Category: Greinar

Categories
Fréttir Greinar

Sam­mála eða ekki

Deila grein

17/02/2023

Sam­mála eða ekki

Þeir tímar sem við lifum á virðast kalla á það að skoðanir fólks þurfi allar að vera af einum meiði og helst þannig að allir geti fellt sig við þær.

En hvað ef ég er ekki sammála? Heilbrigð skoðanaskipti og rökræður um málefni samfélagsins eru það sem drífur áfram breytingar og snúast um að finna bestu mögulegu niðurstöðuna hverju sinni.

Ef allir væru sammála um eina ríkisskoðun á öllu – myndum við þá vera að sjá þær breytingar sem hafa átt sér stað í hinum ýmsu málefnum?

Tökum samtalið

Við þurfum að eiga þetta samtal og þurfum að þora að eiga þessi skoðanaskipti og rökræður, því að mínu viti er ljóst að ef allir ætla að fella sig við sömu skoðanirnar og sömu sjónarmiðin, þá kaffærum við framþróun í samfélaginu og það viljum við ekki.

Við þurfum að þora að vekja athygli á öðrum hliðum umræðunnar, þora að taka rökræðuna og þora að skiptast á skoðunum um málefnin.

Miðlum málum

Það er ekki til sá einstaklingur sem er sérfræðingur í öllu. Það hefur hingað til reynst ágætlega að miðla málum til að komast að heilbrigðri og skynsamari lausn og við ættum að vera að gera meira af því í staðinn fyrir að hugsa alltaf „mín skoðun er rétt“.

Skoðanaskipti eru góð

Skoðanaskipti og að hlusta á sjónarmið annarra eru alltaf af hinu góða. Með því að taka allar hliðar umræðunnar og mætast á miðri leið tel ég að við komumst að niðurstöðu sem er til hagsbóta fyrir heildina.

Fjarlægjum blöðkurnar frá augunum

Við megum ekki eingöngu horfa á verkefnin út frá sjónarhorni vagnhestsins – verum tilbúin að horfa til hliðar og líta á það sem tækifæri til að vera víðsýnni.

Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir, alþingismaður Framsóknar í Suðurkjördæmi.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 16. febrúar 2023.

Categories
Fréttir Greinar

Umbætur í bráðaþjónustu

Deila grein

15/02/2023

Umbætur í bráðaþjónustu

Viðbragðsteymi um bráðaþjónustu á landsvísu skilaði nýlega af sér skýrslu og tillögum sem hafa verið kynntar í ríkisstjórn og fyrir velferðarnefnd Alþingis.

Heilbrigðisráðherra skipaði viðbragðsteymið sumarið 2022 og í því sitja fulltrúar aðila sem koma að bráðaþjónustu í landinu. Í stuttu máli telur viðbragðsteymið margvísleg sóknarfæri vera til staðar til að efla, bæta og ekki síst samræma bráðaþjónustuna á landsvísu. Tillögurnar snúast einnig um að auka samvinnu milli stofnana, skilgreina viðmið og viðbragðstíma, styðja við menntun og þjálfun, og fleira. Vinnan hefur nú þegar skilað ákveðnum umbótum en í skýrslunni eru settar fram 39 tillögur.

Tillögur viðbragðsteymis

Umfangsmesta tillagan gengur út á að stofnuð verði bráðafjarheilbrigðismiðstöð þar sem áhersla verði lögð á faglegan stuðning við alla þá viðbragðsaðila sem sinna bráðaþjónustu um allt land, þar á meðal við þá sem sinna sjúkraflutningum og við heilbrigðisstarfsfólk í dreifðari byggðum. Einnig eru settar fram einfaldari tillögur eins að koma upp miðlægu Íslandskorti með upplýsingum um staðsetningu allra hjartastuðtækja í landinu þannig að Neyðarlínan 112 geti alltaf vísað á næsta tæki.

Þó skýrslan sé nýlega komin út var strax farið í ákveðnar umbætur samhliða vinnu teymisins. Heilbrigðisráðherra hefur nú þegar ráðstafað tæpum 330 milljónum króna til að bæta tækjabúnað vegna bráðaþjónustu á heilbrigðisstofnunum og heilsugæslustöðvum um allt land og farið hefur verið í ýmsar skipulagsbreytingar.

Umbótaverkefni sem komin eru í framkvæmd eru t.d. vinna við að fækka komum á bráðamóttöku. Tölur frá Landspítala sýna að það hefur tekist að beina hluta sjúklinga í önnur hentugri úrræði t.d. með opnun göngudeildar lyflækninga og betri leiðbeiningum í síma. Það sem nefnt er betri vegvísun. Þá standa yfir frekari umbætur á vegvísun í heilbrigðisþjónustu, þar sem stefnt að auknu samræmi í upplýsingagjöf og aukinni samvinnu til að dreifa álagi á heilbrigðiskerfið.

Styrking viðbragðs á Austurlandi

Liður í vinnunni var að setja viðmið um búnaðarþörf á mismunandi heilsugæslustöðvum um land allt og gera úttekt á stöðunni. Úttektin leiddi bæði í ljós þörf á að uppfæra búnað og bæta við búnaði á minni og stærri starfsstöðvum. Í kjörfarið var fjármagni ráðstafað til úrbóta. Þannig kom fram að sjúkrahúsið í Neskaupstað vantaði ytri-öndunarvél (BIPAP) og var fjármagni veitt til kaupa á slíku tæki en áður höfðu verið gerðar ráðstafanir til kaupa á nýju sneiðmyndatæki.

Úttekt á heilsugæslustöðvunum á Austurlandi leiddi í ljós þörf fyrir ýmsan búnað til að styrkja bráðaviðbragð, og voru 35 milljónir settar í það verkefni á fjárlögum. Fjármagnið er m.a. ætlað til kaupa á hjartastuðtækjum og hjartalínuritum samkvæmt nánari ákvörðun Heilbrigðisstofnunar Austurlands. Samræming búnaðar bætir öryggi sjúklinga og vinnuaðstöðu heilbrigðisstarfsfólks auk þess að stuðla að markvissara samstarfi á milli starfsstöðva.

