Category: Greinar

Categories
Greinar

Nauð­syn­leg inn­leiðing hring­rásar­hag­kerfisins

Deila grein

23/09/2021

Nauð­syn­leg inn­leiðing hring­rásar­hag­kerfisins

Á síðastliðnum árum höfum við sem samfélag áttað okkur á því að við þurfum öll að spýta í lófana þegar það kemur að umhverfismálum. Stórt skref í baráttu okkar við hin neikvæðu umhverfisáhrif er að takmarka úrgangsmyndun. Óþarfa myndun úrgangs verður í okkar daglega lífi sem og innan atvinnulífsins. Augljósasta leiðin til þess að sporna við óþarfa úrgangsmyndun er að nýta allar auðlindir til hins ýtrasta.

Hringrásarhagkerfið

Flestar auðlindir geta verið endurnýttar, endurunnar, endurnotaðar o.fl. Þó er það allt of algengt að auðlindum sé fargað þrátt fyrir að eiga enn töluverðan líftíma. Til að sporna við þessu þarf viðhorfsbreytingu, fræðslu og aðgerðir í þágu betri nýtingar auðlinda. Aukin nýting allra auðlinda þarf að gerast vani sem samfélagið temur sér.

Meðal þeirra aðgerða sem við þurfum að koma til framkvæmda er innleiðing hringrásarhagkerfið hér á Íslandi, bæði innan samfélagsins sem og í atvinnulífinu. Hringrásarhagkerfið er hugmyndafræði sem snýst í megindráttum um að viðhalda verðmæti auðlinda og lágmarka myndun úrgangs. Það er gert með hönnun og framleiðslu sem lengir líftíma vöru með t.d. endurnotkun, viðgerðum og endurvinnslu að notkun lokinni.

Sem dæmi um hringrásarhugmyndafræðina má taka verslanir sem selja notuð föt. Þannig er komið í veg fyrir að þau hráefni sem nýtt voru í fötin verði fargað of snemma. Þess í stað finnur fatnaðurinn nýtt heimili og líftími hráefnanna framlengist. Annað dæmi væri sú klassíska endurvinnsla flaska og dósa, sem við könnumst öll við í dag. Með slíkri endurvinnslu er stuðlað að því að auðlindirnar, t.d. ál, endurnýtast í stað þess að enda á haugunum þrátt fyrir augljóst notagildi.

Grænn flokkur, grænar lausnir

Framsókn vill stuðla að innleiðingu hringrásarhagkerfisins í íslenskt samfélag og atvinnulíf. Í þeirri innleiðingu má engan tíma missa. Auðlindir fara til spillis að óþörfu á degi hverjum, og því fyrr sem brugðist verður við, því fyrr er hægt að hámarka líftíma þeirra. Það er hagkvæmt fyrir umhverfið ásamt því að vera einstaklingum og fyrirtækjum til hagsbóta fjárhagslega séð. Hringrásarhagkerfið felst í nútímalausnum í þágu framtíðarinnar.

Framtíðin er græn, eins og við í Framsókn!

Kristín Hermannsdóttir, situr í 4. sæti á lista Framsóknar í Suðvesturkjördæmi.

Ívar Sigurjónsson, situr í 5. sæti á lista Framsóknar í Suðvesturkjördæmi.

Greinin birtist fyrst á visir.is 23. september 2021.

Categories
Greinar

Við þurfum byltingu fyrir eldra fólk

Deila grein

23/09/2021

Við þurfum byltingu fyrir eldra fólk

Það er þroska­ferli að eld­ast, ferli þar sem marg­ir upp­lifa auk­inn tíma til að sinna áhuga­mál­um og því sem skipt­ir hvern og einn mestu máli í líf­inu. Á síðustu ára­tug­um hef­ur þetta ferli og ævi­skeið eldra fólks lengst svo um mun­ar og ald­urs­sam­setn­ing þjóðar­inn­ar tekið mikl­um breyt­ing­um. Þessi þróun fel­ur í sér stór­ar áskor­an­ir fyr­ir ís­lenskt sam­fé­lag, áskor­an­ir sem nauðsyn­legt að bregðast við.

Banda­ríski rit­höf­und­ur­inn Betty Fried­an sagði eitt sinn að það að eld­ast ætti að vera æv­in­týri, ekki vanda­mál. Því miður er allt of al­gengt að litið sé á hækk­andi ald­ur þjóðar­inn­ar og aukna þörf eft­ir þjón­ustu­úr­ræðum fyr­ir eldra fólk sem vanda­mál. Birt­ist þetta ekki síst því að mála­flokkn­um hef­ur ekki verið for­gangsraðað hingað til og að framtíðar­sýn og heild­ar­stefnu í mál­efn­um eldra fólk hef­ur skort. Af­leiðing þessa er lífs­gæðaskerðing eldra fólks, aukið álag á aðstand­end­ur, minni starfs­geta en til­efni er til og svo fram­veg­is. Þörf er fyr­ir aukna fjöl­breytni og öfl­ugri þjón­ustu sem ger­ir eldra fólki kleift að búa sem lengst á eig­in heim­ili með reisn og veit­ir því mögu­leika á að upp­lifa þau æv­in­týri sem það kýs.

