fylgja aukin verkefni og áskoranir til sveitarfélaga svo um munar. Sum samfélög þar sem íbúum hafði fækkað takast nú á við vaxtarverki í umfangsmikilli og kostnaðarsamri innviðauppbyggingu.“

Samkvæmt lögum um töku gjalds vegna fiskeldis í sjó og fiskeldissjóð er tryggt að þriðjungur tekna af gjaldtöku af fiskeldi renni á komandi árum í fiskeldissjóð sem sveitarfélög geta sótt í til innviðauppbyggingar.

„Ljóst má vera að það dugar þó skammt fyrir innviðauppbyggingu sem sveitarfélög þurfa að ráðast í svo að koma megi til móts við vaxandi þörf vegna aukinna umsvifa fiskeldis. Lítil vissa er hjá sveitarfélögum um hve mikilla tekna er að vænta þar sem sveitarfélögin sækja hvert fyrir sig í sjóðinn og örðugt að áætla tekjur fram í tímann,“ sagði Halla Signý.

„Þar sem hér er um að ræða nýja og stóra atvinnugrein er brýn þörf á að yfirfara laga- og reglugerðaumhverfi gjaldtökunnar í heild, sérstaklega það sem snýr að sveitarfélögum þar sem sjókvíaeldi er stundað, og skýra heimildir sveitarfélaga til gjaldtöku. Tryggja þarf að tekjur af slíkri gjaldtöku standi undir nauðsynlegum verkefnum sveitarfélaga ásamt því að tryggð sé sjálfbærni þeirra hafna og samfélaga þar sem þessi atvinnustarfsemi er stunduð,“ sagði Halla Signý.

Líneik Anna Sævarsdóttir, alþingismaður, ræddi loftslagsmál á Alþingi á liðinni viku. Sagði hún mikilvægt að þessi mál væru tekin upp reglulega hér í þingsal. Ríkisstjórnin hefur sett sér það markmið í stjórnarsáttmála um 55% samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda. Vorþingið mun síðan lögfesta markmið um kolefnishlutleysi Íslands árið 2040. Hafin er vinna við að uppfæra og aðlaga aðgerðaáætlun í loftslagsmálum að þessum markmiðum.

„Ég vil leggja áherslu á samráð og samvinnu við að kortleggja verkefnið og leiðir að markmiðunum. Við höfum raunveruleg tækifæri til að ná þessum markmiðum í samvinnu stjórnvalda og atvinnulífs, samvinnu ólíkra atvinnugreina, samvinnu atvinnulífs og háskóla um nýsköpun, samvinnu heimila og atvinnulífs og þannig mætti áfram telja. Það er mikill metnaður í samfélaginu sem getur skilað okkur langt. Þar er atvinnulífið í lykilhlutverki í samspili við þá umgjörð og hvata sem stjórnvöld setja,“ sagði Líneik Anna.

Líneik Anna sagði að atvinnulífið vera á tánum að svo mörgu öðru leyti því að vinna í loftslagsmálum væri liður í góðum rekstri fyrirtækja.

„Útgerðin er á fullu við að draga úr útblæstri og hefur sett sér markmið um að gera enn betur. Stór fyrirtæki vinna með skógarbændum að bindingu kolefnis. Þróun svokallaðra óvirkra rafskauta getur leitt til stökkbreytinga við að draga úr losun kolefnis frá álverum. Öll ræktun bindur kolefni í gróðri og til að ná sem bestum árangri á því sviði er mikilvægt að bændur geti nýtt þekkingu sína til kolefnisbindingar í landi og við ræktun orkujurta. Viðarnytjar skapa möguleika til að stuðla að sjálfbærni einstakra byggða og svo mætti áfram telja,“ sagði Líneik Anna að lokum.