Rétt þjónusta á réttum stað

Þessi nálgun á verkefnið, þar sem horft er á áskoranir um allt land og brugðist við þeim með umbótum á smáum og stórum heilbrigðisstofnunum, endurspeglar vel áherslur Framsóknar. Þær áherslur birtasta einmitt í stjórnarsáttmálanum þar sem fram kemur að heilbrigðisstofnanir verði styrktar til að veita rétta þjónustu á réttum stað og að jafna skuli aðgengi að heilbrigðisþjónustu um land allt.

Vinnu viðbragðsteymisins verður fylgt eftir enda er hún afskaplega mikilvægt innlegg í viðbragð og þróun heilbrigðiskerfisins, til lengri og skemmri tíma. Ekki síst núna þegar heilbrigðiskerfi heimsins takast á við nýjan veruleika í kjölfar COVID með aukinni tíðni óvenjulegra og bráðra sýkinga.

Líneik Anna Sævarsdóttir, þingmaður Framsóknar í Norðausturkjördæmi og formaður Velferðarnefndar Alþingis.

Greinin birtist fyrst á austurfrett.is 14. febrúar 2023.

Categories
Greinar

Stöndum vörð um veitur Árborgar

Deila grein

13/02/2023

Stöndum vörð um veitur Árborgar

Undanfarnar vikur hafa verið viðburðaríkar í rekstri bæjarfélagsins, þar sem aðstæður eru krefjandi í jafn viðamikilli uppbyggingu og hér fer fram. Við þær aðstæður er rætt um að velta við öllum steinum. Í þeirri einföldu yfirlýsingu er margt sem liggur undir. Að velta við hverri krónu í rekstri sveitarfélagsins og skoða og meta allar eignir bæjarfélagsins. Ein eign hefur komið oftar til umræðu en undirritaður kærir sig um. Selfossveitur. Hvernig væri að skoða sölu á veitum?

Á sveitarfélag að vera að ómaka sig við að reka veitufyrirtæki?
Meginástæðan er sú að okkur hefur tekist ágætlega til með rekstur á veitunum undanfarin ár. Svo ágætlega að afkoman hefur ítrekað verið tekin frá Selfossveitum og notuð til að greiða önnur gjöld. Undirritaður er síður en svo ánægður með þá þróun, því strípun á fé veitnanna hefur komið í veg fyrir viðhald og hamlað vexti þeirra. Til viðbótar hefur tilfærsla fjármagns aukið á skuldir Selfossveitna að óþörfu.

Einangra þarf Selfossveitur, fráveitu og kaldavatnsveitu frá bæjarsjóði
Endurskipulagning á rekstri Árborgar er óumflýanlegur. Eftirlitsnefnd með fjármálum sveitarfélaga mun knýja á um endurskipulagningu rekstrar því skuldaviðmið Árborgar er komið yfir hámarksviðmið. Það er, þegar skuldir eru meira en 150% af heildartekjum hvers árs. KPMG sér um ráðgjöf til sveitarfélagsins. Ég tel líklegt að þessari lausn hafi verið velt upp við núverandi meirihluta í greiningum þeirra.

Einkaaðliar væru mjög ánægðir með að sjá um þetta fyrir okkur. Enda eru tekjur öruggar, stöðugar og án áhættu. Allir þurfa heitt og kalt vatn og fráveitu. Aðeins má undanskilja kalda vatnið því opinberum aðilum er skylt að veita þá þjónustu. Hinsvegar, þá telur undirritaður eðlilegt að þessari þjónustu sé komið fyrir í einu fyrirtæki sem er aðskilið frá bæjarsjóði. Breyta mætti samþykktum þannig að millifærslur á fjármunum séu óheimilar og verðleggja megi þjónustuna til að standa undir þjónustu, viðhaldi og þróun rekstrar.

Stöndum vörð um mjólkurkúna
Við viljum að það komi skýrt fram að Framsókn í Árborg er andvíg því að selja veitur Árborgar að hluta eða í heilu lagi. Eign veitna er mikið öryggisatriði fyrir íbúa Árborgar og að sveitarfélagið stjórni þróun og starfsemi slíkra grundvallar innviða. Jafnframt erum við andvíg útvistun á hluta af þjónustu þeirri sem þessi fyrirtæki sinna nú um stundir. Málið var tekið fyrir á almennum félagafundi Framsóknarfélags Árborgar hvar einróma andstaða var við tilfærslu á eignarhaldi veitna Árborgar.

Arnar Freyr Ólafsson
bæjarfulltrúi Framsóknar í Árborg

Greinin birtist fyrst á sunnlenska.is 13. febrúar 2023.

Categories
Greinar

Neyðarbirgðir olíu

Deila grein

12/02/2023

Neyðarbirgðir olíu

Nýlega kynnti Guðlaugur Þór Þórðarson, umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra í samráðsgátt stjórnvalda áform um frumvarp til laga um neyðarbirgðir eldsneytis. Neyðarbirgðir eru mikilvægar ef skyndileg röskun verður á olíuframboði. Samkvæmt frumvarpinu er áformað að leggja skyldu á söluaðila eldsneytis að þeir viðhaldi jarðefnaeldsneytisbirgðum sem jafngildi notkun til 90 daga.

Samkvæmt frumvarpinu verður birgðaskyldan innleidd í nokkrum skrefum yfir nokkurra ára tímabil. Í dag er enginn aðili sem ber ábyrgð á því að til staðar séu neyðarbirgðir af eldsneyti á landinu og þá er heldur engin krafa til staðar á stjórnvöld eða atvinnulíf til þess að tryggja birgðir sem þessar.

Setjum ekki öll eggin í sömu körfu

Líkt og við höfum orðið óþægilega vör við síðustu misseri geta f ljótt skipast veður í lofti, eldgos, heimsfaraldrar og stríð geta valdið aðstæðum þar sem lífsnauðsynlegar vörur verða af skornum skammti, en nægt framboð af olíu er forsenda öryggis á fjölmörgum sviðum. Ef ekki er gætt að neyðarbirgðum olíu gæti f ljótt stefnt í óefni í samfélaginu.