Staðan í mála­flokki eldra fólks kall­ar á stór­tæk­ar breyt­ing­ar. Nauðsyn­legt er að skoða þau þjón­ustu­kerfi og úrræði sem standa til boða, sam­spil þeirra og samþætt­ingu og ábyrgð ólíkra aðila. Hér duga eng­in vett­linga­tök, þörf er fyr­ir aðgerðir og kerf­is­breyt­ing­ar byggðar á sama grunni og unn­ar voru í mál­efn­um barna á líðandi kjör­tíma­bili af Ásmundi Ein­ari Daðasyni, fé­lags- og barna­málaráðherra. Ásmundi Ein­ari hef ég kynnst í gegn­um störf mín hjá Lands­sam­bandi eldri borg­ara og hef séð hvernig hann tækl­ar verk­efn­in af krafti og af heil­ind­um. Ég treysti hon­um því full­kom­lega til að leiða þessa vinnu og hlakka til að taka slag­inn með hon­um.

Brjót­um upp kerfi – fjár­fest­um í fólki!

Á kom­andi kjör­tíma­bili legg­ur Fram­sókn­ar­flokk­ur­inn áherslu á að ráðist verði í end­ur­skipu­lagn­ingu á mála­flokkn­um út frá grunn­gild­um ald­ur­svæns sam­fé­lags, samþætt­ingu og per­sónumiðaðri þjón­ustu. Við leggj­um áherslu á að út­rýma „grá­um svæðum“ í þjón­ustu við eldra fólk og að öll þjón­usta bygg­ist á fag­legu mati á ein­stak­lings­bund­inni þörf. Við ætl­um okk­ur að samþætta þjón­ustu í heima­hús, þátt­töku og virkni aldraðra sam­hliða þess sem við ætl­um okk­ur að efla lýðheilsu og for­varn­ir. Við ætl­um okk­ur að tryggja heild­stæðari end­ur­hæf­ingu og auk­inn sveigj­an­leika í þjón­ustu, má þar til dæm­is nefna dagþjálf­un.

Við ætl­um að gera stór­átak í upp­bygg­ingu heim­il­is­hjálp­ar, heima­hjúkr­un­ar og dagþjálf­un­ar­rýma. Þörf er fyr­ir að bæta og fjölga end­ur­hæf­ingar­úr­ræðum og skapa fjöl­breytt­ari þjón­ustu sem styður eldra fólk til að búa heima hjá sér sem lengst, en með því móti að það haldi sjálf­stæði sínu, reisn og virðingu. Sam­hliða þessu er mik­il­vægt að skoða þeim tæki­fær­um sem fel­ast í betri nýt­ingu fjöl­breyttr­ar vel­ferðar­tækni.

Á næsta kjör­tíma­bili ætl­um við enn frem­ur að sam­ræma upp­lýs­inga­kerfi og byggja upp öfl­uga upp­lýs­ingagátt. Með henni verður miðlæg gátt fyr­ir um­sókn­ir um þjón­ustu hins op­in­bera inn­leidd. Not­end­ur munu þannig ekki þurfa að sækja um þjón­ustu á mörg­um stöðum held­ur gegn­um eina þjón­ustugátt og gegn­um hana fengi viðkom­andi viðeig­andi þjón­ustu á hverj­um tíma.

Lífs­kjör eldra fólks

Á næsta kjör­tíma­bili ætl­um við í Fram­sókn að beita okk­ur fyr­ir að hækka al­menna frí­tekju­markið í skref­um. Við vilj­um mæta þeim verst stöddu og horf­um þar sér­stak­lega til hús­næðismála en flest­ir þeir sem búa við bág kjör búa í mjög skuld­settu hús­næði eða greiða háa leigu.

Við vilj­um sam­ræma um­sóknagátt al­mennra og sér­stakra hús­næðis­bóta. Fram­sókn vill að farið verði í heild­ar­end­ur­skoðun á hús­næðismál­um með það að leiðarljósi að finna leiðir til að hjálpa þeim verst stöddu, ásamt því að af­nema frí­tekju­mark at­vinnu­tekna og end­ur­skoða lög um starfs­lok rík­is­starfs­manna. Ásmund­ur Ein­ar hef­ur sýnt að hann get­ur og vill koma í gegn stór­um kerf­is­breyt­ing­um. Sam­an ætl­um við að um­bylta mál­efn­um eldra fólks og fjár­festa í fólki. Við erum nefni­lega rétt að byrja.

Ásmundur Einar Daðason og Þórunn Sveinbjörnsdóttir.

Höf­und­ar skipa fyrsta og þriðja sæti á lista Fram­sókn­ar í Reykja­vík norður.

eldra­folk@fram­sokn.is

Categories
Greinar

Árangur næst með samvinnu

Deila grein

23/09/2021

Árangur næst með samvinnu

Það er nán­ast sama hvaða alþjóðlegu mæli­kv­arðar eru nefnd­ir, alls staðar er Ísland of­ar­lega á lista yfir góð sam­fé­lög. Við sem byggj­um þetta land nú þegar liðið er 21 ár af þess­ari öld get­um verið afar þakk­lát fyr­ir þann arf sem gengn­ar kyn­slóðir hafa ánafnað okk­ur. Það þýðir þó ekki að allt sé í lagi og engu þurfi að breyta. Grund­vall­ar­atriðið er að vinna að um­bót­um með sam­vinnu og sam­stöðu en ekki bylt­ing­um og til­heyr­andi kollsteyp­um.