Markmið okkar til framtíðar er auðvitað að verða óháð jarðefnaeldsneyti hérlendis en enn er nokkuð í að þeim markmiðum verði náð. Þangað til þurfum við að hafa tiltækar nægar olíubirgðir hér á landi.

Undirrituð telur þörf á því að skoðað verði af fullri alvöru við þessa vinnu, sem og aðra er snýr að neyðarbirgðum, að hugað sé að því að koma birgðum fyrir á fleiri en einum stað á landinu. Undirrituð telur mikilvægt að komið verði fyrir birgðastöð á að lágmarki tveimur stöðum á landinu, fyrir sunnan og einnig til dæmis fyrir norðan eða austan. Við vitum aldrei hvaða aðstæður geta skapast í samfélaginu. Hér er ég ekki síst að horfa til flugvélaeldsneytis, við þurfum að vera við því búin að þannig aðstæður skapist á SV horninu að flugvellir lokist, eldgos á Reykjanesi eru ágætis áminning um það og því þurfum við að vera tilbúin að beina flugi á aðra velli á landsbyggðinni.

Stöðugleiki um allt land

Neyðarolíubirgðir geta ekki bara skipt máli vegna samgangna heldur getur einnig þurft að nýta þær við hamfarahjálp svo sem við að knýja rafstöðvar o.s.frv. Því er mikilvægt að hafa ekki öll eggin í sömu körfunni ef samgöngur rofna á milli landshluta. Ég fagna þeirri vinnu sem ráðherra hefur sett af stað og hvet hann áfram til góðra verka. En mikilvægt er að hafa það hugfast að með því að tryggja öllum landsmönnum auðvelt aðgengi að neyðarbirgðum má betur viðhalda stöðugleika og öryggi þjóðarinnar.

Ingibjörg Isaksen, þingflokksformaður Framsóknar og fyrsti þingmaður Norðausturkjördæmis.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 10. febrúar 2023.

Categories
Greinar

Klárum að brúa bilið

Deila grein

11/02/2023

Klárum að brúa bilið

Við bæjarfulltrúar Framsóknar samþykktum á bæjarstjórnarfundi í vikunni tilraunaverkefni með svokallaðar heimgreiðslur, eða biðlistabætur, fyrir þá foreldra/forráðamenn sem eru á biðlista eftir plássi á leikskóla. Þó með þeim fyrirvara að þetta sé ekki framtíðarlausn og aðeins á meðan ekki hefur tekist að klára að brúa bil fæðingarorlofs og leikskóla.

Það virðist vera vilji meirihlutans að vinna þetta mál áfram og í framhaldinu hugsanlega bjóða upp á heimgreiðslur sem val, þ.e. að barnið þurfi ekki að vera á biðlista hjá leikskóla til að þiggja þessar greiðslur heldur geti foreldrar/forráðamenn kosið að vera lengur heima með barninu. Það er munaður sem líklega mjög fáir geta nýtt sér ef upphæðin verður 105 þúsund krónur eins og samþykkt var sem biðlistabætur. Fyrst og fremst er það hlutverk stjórnvalda að lengja fæðingarorlofið og þannig gera öllum kleift að vera lengur heima með börnum sínum í samvinnu við sveitarfélög og atvinnulíf.

Það hefur farið mikil vinna í þetta kosningaloforð um heimgreiðslur sem ekki sér fyrir endann á. Aftur á móti heyrist fátt um raunverulegar aðgerðir sem geta brúað bilið, í samræmi við þær tillögur sem starfshópur verkefnisins Brúum bilið lagði fram haustið 2019. Starfshópurinn var skipaður einstaklingum úr meiri- og minnihluta ásamt embættismönnum og fagráði leikskólastjórnenda og skilaði af sér vandaðri skýrslu. Í henni kemur fram að kanna eigi möguleika á að innrita börn í leikskóla tvisvar sinnum á ári, ekki bara á haustin eins og nú er gert. Eins standi til að kanna þann möguleika að hafa þrjár ungbarnadeildir eða ungbarnaleikskóla sem hver um sig getur innritað börn tvisvar á ári, samtals sex sinnum.

Meirihlutinn samþykkti ekki útrétta hönd minnihlutans sem bauð upp á samstarf við áframhaldandi vinnu verkefnisins Brúum bilið.

Það hefur verið stefna Akureyrarbæjar frá hausti 2021 að innrita 12 mánaða börn inn á leikskóla og ætti því að setja í algjöran forgang að útfæra hvernig hægt sé að innrita 12 mánaða börn oftar yfir árið. Við eigum að þora að horfa út fyrir kassann og endurhugsa þessa þjónustu alla upp á nýtt þar sem við horfum til þess bæði að bjóða framúrskarandi þjónustu og passa upp á velferð starfsfólks. Þess vegna voru það mikil vonbrigði að meirihlutinn hafnaði tillögu bæjarfulltrúa VG Jönu Salóme Ingibjargar Jósepsdóttur að stofnaður yrði þverpólitískur starfshópur sem ynni áfram með þessar hugmyndir í nánu samstarfi við fagaðila og foreldra.

Sunna Hlín Jóhannesdóttir bæjarfulltrúi Framsóknar á Akureyri.

Greinin birtist fyrst á akureyri.net 8. febrúar 2023.

Categories
Fréttir Greinar

Nokkrar vangaveltur um tryggingar

Deila grein

11/02/2023

Nokkrar vangaveltur um tryggingar

Enn og aftur sting ég niður penna og fjalla um hækkun trygginga. Það er ekki að ástæðulausu, því í nýlegum Þjóðarpúlsi Gallup kemur fram að hlutfall þeirra sem ekki ná endum saman fjárhagslega hafi ekki verið jafn hátt í sjö ár og sögðust átta af hundrað safna skuldum. 

Ég velti því enn og aftur fyrir mér „samfélagslegum skyldum“ tryggingarfélaga, banka og annarra aðila sem geta borið þyngri byrðar eða tekið höggið á tímum sem þessum. Líkt og ég kom að í upphafi hef ég áður fjallað um hækkun trygginga og þau svör sem ég fékk við fyrirspurn minni á sínum tíma. Þær greinar og þau svör má lesa hér.

Ég hef nú sent fjármála- og efnahagsráðherra frekari fyrirspurnir er varða vátryggingamál hér á landi. Fyrirspurnirnar eru tvær. Annars vegar varðandi þróun tjóna í gegnum covid faraldurinn og hins vegar um þróun iðgjalda eftir að tryggingaskylda ökumannatækja á borð við snjósleða, fjórhjóla og torfærumótorhjóla var afnumin á sínum tíma.

Vátryggingaskuld, hvað er það?

En í hvað fara iðgjöldin? Vátryggingaskuld, (eða svokallaður bótasjóður, sem reyndar er hugtak sem ekki er notað lengur í lögum) er myndaður með greiðslu iðgjalda sem tjónaskuld vegna ógreiddra tjóna fyrri ára, það er til að tryggja greiðslugetu bóta í náinni framtíð. Það má vel spyrja sig hvort ekki eigi að nota hagnað af þessari tjónaskuld til lækkunar á iðgjöldum næsta árs eða hvort hann sé reiknaður inn í iðgjaldaþörfina þar sem þetta er arður af skuldinni, alltsvo bótasjóði.

Ég velti því fyrir mér hvort arður af fjárfestingartekjum vátryggingaskuldar sé talinn vera hluti af vátryggingarekstrinum sjálfum. Sé svarið „nei“ við þeirri spurningu mætti spyrja sig af hverju arður af fjárfestingartekjum vátryggingaskuldar (bótasjóði) sé ekki talinn vera hluti af vátryggingarekstrinum þar sem hann er myndaður af iðgjöldum vátryggingataka?

Sé niðurstaðan sú að þessu tvennu sé algjörlega haldið aðgreindu, það er vátryggingarekstrum og fjárfestingum félaganna, má halda áfram að spyrja sig hvort eðlilegt sé að halda þessu aðgreindu þar sem um er að ræða tekjur af áður greiddum iðgjöldum vátryggingataka. Já, ég ætla ekki að halda því fram að það sé auðvelt að átta sig á fjárfestingaumhverfi tryggingarfélaga, en það má og verður að spyrja spurninga.

Hvar liggur ákvörðunin um lækkun iðgjalda?

Væntanlega er það einungis og einvörðungu ákvörðun stjórna félaganna hvort hagnaður af fjárfestingastarfsemi sé notaður í þágu viðskiptavina eða ekki. Það sama á svo við um hagnað af vátryggingastarfsemi. Í frétt Fjármálaeftirlitsins sem bar heitið „Til glöggvunar varðandi vátryggingafélög og svokallaða „bótasjóði“” kom fram að það sé á ábyrgð stjórna vátryggingafélaganna „að tryggja orðspor félaganna haldist gott, en það gera þau best með því að huga bæði að hagsmunum viðskiptavina og fjárfesta. Þær þurfa að ákvarða með hvaða hætti vátryggingafélögin láta viðskiptavini sína njóta góðs af hagnaði sínum. Þetta á við hvort sem um er að ræða hagnað af vátryggingastarfsemi eða fjárfestingarstarfsemi“ Sé þetta raunin, þá geta stjórnir félaganna ef þær kjósa svo látið viðskiptavini njóta góðs af hagnaði sínum, hvort sem um er að ræða hagnað af vátryggingastarfsemi eða fjárfestingarstarfsemi. Með öðrum orðum þá geta stjórnir félaganna tekið ákvörðun um að standa með almenningi í landinu.

Ágúst Bjarni Garðarsson, þingmaður Framsóknar og fyrsti varaformaður efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis.

Greinin birtist fyrst á visir.is 10. febrúar 2023.

Categories
Fréttir Greinar

Verðbólga og aðrir uppvakningar

Deila grein

10/02/2023

Verðbólga og aðrir uppvakningar

Verðbólga á Íslandi er of mikil og er nýjasta mæling hennar 9,9%. Hækkunin milli mánaða hefur ekki verið meiri frá árinu 2002. Verðbólga án húsnæðis jókst einnig og mældist 8,3% og hefur ekki verið meiri síðan í maí 2010. Hækkun húsnæðisverðs var áfram megindrifkraftur verðbólgu á fjórða ársfjórðungi, þrátt fyrir að hægst hafi á verðhækkunum. Vísbendingar eru um að verðbólga sé byrjuð að hjaðna í Bandaríkjunum og Evrópu. Atvinnutölur í Bandaríkjunum sem birtust í síðustu viku benda til þess að þrótturinn í því hagkerfi er enn mikill. Hagsagan kennir okkur að of há verðbólga til lengri tíma rústar kaupmætti fólks.

Batnandi efnahagshorfur á heimsvísu

Uppfærð hagspá Alþjóðagjaldeyrissjóðsins var birt nýlega og gefur tilefni til vænta þess að hagvöxtur á heimsvísu verði meiri en væntingar stóðu til. Breytingarnar má fyrst og fremst rekja til Kína, vegna þess að lyft hefur verið af öllum aðgerðum til að sporna gegn Covid-19. Hagspáin býst við 3,2% hagvexti á heimsvísu í ár og þykir nokkuð gott miðað við þau áföll sem heimsbúskapurinn hefur þurft að kljást við. Gert er ráð fyrir að dragi úr verðbólgu og að hún fari á heimsvísu úr 8,8% árið 2022 í 6,6% árið 2023 og 4,3% árið 2024. 

Hagsagan kennir okkur að of há verðbólga til lengri tíma rústar kaupmætti fólks.