Nú snýst kerfið um barnið

Í tíð sitj­andi rík­is­stjórn­ar höf­um við í Fram­sókn leitt mörg stór um­bóta­mál. Vil ég nefna þrjú þeirra. Fyrst skal nefna barna­mál­in sem Ásmund­ur Ein­ar hef­ur leitt. Með miklu sam­ráði við fag­fólk, not­end­ur þjón­ustu og aðstand­end­ur þeirra og lyk­ilfólk úr öðrum stjórn­mála­flokk­um tókst Ásmundi Ein­ari að breyta kerf­inu þannig að það snýst ekki leng­ur um sjálft sig held­ur um barnið sjálft.

Betra náms­lána­kerfi fyr­ir framtíðina

Næst vil ég nefna nýj­an Mennta­sjóð sem Lilja Dögg, mennta- og menn­ing­ar­málaráðherra, kom á lagg­irn­ar en helstu breyt­ing­arn­ar í nýju náms­lána­kerfi fel­ast í því að höfuðstóll er lækkaður um 30% ef náms­fram­vinda er eðli­leg, náms­menn fá styrk vegna barna en ekki aukið lán og að hægt verður að nota náms­lána­kerfið til að hvetja með íviln­un­um til náms í ákveðnum grein­um eða hvetja sér­fræðinga til bú­setu í hinum dreifðari byggðum.

Fjöl­breytt­ar sam­göng­ur fyr­ir auk­in lífs­gæði

Að lok­um vil ég sér­stak­lega nefna sam­göngusátt­mála höfuðborg­ar­svæðis­ins. Þeir sem aka um göt­ur höfuðborg­ar­svæðis­ins taka eft­ir þeim miklu töf­um sem eru víða. Þær taf­ir eru að miklu leyti komn­ar til vegna þess mikla frosts sem ríkti í sam­skipt­um borg­ar­inn­ar og rík­is­ins þegar kom að sam­göng­um. Áhersl­ur þess­ara aðila voru gjör­ólík­ar. Eitt af fyrstu verk­um mín­um í sam­göngu- og sveit­ar­stjórn­ar­ráðuneyt­inu var að kalla aðila sam­an að borðinu og vinna að sam­eig­in­legri sýn um fjöl­breytta upp­bygg­ingu sam­gangna á höfuðborg­ar­svæðinu: öfl­ugri stofn­leiðum, bætt­um al­menn­ings­sam­göng­um, göngu- og hjóla­stíg­um og bættri um­ferðar­stýr­ingu. Niðurstaðan er að á næstu fimmtán árum verður 120 millj­örðum króna varið til þess að greiða leið um höfuðborg­ar­svæðið.

Þau mál sem ég hef tæpt á hér sýna í hnot­skurn hverju er hægt að áorka ef leið sam­vinnu og sátta er val­in. Eng­ar bylt­ing­ar, held­ur mik­il­væg­ar um­bæt­ur til að auka lífs­gæði á land­inu okk­ar.

Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Fram­sókn­ar og sam­göngu- og sveit­ar­stjórn­ar­ráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 23. september 2021.

Categories
Greinar

Vinnum á undirmönnun heilbrigðiskerfisins

Deila grein

23/09/2021

Vinnum á undirmönnun heilbrigðiskerfisins

Á Íslandi viljum við hafa jafnan aðgang að góðri heilbrigðisþjónustu. Það felst í fleiru en að byggja og reka sjúkrahús og heilsugæslu. Það þarf líka að tryggja að þessar stofnanir hafi starfsfólk til að halda uppi heilbrigðisþjónustu.

Mönnunarvandi heilbrigðisþjónustu

Ísland er þegar fyrir neðan meðaltal þjóða Efnahags- og framfarastofnunar (OECD), sé miðað við leiðréttar tölur sem Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga hefur lagt fram um fjölda starfandi hjúkrunarfræðinga á hverja 1000 íbúa. Einnig hefur félagið bent á að 4.-5. hver hjúkrunarfræðingur hættir eftir 5 ár í starfi.

Það er ljóst að þegar uppi er staðið er of fáliðað starfslið ávísun á aukin útgjöld í formi yfirvinnu og aukinna veikinda af völdum álags og streitu auk þess að geta skapað hættu fyrir skjólstæðinga kerfisins.

Það eru allir sammála um að mikið hefur mætt á hjúkrunarfræðingum í Covid-faraldrinum, við skipulagningu, umönnun og bólusetningu og hefur stéttin og aðrar heilbrigðisstéttir staðið þessa vakt með miklum sóma. Rétt er að líta til þess að hjúkrunarfræðingar starfa nú samkvæmt kjarasamningum sem eru niðurstaða gerðardóms, sem hjúkrunarfræðingar sjálfir voru mjög ósáttir við. Til að tryggja mönnun sjúkrahúsa og annarra heilbrigðisstofnana til framtíðar er mikilvægt að vinna með markvissum hætti að því að ná sátt í samningum um starfsumhverfi og kjör stétta.

Heilbrigðisstarfsfólk hefur frestað sumarfríum og jafnvel fæðingarorlofi til að vinna meðan faraldur geisar, en það er hætt við því að eftir að við erum komin fyrir vind hvað Covid varðar þá hafi margir fengið nóg. Því er nauðsynlegt að bregðast við og skapa sátt.

Aðgerðir

Bregðast þarf við brotthvarfi hjúkrunarfræðinga úr starfi og grípa til aðgerða til að hvetja hjúkrunarfræðinga og jafnvel aðrar heilbrigðisstéttir til að starfa áfram á sínu fagsviði.