Þessi verðbólguspá er farin að raungerast, bæði vegna þess að farið er að draga úr framleiðsluhnökrum í Kína og svo hefur dregið úr eftirspurn. Hærri stýrivextir seðlabanka hefur dregið úr fasteignaviðskiptum og umsvifum byggingaiðnaðarins. Hærra verðlag á vörum- og þjónustu hefur áhrif á heimilisbókhaldið og minnkað einkaneyslu á heimsvísu. Óvissan er þó mest einkennandi fyrir stöðuna og horfurnar og þá er ég að vísa til stríðsins í Evrópu og þess viðskiptastríðs sem geisar nú á milli Bandaríkjanna og Kína, ásamt þeirri hættu að aðrar þjóðir gætu dregist inn í þá deilu.

Verðbólgan er stóra viðfangsefnið á Íslandi og hagstjórnin tekur mið af því

Þróun verðbólgunnar eru vonbrigði. Margt kemur til eins og hækkanir á vöru- og þjónustuverði. Mestu áhyggjurnar lúta þó að því verðbólguvæntingar hafa verið að hækka. Seðlabanki Íslands kannaði væntingar markaðsaðila í lok janúar og helstu niðurstöður könnunarinnar eru þær að gert er ráð fyrir að verðbólga minnki þegar líður á árið og verði 5,4% að ári liðnu og 4% eftir tvö ár.

Á undanförnum misserum hafa stjórnvöld kynnt ýmsar aðgerðir til þess að draga úr áhrifum verðbólgu á lífskjör viðkvæmustu hópa samfélagsins. Má þar nefna hækkun bóta almannatrygginga, hærri húsnæðisbætur, sérstakur barnabótaauki, aukinn slagkraftur í húsnæðismál og fleira. 

Niðurstöður rannsókna hagfræðingsins Bobeica benda t.d. til þess að traustari kjölfesta verðbólguvæntinga leiki lykilhlutverk í því að skýra minnkandi tengsl milli launahækkana og verðbólgu í Bandaríkjunum undanfarna þrjá áratugi.

Í mínu ráðuneyti á sér stað mikilvæg vinna er snýr að samkeppnis- og neytendamálum, en heilbrigð samkeppni grundvallaratriði í verðmyndun. Í þeim málum er meðal annars unnið að endurskoðun stofnanaumgjarðar samkeppnis- og neytendamála með það að markmiði að efla slagkraft í þágu neytenda. Fjármunir hafa verið auknir til neytendasamtakanna til að efla þeirra góða starf í þágu neytenda, og á næstu vikum mun ráðuneyti mitt styðja við nýtt verkefni, Matvörugáttina, sem mun stuðla að betri upplýsingamiðlum um verðlagningu til neytenda. Þá skipaði ég vinnuhóp sem hefur það hlutverk að rýna hagnað bankanna til að kanna hvort neytendur hér á landi borgi meira fyrir fjármálaþjónustu en neytendur á hinum Norðurlöndunum. Að auki hefur stjórn ríkisfjármála haft við al­menna aðhalds­kröfu, frest­að út­gjalda­svig­rúmi, kynnt var­an­lega lækk­un ferðakostnaðar hjá rík­inu og lækk­að fram­lög til stjórnmálaflokka.

Þróun verðbólgu á heimsvísu tekur breytingum … 

Samband verðbólgu og atvinnustigs hefur minnkað síðustu þrjá áratugi, þ.e. verðbólga hefur ekki verið eins næm fyrir slaka eða þenslu á vinnumarkaðnum. Ýmsar hagrannsóknir sýna að skammtímasamband verðbólgu og atvinnuleysis hefur verið að fletjast út, eins og það birtist í svokallaðri Phillips-kúrfu. Tvennt kemur til: Annars vegar aukin alþjóðavæðing, þar sem veröldin er að einhverju leyti orðin að einum markaði. Fyrirtæki sem selja vörur sínar alþjóðlega eru í mikilli samkeppni og eru því ólíklegri til að hækka verð sem byggist eingöngu á innlendum efnahagsaðstæðum. Að auki hefur framleiðslukostnaður lækkað verulega með alþjóðavæddum vinnumarkaði. 

Það eru blikur á lofti um að sambandið milli verðbólgu og atvinnustigs sé að styrkjast að nýju og að Philips-kúrfa sé að endurfæddast.

Tæknin spilar einnig stórt hlutverk í þessu samhengi. Ein helsta birtingarmynd þessa er fyrirtæki eins og Amazon er selur vörur sínar um heim allan. Hins vegar hefur framkvæmd peningastefnu styrkst verulega á síðustu áratugum. Talið er að forysta Pauls Volckers, fyrrverandi seðlabankastjóra Bandaríkjanna, hafi skipt mestu máli, en þá tókst að festa verðbólguvæntingar almennings. Niðurstöður rannsókna hagfræðingsins Bobeica benda t.d. til þess að traustari kjölfesta verðbólguvæntinga leiki lykilhlutverk í því að skýra minnkandi tengsl milli launahækkana og verðbólgu í Bandaríkjunum undanfarna þrjá áratugi. Alþjóðagreiðslubankinn er sama sinnis, þ.e. áhrif launahækkana á verðbólgu eru minni í löndum þar sem verðstöðugleika hefur verið náð en í löndum þar sem verðbólga er jafnan meiri.

… og mun vaxandi skortur á vinnuafli breyta því?

Það eru hins vegar blikur á lofti um að sambandið milli verðbólgu og atvinnustigs sé að styrkjast að nýju og að Philips-kúrfa sé að endurfæddast. Þrennt kemur til: Í fyrsta lagi virðist vinnumarkaðurinn breyttur í Bandaríkjunum eftir farsóttina. Hagtölur gefa til kynna að margir hafi ekki skilað sér aftur inn á vinnumarkaðinn eða ákveðið að breyta um starfsvettvang. Að sama skapi eru stórir árgangar að detta út af vinnumarkaðnum sökum aldurs. Þá hefur einnig verið bent á að innflytjendastefna undanfarinna ára þar í landi hafi ekki hjálpað í þessum efnum. Fram undan gæti verið verulegur skortur á vinnuafli sem muni leiða til launahækkana og svo kostnaðarhækkana. 

Þegar þetta þrennt, bæði skammtíma- og langtímavandamál, kemur saman gæti orðið snúnara að ná tökum á verðbólgunni í 2% verðbólgumarkmiðið.

Framleiðni, samkvæmt nýjustu tölum, hefur einnig minnkað verulega í Bandaríkjunum. Í öðru lagi, þá hefur um nokkurra ára skeið verið viðskipta- og tæknistríð á milli Bandaríkjanna og Kína. Það, ásamt viðvarandi framboðshnökrum sem komu fyrst upp þegar farsóttin skall á, leiðir til þess að ákveðin störf hafa verið að færast aftur til Bandaríkjanna og kostnaður fer hækkandi samfara því. Í þriðja lagi hafa verðbólguvæntingar versnað verulega. Þegar þetta þrennt, bæði skammtíma- og langtímavandamál, kemur saman gæti orðið snúnara að ná tökum á verðbólgunni í 2% verðbólgumarkmiðið.

Að lokum

Eitt helsta verkefni stjórnvalda á næstu misserum verður að takast á við verðbólguna. Mikilvægt er að ríkisfjármál og peningamál spili áfram saman. Kerfisumbætur eru einnig á forræði hins opinbera og gætu lagt lóð á vogarskálarnar til að ná tökum á verðbólgunni. Á alþjóðavettvangi hefur verið vaxandi umræða um kerfisumbætur á framboðshliðinni til að leysa úr læðingi krafta hagkerfisins. Markmið nýrrar framboðsstefnu beinist að því að sameina hina hefðbundnu áherslu á að draga úr hömlum á atvinnulífinu, en leggja á sama tíma kraft í félagslega þætti vinnumarkaðarins til að efla atvinnu og atvinnuöryggi, en það felst meðal annars í því landið geti boðið öfluga innviði, menntun, starfsþjálfun, heilbrigði og húsnæði. Eins eigum við að horfa til þess að bjóða upp á að hækka starfsaldur en þó valfrjálst.

Á alþjóðavettvangi hefur verið vaxandi umræða um kerfisumbætur á framboðshliðinni til að leysa úr læðingi krafta hagkerfisins.

Horfur íslenska hagkerfisins eru bjartar. Hagvöxtur er kröftugur, atvinnuleysi er lítið, útflutningsgreinum vegnar vel og skuldastaða ríkissjóðs er hagfelld. Skapandi greinar og ferðaþjónusta eru í stórsókn og munu auka verðmætasköpun til lengri tíma litið.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, menningar-, viðskipta- og ferðamálaráðherra og varaformaður Framsóknarflokksins.

Greinin birtist fyrst á visir.is/innherji 9. febrúar 2023.

Categories
Fréttir Greinar

Eyja í raf­orku­vanda

Deila grein

09/02/2023

Eyja í raf­orku­vanda

Í síðustu viku kom upp bilun í rafstreng VM 3, sæstrengnum sem flytur rafmagn á milli lands og Vestmannaeyja. Þetta gerir það að verkum að nú í miðri lægðarhrinu og í upphafi öflugrar loðnuvertíðar er staðan sú að Vestmannaeyjar þurfa að stóla á 60 ára gamlan streng, VM 1 sem var tekinn úr notkun fyrir nokkrum árum síðan. Þar að auki reiða Eyjamenn sig á varaaflsvélar Landsnets og HS veitna.

Þetta er ekki í fyrsta skipti sem upp kemur bilun í þessum streng. Vorið 2017 kom upp bilun í strengnum að vori sem mátti rekja til veikleika í einangrun strengsins. Viðgerðir á honum voru flóknar og umfangsmiklar en það tók 3 mánuði að lagfæra strenginn. Þá var uppi sama staða uppi og nú þegar varaaflsvélar sáu samfélaginu fyrir hluta þess rafmagns sem þarf til. Nú aftur 5 árum seinna erum við enn í sömu stöðu og segir Landsnet að það sé klárt að þetta verði flókin og tímafrek aðgerð.

Nýr strengur núna – ekki á eftir

Nýverið gaf stjórn SASS gaf frá sér ályktun að málið er litið alvarlegum augum og skora því á stjórnvöld að ráðast í hið fyrsta að leggja nýjan rafstreng til Vestmannaeyja svo unnt sé að tryggja afhendingaröryggi rafmagns í Vestmannaeyjum. Samkvæmt framkvæmdaráætlun Landsnets þá var áætlað var að nýr strengur ætti að vera lagður sumarið 2027, sú bið er óásættanleg enda gaf Landsnet frá sér í byrjun þessarar viku tilkynningu um að lagningu nýs strengs yrði flýtt og verði lagður sumarið 2025. Það er of seint, nú þegar hefur þetta mikil áhrif á samfélagið í eyjum og ljóst er að ráðast þyrfti í lagningu nýs sæstrengs tafarlaust, helst strax í sumar.

Landsnet áætlar að nýr strengur kosti um 2-2,5 milljarða og segja að undirbúningur og innkaup taki langan tíma og reikna þar með tveimur árum en kanna það jafnframt hvort hægt sé að stytta þann tíma enn meira. Því ber að fagna því afhendingaröryggi raforku þarf að vera tryggt og stöðugt því það er óásættanleg staða að eiga von á því á hverjum vetri að raforka verði ótrygg og að stóla þurfi á úreltan streng og varaaflsvélar sem lifa á jarðefnaeldsneyti. Þegar ekki er varatenging sem getur annað allri orkuþörf í Vestmannaeyjum er kostnaðarsamt fyrir samfélagið en samkvæmt greiningu EFLU frá 2022 kostar það samfélagið um 100 milljónir á hverju ári.

Að auki má nefna að flaggskip framtíðarinnar í orkuskiptum, Vestmannaeyjaferjan Herjólfur, hefur ekki fengið afhent rafmagn frá því að strengurinn gaf sig. Ekki aðeins hefur það í för með sér gríðarlegan olíukostnað fyrir félagið heldur er kolefnisspor Herjólfs á siglingu til Þorlákshafnar og til baka jafn stórt og tíu meðal fólksbíla yfir heilt ár!