Covid tengdar álagsgreiðslur eru eitt en svo eru einnig atriði sem horfa til framtíðar eins og t.d. að ríkið greiði af námslánum þeirra meðan þau starfa hjá ríkinu að heilbrigðisþjónustu.

En fyrst og fremst þarf að taka upp samtalið og semja við þessar stéttir, þannig að þær starfi eftir kjarasamningum sem eru niðurstaða samninga en ekki ákvarðana gerðardóms.

Sigrún Elsa Smáradóttir, framkvæmdastjóri og skipar 3. sæti Framsóknarflokksins í Reykjavík suður.

Greinin birtist fyrst á visir.is 22. september 2021.

Categories
Greinar

Fyrir at­vinnu­lífið, fyrir fólkið

Deila grein

22/09/2021

Fyrir at­vinnu­lífið, fyrir fólkið

Framsókn vann þetta kjörtímabil í anda samvinnu og skynsamlegra lausna, og við þurfum að halda því áfram á næsta kjörtímabili. Við þurfum að halda áfram að fjárfesta í fólki og búa atvinnulífinu og fyrirtækjum slíkt umhverfi að þau geti tekist á við krefjandi verkefni. Það þarf að auka verðmætasköpun og fyrirtækin þurfa að geta fjárfest í tækjum og tólum til þess að standast samkeppni og ekki síður til að ráða fólk til vinnu. Saman mun þetta auka verðmætasköpun í þjóðfélaginu, öllum til góðs. Öflugt atvinnulíf er forsenda velferðar; góðrar heilbrigðisþjónustu, traustra menntastofnanna og blómlegs menningarlífs.

Svona vinnum við

Hér í Hafnarfirði sjáum við hversu mikilvægt öflugt og gott atvinnulíf er fyrir samfélagið okkar. Í upphafi þessa kjörtímabils var álagningastuðull fasteignaskatts á atvinnuhúsnæði í Hafnarfirði lækkaður úr 1,57% í 1,40%, og var það liður í því að létta undir með atvinnulífinu hér í bæ og skapa því aðlaðandi starfsumhverfi, bæði fyrir rótgróin og traust fyrirtæki sem og nýja aðila sem hingað vilja koma. Fyrirtækjum hefur fjölgað og iðnaðarhverfi Hafnarfjarðar byggjast hratt upp.

Auk þess að styðja vel við atvinnulífið var systkinaafsláttur á leikskólagjöldum aukinn til muna og nýjum systkinaafslætti komið á skólamáltíðir grunnskólabarna. Aukinn systkinaafsláttur og hærri frístundastyrkur dregur úr útgjöldum barnafjölskyldna í bæjarfélaginu og er kærkomin kjarabót fyrir barnmargar fjölskyldur. Allt er þetta í takt við fjölskylduvænar áherslur og að fjárfesta í fólki. Það er nefnilega skynsamlegt að búa fyrirtækjum traust umhverfi og um leið að létta þeim róðurinn sem þyngstar byrðar bera. Við í Framsókn vinnum í skynsömum lausnum sem þessum. Lausnir og framfarir sem fólk finnur fyrir.

Við viljum halda áfram

Við í Framsókn viljum halda áfram á þessari vegferð þar sem fjárfest er í fólki og atvinnulífinu. Þetta hefur flokkurinn gert í sveitarstjórnarmálum og á Alþingi í áratugi. Flokkurinn hefur boðað áherslur í þágu eldra fólks, lítilla- og meðalstórra fyrirtækja, barnafólks o.fl. Við náum ekki árangri með öfgafullum leiðum til vinstri eða hægri. Framsókn hefur náð árangri í fjölda ára með skynsömum lausnum á miðjunni. Framtíðin ræðst einmitt á miðjunni, og þar viljum við vera.

Ágúst Bjarni Garðarsson, formaður bæjarráðs í Hafnarfirði og skipar 2. sæti á lista Framsóknar í Suðvesturkjördæmi.

Greinin birtist fyrst á visir.is 22. september 2021.

Categories
Greinar

Heilbrigðiskerfi ekki óheilbrigðiskerfi

Deila grein

21/09/2021

Heilbrigðiskerfi ekki óheilbrigðiskerfi

Fólk sem sækist eftir því að komast til áhrifa í samfélaginu gerir það af ýmsum ástæðum. Það er mín reynsla að mörg hver eiga sín hjartans mál sem flest sækja í upplifun og reynslu sína af lífinu. Frá því að ég hóf þátttöku í stjórnmálum hef ég verið ötull talsmaður nýrrar sýnar í heilbrigðismálum. Sýnar sem byggist fyrst og fremst á heilbrigðisvísindum, heilsueflingu og forvörnum. Því er oft haldið fram að hver og ein manneskja beri ábyrgð á eigin heilsu. Það kann að vera að hluta til rétt en ekki að öllu leyti. Hver ber til dæmis ábyrgð á því að barn sem er 8 ára sé 20 kílóum of þungt? Hver ber ábyrgð á fólki sem liggur inni á lungnadeild og glímir við lungnakrabbamein sem rekja má til langvarandi reykinga frá unglingsárum? Hver ber ábyrgð á andlegri vanlíðan barna og hver ber ábyrgð á því að íbúar þessa lands búi við heilsusamlegt umhverfi? Þessar spurningar eru meðal annars viðfangsefni stjórnmálanna. Hvernig við forgangsröðum fjármunum og út frá hvaða forsendum skiptir lykilmáli.