Raforka á ekki að vera munaður heldur sjálfsögð réttindi samfélaga að hafa trygga og að innviðir til afhendingar séu bæði gallalausir og öruggir. Því vil ég hvetja Landsnet til að leita allra leiða til að flýta því enn frekar að leggja streng til Vestmannaeyja svo þessi staða þurfi ekki að endurtaka sig í framtíðinni.

Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir, þingmaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst á visir.is 9. febrúar 2023.

Categories
Fréttir Greinar

Margar hliðar fiskeldis

Deila grein

09/02/2023

Margar hliðar fiskeldis

Út er komin skýrsla sem hefur að geyma stjórnsýsluúttekt ríkisendurskoðanda á lagaframkvæmd, stjórnsýslu og eftirliti á sjókvíaeldi hér við land en stjórnsýsluúttektin var gerð að beiðni matvælaráðherra. Niðurstöður skýrslunnar koma ekki á óvart en það eru þó um leið ákveðin vonbrigði að fá það staðfest hversu illa hefur gengið við að byggja upp umgjörð og stjórnsýslu utan um greinina.

Á vorþingi 2019 var lagaramminn uppfærður og var lagt upp með að efla frekari umgjörð um sjálfbært fiskeldi til framtíðar. Þegar frumvarpið var lagt fram var það byggt á vinnu stefnumótunarhóps sjávarútvegsráðherra sem skilaði af sér skýrslu haustið 2017. Í meðferð þingsins var byggt enn betur undir kröfur um vernd villtra nytjastofna ásamt því að gætt yrði að umhverfisverndarsjónarmiðum, heilbrigði og umhverfisvernd með mótvægisaðgerðum og ströngu eftirliti.

Eftirlit fest í sessi

Í lögunum var fest í sess áhættumat erfðablöndunar. Meðal þeirra breytinga var að lögfesta mótvægisaðgerðir sem stofnanir sem vinna að leyfisveitingum verða að taka tillit til. Það er mat Ríkisendurskoðunar að mótvægisaðgerðirnar hafi ekki verið nýttar sem skyldi en að mínu mati var vilji löggjafans skýr um að nýta mótvægisaðgerðir sem meðal annars hafa reynst vel í Noregi. Á sama hátt þarf áhættumat erfðablöndunar að endurspegla notkun þessara mótvægisaðgerða.

Það var líka skýrt í lögum að Hafrannsóknarstofnun var gert að fylgjast með lífríkinu, ástandi þess fyrir upphaf eldis og breytingum á því meðan eldi stendur með það að markmiði að standast viðmið á burðarþoli svæðanna og hefur Hafrannsóknastofnun unnið í vöktunarverkefni samkvæmt því síðastliðin ár.

Öflug atvinnugrein sem skilar milljörðum í þjóðarbúið

Fiskeldi er vaxandi atvinnugrein sem getur skipt sköpum fyrir okkur sem þjóð í framtíðinni en mikilvægt er að setja skýrt og sanngjarnt regluverk í kringum það. Aðeins þannig náum við fram markmiðum um að greinin verði sterk og öflug á sama tíma og við tryggjum sjálfbæra þróun og vernd lífríkisins. En þau markmið þurfum við ávallt að hafa að leiðarljósi. Þá eiga nýleg lög um gjaldtöku í fiskeldi að tryggja vaxandi tekjur með vaxandi eldi.

Útflutningur og útflutningsverðmæti laxeldisafurða hefur aukist í samræmi við aukna framleiðslu og var nærri 30 ma. kr. árið 2021 og var alls slátrað 53,1 þúsund tonnum af fiski úr eldi á því ári. Uppbygging sjókvíaeldis hefur farið fram á Vestfjörðum og Austfjörðum og hefur breytt samfélögum á þessum svæðum til betri vega og það má svo sannarlega þakkað sjókvíaeldinu fyrir gríðarlega öfluga uppbygging á landsbyggðinni.

En öllum greinum í örum vexti fylgja vaxtarverkir, því miður hefur eftirliti verið ábótavant þrátt fyrir að aukið eftirlit og aðhald hafi verið undirstrikað í lagasetningu á fiskeldislögunum 2019. Fiskeldið er að skila milljörðum í þjóðarbúið og því er það góð brýning hjá ríkisendurskoðun að stjórnvöld tryggi eftirlitsstofnunum þær heimildir og aðstöðu sem þær þurfa til að sinna nauðsynlegu eftirliti.

Endurskoða þarf laga- og reglugerðaumhverfi sjókvíaeldis

Undirrituð hefur ítrekað lagt fram þingsályktunartillögur sem snúa að fiskeldi í þá átt að bæta laga- og reglugerðarumhverfi sjókvíaeldis. Annars vegar tillögu um að endurskoða þurfi laga- og reglugerðarumhverfi sjókvíaeldis með hliðsjón af gjaldtöku af fiskeldi. Endurskoðun sem felur í sér heildargreiningu á gjaldtöku ríkis og sveitarfélaga af fiskeldi og tillögur að lagabreytingu sem skýra heimildir til töku gjalda til að standa undir nauðsynlegri þjónustu ríkis og sveitarfélaga af sjókvíaeldi. Í skýrslu Ríkisendurskoðanda eru sterkar ábendingar um mikilvægi þess að þessi endurskoðun þurfi að fara fram.

Hins vegar hef ég einnig lagt fram tillögu um eignarhald í fiskeldi sem hefur það að markmiði að koma fram með tillögur um hvernig takmarka megi samþjöppun eignarhalds á laxeldisleyfum og takmarka eignarhald erlendra aðila á laxeldisleyfum líkt og gert er í sjávarútvegi.

Eignarhald laxeldisfyrirtækja á Íslandi hefur þróast þannig að mikil samþjöppun hefur átt sé stað, sem getur leitt til þess að fáein fyrirtæki verði allsráðandi. Hugsanlegt er að einn aðili eignist öll gild rekstrarleyfi og stýri þannig allri framleiðslu á eldisfiski og seiðaeldi á sjó og landi. Við það skapast sú hætta að einn aðili stjórni stórum landsvæðum með þeim afleiðingum að samfélög, sveitarstjórnir og stjórnvöld eigi meira undir honum en góðu hófi gegnir. Í skýrslu ríkisendurskoðanda má finna áhyggjur af mikilli samþjöppun í fiskeldinu, þar kemur fram að þrjú ráðandi félög, 14 af 16 rekstrarleyfum sjókvíaeldis, eru á hendi félaga undir yfirráðum þriggja norskra fyrirtækja.