Mín vegferð og barátta fyrir því að bæta heilsu fólks á öllum aldri er engin tilviljun. Innblásturinn sæki ég í mína reynslu af því að berjast sjálfur við heilsufarsleg vandamál sem framar öðru sliga nú heilbrigðiskerfin um heim allan. Á vegferð minni í gegnum þau 42 ár sem ég hef lifað hef ég varið meira en helmingi ævinnar í að glíma við offitu. Raunar var sú yfirþyngd það mikil um tíma að vinir mínir og ættingjar voru farnir að óttast um líf mitt. Offita er sjúkdómur sem hrjáir fleiri og fleiri íbúa á Íslandi með hverju árinu sem líður. Fylgikvillar offitu eru jafnvel enn hættulegri en kílóafjöldi. Þunglyndi, hjarta- og æðasjúkdómar, sykursýki 2, auknar líkur á ákveðnum krabbameinum, heilablóðfallsáhætta og stoðkerfisvandamál og er þá listinn alls ekki tæmdur.

Allir sammála um hvert þarf að stefna, samt gerist lítið

Mikil umræða hefur verið á Íslandi um offitu, fitusmánun og líkamsdýrkun rétt eins og í öðrum vestrænum ríkjum. Sitt sýnist hverjum þegar sú umræða ber á góma. Offita er þó ekki eina heilsufarslega vandamálið sem við þurfum að mæta á næstu árum og áratugum. Lífsstílstengdir sjúkdómar sem hægt er að fyrirbyggja eru mun fleiri og vandinn sem við blasir verði ekkert að gert mun sliga heilbrigðiskerfið. Það er mín upplifun að á undanförnum árum hefur þessum vanda aðallega verið mætt með plástrum og auknum útgjöldum. Skortur er á langtíma hugsjón í málaflokknum og því situr endurskipulagning heilbrigðismála á hakanum. Ég veit ekki um neinn málsmetandi aðila innan heilbrigðiskerfisins sem ekki er málflutningi mínum sammála. Hvar sem ég kem og hver sem hlustar skilur nákvæmlega mín sjónarmið. Veruleikinn er sá að heilsu okkar er ógnað fyrir margra hluta sakir yfir ævina og þær hættur eru flestar þekktar. Úrræðin eru miðuð að skammtímalausnum á meðan starfsemi heilbrigðiskerfisins leggur enn megináherslu á að taka á vandanum þegar skaðinn er skeður.

Erlendis hefur verið mikil umræða um þátt lífsstílstengdra sjúkdóma í dauðsföllum vegna COVID 19. Þessi umræða hefur ekki ratað á fjörur hér á landi sem kemur á óvart. Mun líklegra er að sjúklingar sem glíma við lífsstílstengda sjúkdóma veikist alvarlega eða jafnvel láti lífið úr COVID 19 en þeir sem búa við góða heilsu. Erlendis hefur þessi staðreynd kallað á umræðu um almenna lýðheilsu. Mikilvægt er að sú umræða fari einnig fram hér á landi.

Horfumst í augu við raunveruleikann og bregðumst við

Skortur á upplýstri umræðu um ýmis heilsufarsleg vandamál getur hamlað því að við horfumst í augu við raunveruleikann. Gleggsta dæmið eru offituaðgerðir en það virðist vera þegjandi samþykki í samfélaginu að ræða þær ekki að neinni alvöru. Hvers vegna framkvæmum við þær aðgerðir ekki alfarið hér á landi og niðurgreiðum þær að fullu? Það er væntanlega vegna þeirra fordóma sem samfélagið hefur gagnvart þeim sem glíma við offitu. Hér skal gera skýran greinarmun á þeim sem eru í yfirþyngd og þeim sem glíma við offitu. Magaaðgerðir eru það algengar á Íslandi að óhætt er að fullyrða að sparnaðurinn til lengri tíma sé verulegur svo ekki sé minnst á aukin lífsgæði. Þekkingarleysið á mikilvægi offituaðgerða og fordómar tröllríða samfélaginu án þess að upplýst umræða fari fram um árangur þeirra og áhættu að neinu marki. Fæstir leiða hugann að því hvernig hægt hefði verið að sporna við þeim gríðarlega offituvanda sem hrjáir þjóðina. Offita meðal íslenskra karla hefur til dæmis aukist úr 7,2% í 22,7%, og meðal kvenna úr 9,5% í 19,3% frá árinu 1990.

1/5 fullorðinna Íslendinga glímir nú við offitu. Hér spretta upp fatabúðir sem sértaklega selja föt á þennan stóra hóp enda þróunin hröð og ógnvænleg. Kyrrseta barna eykst á Íslandi en samt sem áður hefur engum dottið í hug að fjölga íþróttatímum í skólum eða auka markvissa hreyfingu barna á Íslandi til þess að veita einhverja mótspyrnu. Eftir hverju erum við að bíða? Er það yfirlýst markmið okkar að stórlega auka útgjöld til heilbrigðismála nánast einvörðungu til þess að mæta byrði lífsstílstengdra sjúkdóma? Varla.