Stjórnsýslan má ekki sofa á verðinum

Til þess að hægt sé að reka og stunda fiskeldi til framtíðar á sjálfbærum grunni þurfa kröfur er varða sjúkdóma og heilbrigðismál að vera skýrar og byggja á bestu mögulegri þekkingu. Tekjur af fiskeldinu eru okkur mikilvægar og nú sem aldrei fyrr, því er gríðarlega mikilvægt að eftirlit með greininni sé traust, ekki bara vegna umhverfisáhrifa heldur einnig fyrir vöxt greinarinnar og fyrir samfélagið.

Þörf er á að einfalda og samþætta eftirlitið líkt og gert er í Færeyjum þar sem ein stofnun fer með málefni fiskeldisins og samþættir bæði eftirlit með eldinu og einnig leyfisveitingum.

Halla Signý Kristjánsdóttir, alþingismaður Framsóknar í Norðvesturkjördæmi.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 9. febrúar 2023.

Categories
Fréttir Greinar

Leggjumst öll á árarnar

Deila grein

07/02/2023

Leggjumst öll á árarnar

Verðbólga hef­ur markað umræðu um efna­hags­mál á Íslandi um ára­bil og glímdi Ísland lengi við verðbólgu sem mæld­ist langt um­fram það sem tíðkaðist í lönd­um í kring­um okk­ur.

Und­an­far­in 30 ár eða svo náðist að tempra verðbólg­una meðal ann­ars með þjóðarsátt­inni þegar all­ir lögðust á ár­arn­ar og meiri agi náðist í hag­stjórn, rík­is­fjár­mál­um og pen­inga­mál­um. Þótt verðbólg­an væri stund­um um­fram það sem tíðkaðist í ná­granna­lönd­un­um var hún þó ekki langt um­fram.

Á síðasta ári voru verðbólgu­mæl­ing­ar hér þó ekki um­fram ná­granna­lönd­in og var Ísland á fyrri hluta árs­ins yf­ir­leitt í lægri kant­in­um miðað við sam­an­b­urðarlönd okk­ar. Á tíma­bili mæld­ist sam­ræmd vísi­tala neyslu­verðs í Evr­ópu næst­lægst á Íslandi. Mæld­ist vísi­tal­an aðeins neðar í Sviss. Á síðasta ári urðu veru­leg­ar hækk­an­ir á alþjóðamörkuðum sem staf­ar af berg­máli vegna fram­leiðslu­hnökra frá þeim tíma að far­sótt­in stóð sem hæst og skelfi­legu stríði sem ekki hef­ur þekkst í marg­ar kyn­slóðir og skapað það sem kallað hef­ur verið lífs­kjara­kreppa á Vest­ur­lönd­um. Þannig má segja að verðbólga hafi því miður orðið að inn­flutn­ings­vöru, en á sama tíma hafa áfram orðið inn­lend­ar kostnaðar­hækk­an­ir og gengi krón­unn­ar gefið eft­ir. Það er gam­all sann­leik­ur í hag­fræðinni að verðbólga er af hinu illa og kem­ur verst niður á þeim sem viðkvæm­ast­ir eru, bæði þeim sem minnst hafa á milli hand­anna og þeim sem standa frammi fyr­ir fjár­fest­ingu eins og ungt fólk og fjöl­skyldu­fólk að koma sér upp hús­næði.

Á und­an­förn­um miss­er­um hafa stjórn­völd kynnt ýms­ar aðgerðir til þess að draga úr áhrif­um verðbólgu á lífs­kjör viðkvæm­ustu hópa sam­fé­lags­ins. Má þar nefna hækk­un bóta al­manna­trygg­inga, hærri hús­næðis­bæt­ur, sér­stak­an barna­bóta­auka, auk­inn slag­kraft í hús­næðismál og fleira. Í mínu ráðuneyti á sér stað mik­il­væg vinna er snýr að sam­keppn­is- og neyt­enda­mál­um, en heil­brigð sam­keppni er grund­vall­ar­atriði í verðmynd­un. Í þeim mál­um er meðal ann­ars unnið að end­ur­skoðun stofnanaum­gj­arðar sam­keppn­is- og neyt­enda­mála með það að mark­miði að efla slag­kraft í þágu neyt­enda. Fjár­mun­ir hafa verið aukn­ir til Neyt­enda­sam­tak­anna til að efla þeirra ágæta starf í þágu neyt­enda, og á næstu vik­um mun ráðuneyti mitt kynna nýtt verk­efni sem mun stuðla að betri upp­lýs­inga­miðlum um verðlagn­ingu til neyt­enda. Þá skipaði ég vinnu­hóp sem hef­ur það hlut­verk að rýna hagnað bank­anna til að kanna hvort neyt­end­ur hér á landi borgi meira fyr­ir fjár­málaþjón­ustu en neyt­end­ur ann­ars staðar á Norður­lönd­un­um.

Það er gríðarlega mik­il­vægt fyr­ir þjóðfé­lagið að halda verðbólgu í skefj­um og það verk­efni þarf að nálg­ast úr ýms­um átt­um. Ég hef þá trú að ár­ang­ur ná­ist þegar við öll leggj­umst sam­an á ár­arn­ar og róum í sömu átt. Það er til að mynda mik­il­vægt að neyt­end­ur séu á tán­um gagn­vart verðlagn­ingu á vöru og þjón­ustu og fyr­ir­tæki hækki ekki verð um­fram það sem eðli­legt get­ur tal­ist. Slíkt skipt­ir máli fyr­ir lífs­kjör­in í okk­ar góða landi.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, viðskiptaráðherra og vara­formaður Fram­sókn­ar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 7. febrúar 2023.