Heilbrigðismál eru pólitísk og það er stjórnmálanna að setja stefnuna

Ég hef heyrt þá umræðu skjóta upp kollinum reglulega að sjúkdómurinn offita sé einhverskonar líkamsvirðingarvandamál. Það skal sannarlega tekið fram að stór hópur hér á landi er í yfirvigt enda mælikvarðinn sem farið er eftir eflaust orðinn úreltur. Smánun, jaðarsetning og lítilsvirðing gagnvart einstaklingum í yfirvigt er ekki vegurinn til batnaðar. Rannsóknir sýna að slíkt viðhorf hefur einmitt gagnstæð áhrif á meðan staðreyndirnar tala sínu máli. Þegar ég var rétt tæp 200 kíló var ég að deyja úr offitu. Þegar ég var 20 kílóum of þungur var ég að stefna í þessa átt og samfélagið dreifði þeim skilaboðum til mín að ekkert væri að óttast. Ekki var því gefinn gaumur að einu né neinu leyti. Engar fyrirbyggjandi meðferðir voru í boði og í öllum mínum læknisheimsóknum man ég aldrei eftir því að læknirinn gæfi yfirvigt minni og síðar offitu neina sértaka athygli. Sem betur fer hefur kerfið tekið við sér og mun algengara er að læknar gefi offitu gaum en þekktist hér áður fyrr. Útgjöld vegna lífsstílstengdra sjúkdóma halda þó áfram að aukast eins og áður sagði og því fljótum við sofandi að feigðarósi.

Heilbrigðismál eru pólitísk eins og svo margt annað í okkar samfélagi. Það að tryggja að Íslendingar séu við sem besta heilsu út æviskeiðið er líklega einhver besta fjárfesting sem hægt er að ráðast í. Ef þú telur mikilvægt að við hefjumst handa við kerfisbreytingar með það að markmiði að efla andlega, líkamlega og félagslega heilsu fólks þá er kosturinn í komandi kosningum augljós.

Jóhann Friðrik Friðriksson, lýðheilsufræðingur og í 2. sæti á lista Framsóknar í Suðurkjördæmi.

Greinin birtist fyrst á kjarninn.is 20. september 2021.

Categories
Greinar

Kæri Tim Cook

Deila grein

21/09/2021

Kæri Tim Cook

Sem mennta- og menn­ing­ar­málaráðherra á Íslandi hef ég mik­inn áhuga á auk­inni tækn­inotk­un, bæði í skól­um og sam­fé­lag­inu í heild. Fáar þjóðir slá Íslend­ing­um við varðandi fjölda netteng­inga, sam­fé­lags­miðlanotk­un eða fjölda snjall­tækja á mann.

Sam­skipti við snjall­tæki ger­ast í aukn­um mæli með tali, í stað hins skrifaða orðs. Tæk­in kunna hins veg­ar ekki ís­lensku og því ótt­umst við af­drif tungu­máls­ins okk­ar. Það hef­ur varðveist nær óbreytt í þúsund ár og er kjarn­inn í menn­ingu og sjálfs­mynd þjóðar­inn­ar.

Góð og al­hliða móður­málsþekk­ing er mik­il­væg fyr­ir per­sónu­leg­an þroska barna, mennt­un þeirra og hæfni til að móta hugs­an­ir sín­ar og hug­mynd­ir. Með auk­inni snjall­tækja­notk­un eykst því þörf­in á að tæk­in skilji móður­málið okk­ar.

Við höf­um unnið okk­ar heima­vinnu. Íslensk stjórn­völd hafa leitt sam­an vís­inda­menn, frum­kvöðla og einka­fyr­ir­tæki í um­fangs­mikl­um og metnaðarfull­um verk­efn­um sem miða að því að efla mál­tækni hér á landi. Til dæm­is eru mörg hundruð klukku­stund­ir af tal­máls­upp­tök­um aðgengi­leg­ar fyr­ir þá sem vilja þróa ís­lensk­ar snjall­tækjaradd­ir. Þúsund­ir klukku­stunda af hljóðdæm­um eru einnig fá­an­leg­ar sem má nota til að kenna tækj­un­um ís­lensku.

Nú leit­um við þinn­ar aðstoðar við að varðveita menn­ing­ar­arf­leifð Íslands, sem tungu­málið okk­ar geym­ir. Ég bið Apple að leggja okk­ur lið með því að bæta ís­lensku við radd-, texta- og tungu­mála­safn sinna stýri­kerfa – svo við get­um talað við tæk­in ykk­ar á móður­máli okk­ar, varðveitt menn­ing­ar­arf­leifðina áfram og stuðlað að betri skiln­ingi í tengd­um heimi.“

Svohljóðandi bréf á ensku sendi ég til for­stjóra tækn­iris­ans Apple í gær. Eins og text­inn ber með sér er til­gang­ur­inn að leita liðsinn­is stærsta og öfl­ug­asta fyr­ir­tæk­is í heimi við varðveislu ís­lensk­unn­ar. Við vænt­um góðra viðbragða, enda sýn­ir reynsl­an að drop­inn hol­ar stein­inn og á okk­ur er hlustað. Þar næg­ir að nefna viðbrögð Disney við hvatn­ingu okk­ar um aukna textun og tal­setn­ingu á ís­lensku á streym­isveit­unni Disney+ á liðnum vetri. Sú viðleitni hef­ur nú þegar birst í betri þjón­ustu við ís­lensk börn og aðra not­end­ur streym­isveit­unn­ar.

Auk­in færni Íslend­inga í öðrum tungu­mál­um – sér­stak­lega ensku – er já­kvæð og skap­ar marg­vís­leg tæki­færi. Það á ekki síst við um börn og ung­menni. Ensku­kunn­átt­an efl­ir þau, en sam­tím­is ógn­ar alþjóðavæðing ensk­unn­ar menn­ing­ar­legri fjöl­breytni og ný­sköp­un. Án tungu­máls verða hug­mynd­ir ekki til og ef all­ir tala sama tungu­málið er hug­mynda­auðgi stefnt í voða og fram­förum til lengri tíma.

Það eiga ekki all­ir að vera eins og við treyst­um á liðsinni þeirra stærstu í bar­átt­unni fyr­ir framtíð ís­lensk­unn­ar.

Höf­und­ur er mennta- og menn­ing­ar­málaráðherra.

Höf­und­ur: Lilja Dögg Al­freðsdótt­ir

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 21. september 2021.

Categories
Greinar

Það þarf að afla grænu orkunnar

Deila grein

21/09/2021

Það þarf að afla grænu orkunnar

Breytingum í átt til grænna at­vinnu­lífs og um­hverfis­vænna sam­gangna fylgir marg­vís­legur á­vinningur fyrir land og þjóð. Þótt mest sé horft á lofts­lags­málin þarf vart að tíunda hver gjald­eyris­sparnaðurinn verður af því að keyra allar inn­lendar sam­göngur á grænni inn­lendri orku í stað inn­fluttra og mengandi orku­gjafa. Fyrir­séð er að á næstu árum þurfum við að taka enn stærri skref en áður í átt til grænnar at­vinnu­starf­semi og grænna sam­fé­lags.

En ef allt þetta á að verða að veru­leika þarf að fram­leiða alla þessa grænu orku. Það er því for­gangs­mál að skoða hvaða mögu­leikar eru fýsi­legir til að út­vega aukna græna orku og mikil­vægt að greina og velja hag­kvæmustu kostina. Við megum ekki vera feimin við að ræða málin, spyrja erfiðra spurninga og taka fum­lausar á­kvarðanir til hags­bóta fyrir um­hverfið og komandi kyn­slóðir. Hér á Ís­landi eru vatns-, jarð­varma- og vindorka þeir mögu­leikar sem væn­legastir eru.

Orkan er ein stærsta auð­lind Ís­lendinga og hana þarf að nýta. En ef við ætlum að vera for­ystu­þjóð á sviði grænnar orku – þá þurfum við að afla hennar. Það liggur í augum uppi. Ís­lendingar hafa sýnt það í gegnum árin að við höfum þekkingu og reynslu í að virkja náttúruna og á sama tíma um­gangast landið okkar og jörðina af virðingu og var­færni. Nú þarf að ræða hvar, hvernig og hversu hratt.

Traustir orku­inn­viðir um land allt eru lykillinn að árangri í lofts­lags­málum og þeirri grænu um­breytingu í at­vinnu og sam­göngu­málum sem er í burðar­liðnum. Það er mikil­vægt að hugsa og nálgast málin af skyn­semi, vega og meta þá kosti sem eru í boði og taka á­kvarðanir sem koma sér vel fyrir fram­tíðar­kyn­slóðir í landinu til lengri tíma.

Ingibjörg Isaksen.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 21. september 2021.

Categories
Greinar

Vörslumenn landsins: Bændur

Deila grein

20/09/2021

Vörslumenn landsins: Bændur

Það sárnaði mörgum ummæli um að sauðfjárbúskapur væri hobbý en kannski eðlilegt að það virðist svo því starfið umlykur alla hans tilveru: Starfið er lífið sjálft. Það er enginn bóndi til án ástríðu. Þessi mikli áhugi og ástríða má þó ekki vera afsökun fyrir því að bæta ekki kjör bænda. Okkur stjórnmálamönnum ber skylda til þess að búa bændum betri skilyrði til að þróa búskap sinn og skapa aukin verðmæti.

Framsókn á uppruna sinn í sveitum landsins og hefur sú taug aldrei slitnað. Við í Framsókn skiljum að búskapur er ekki eins og hver önnur atvinnugrein. Búskapur er það sem hefur viðhaldið byggðum hringinn í kringum okkar fallega land. Faraldurinn hefur haft mikil áhrif á okkur öll en eitt af því jákvæða sem ég sé við hann er að aldrei fyrr hefur sókn Íslendinga í að ferðast um eigið land verið meiri. Því fylgir aukinn skilningur á því að við erum ein þjóð og Reykjanesbrautin suður á flugvöll ekki eina þjóðbrautin. Nú trúi ég því að tilfinningin um að við höfum öll svipaða hagsmuni, hvar sem við búum á landinu. Við þurfum öll á hvert öðru að halda.

Það sem hefur líka gerst með yngri kynslóðum og þeirri miklu umræðu sem hefur verið um loftslagsmál og heilbrigði almennt er að fleiri bera meiri virðingu fyrir þeirri mikilvægu atvinnugrein sem er fóstruð í sveitum landsins. Bændur hafa frá landnámi verið vörslumenn landsins og náttúrunnar og hafa á síðustu árum sýnt stöðugt meiri ábyrgð í því hlutverki. Íslenskir neytendur, við öll, getum líka verið ákaflega þakklát að íslenskur landbúnaður er með sérstöðu í heiminum hvað varðar notkun sýklalyfja. Þá sérstöðu verðum við að vernda.

Verkefnin sem snúa að landbúnaðinum eru mörg brýn. Við í Framsókn viljum að frumframleiðendum verði heimilað samstarf eins og víðast hvar í Evrópu og að afurðastöðvum í kjöti verði heimilað samstarf líkt og í mjólkurframleiðslu. Við teljum mikilvægt að tollasamningi við ESB verði sagt upp og hann endurnýjaður vegna forsendubrests, ekki síst vegna útgöngu Breta úr sambandinu. Það er einnig brýnt að tollaeftirlit verði hert svo innlendir framleiðendur búi við eðlileg samkeppnisskilyrði.

Á því kjörtímabili sem nú er að renna sitt skeið hefur mikið verið rætt um miðhálendisþjóðgarð. Framsókn setti strax í upphafi fyrirvara í þeirri vinnu því að í málum sem snerta svo stóran hluta landsins verður að stíga varlega til jarðar. Í byrjun árs þegar frumvarpið leit dagsins ljós setti þingflokkur Framsóknar fyrirvarana aftur fram. Það hafa fáir bændur gleymt því mikla stríði sem var háð í hinum svokölluðu þjóðlendumálum.

Framsókn stendur við fyrirvarana sem settir voru fram við frumvarp um miðhálendisþjóðgarð.

Nú er göngum og réttum að ljúka víða um landið. Framundan eru kosningar – og sláturtíð. Ég óska eftir stuðningi þínum stuðningi þínum, lesandi góður, í kosningunum þ.e.a.s. og hlakka til að taka slátur með stórfjölskyldunni þegar ryk stjórnmálanna verður sest.

Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Framsóknar og samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra.

Greinin birtist í Bændablaðinu 13. september 2021.

Categories
Greinar

Fjárfestum í heilbrigði þjóðarinnar

Deila grein

19/09/2021

Fjárfestum í heilbrigði þjóðarinnar

Ég hef alltaf dáðst að því fólki sem helg­ar ævi sína því að lækna fólk og hjúkra. Við meg­um sem þjóð vera af­skap­lega þakk­lát fyr­ir allt það fólk sem fet­ar þessa braut. Við höf­um lík­lega aldrei fundið jafn sterkt fyr­ir því hvað við eig­um gott heil­brigðis­kerfi og á þess­um þungu mánuðum sem heims­far­ald­ur­inn hef­ur ásótt okk­ur. Heil­brigðis­starfs­fólk hef­ur staðið sig með ein­dæm­um vel þrátt fyr­ir mikið álag.

Við vilj­um blandað kerfi op­in­bers rekstr­ar og einka­rekstr­ar

Við í Fram­sókn erum fylgj­andi því að heil­brigðis­kerfið sé heil­brigð blanda af op­in­ber­um rekstri og einka­rekstri. Ég heyri radd­ir um mik­il­vægi blandaðs kerf­is, ekki síst inn­an úr heil­brigðis­kerf­inu sjálfu. Það er erfitt að setja sig í spor þeirra sem alla daga vinna með líf fólks í hönd­um sín­um. Það hlýt­ur að vera mikið álag á lík­ama og sál að vinna í svo miklu ná­vígi við erfiða sjúk­dóma og af­leiðing­ar slysa. Þess vegna er mik­il­vægt að kjör heil­brigðis­starfs­fólks séu góð og stytt­ing vinnu­vik­unn­ar sé raun­veru­leg. Hluti af því að bæta aðstæður er að kerfið sé blandað.

Heild­stæð og fram­sýn stefna

Ég heyri and­stæðinga þess að við byggj­um upp sterkt blandað kerfi op­in­bers rekst­ar og einka­rekstr­ar oft segja að það sé ekki eðli­legt að stóra sjúkra­húsið okk­ar sé með erfiðu aðgerðirn­ar en á einka­reknu stof­un­um séu ein­fald­ari og „létt­ari“ aðgerðir. Fram­leiðnin (þótt mér þyki alltaf erfitt að tala um fram­leiðni þegar rætt er um líf fólks og heilsu) verði meiri og því mögu­lega meiri velta. Eitt af verk­efn­um næstu rík­is­stjórn­ar er að leiða sam­an full­trúa heil­brigðis­stétta, sér­fræðinga, frjálsra fé­laga­sam­taka og þeirra sem nota þjón­ustu spít­al­anna til að móta heild­stæða og fram­sýna stefnu þegar kem­ur að heil­brigði þjóðar­inn­ar.

Hugs­um um heilsu þjóðar­inn­ar

Við í Fram­sókn vilj­um fjár­festa í heil­brigði. Í því felst að auka verður áherslu á for­varn­ir, geðheil­brigði og hreyf­ingu. Við þurf­um að búa til þær aðstæður og hvatn­ingu að fólk hugsi um heilsu sína og þannig minnka álagið á sjúkra­hús­in þegar líður á æv­ina.

Heils­an er það dýr­mæt­asta sem við eig­um. Því er mik­il­vægt að hver og einn sé meðvitaður um heilsu sína. Meiri áhersla á for­varn­ir og fræðslu er fjár­fest­ing sem skil­ar sér í aukn­um lífs­gæðum ein­stak­lings­ins og minna álagi á sjúkra­stofn­an­ir.

Með þessi áherslu­mál ósk­um við í Fram­sókn eft­ir stuðningi í kosn­ing­un­um 25. sept­em­ber næst­kom­andi.

Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Fram­sókn­ar og sam­göngu- og sveit­ar­stjórn­ar­ráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 18. september 2021.