Category: Greinar

Í fram­haldi af niður­stöðum alþjóðlegra könn­un­ar­prófa Efna­hags- og fram­fara­stofn­un­ar­inn­ar (e. PISA) sem kynnt­ar voru í vik­unni hef ég kynnt aðgerðir sem miða að því að efla mennta­kerfið, ekki síst með auk­inni áherslu á námsorðaforða og starfsþróun kenn­ara. Þær aðgerðir verða út­færðar í góðu sam­starfi við skóla­sam­fé­lagið, sveit­ar­fé­lög­in og heim­il­in í land­inu. Það er sam­fé­lags­legt verk­efni okk­ar allra að bæta læsi en það verk­efni snýr að tungu­máli okk­ar og menn­ingu.

Mennt­a­rann­sókn­ir sýna að ár­ang­ur í próf­um eins og PISA ræðst fyrst og fremst af færni nem­enda í rök­hugs­un og hæfi­leik­an­um til að nýta sér þekk­ingu sína til að meta og túlka texta. Góður málskiln­ing­ur og orðaforði er for­senda þess að nem­end­ur geti til­einkað sér þann hæfi­leika. Rann­sókn­ir benda til þess að orðaforði og orðskiln­ing­ur ís­lenskra barna hafi minnkað á und­an­förn­um árum og því verðum við að mæta. Niður­stöður PISA-próf­anna segja okk­ur að við get­um gert bet­ur. Ég trúi því að við get­um það með góðri sam­vinnu, eft­ir­fylgni og aðgerðum sem skilað hafa ár­angri í ná­granna­lönd­um okk­ar.

PISA-próf­in mæla fleira en lesskiln­ing og stærðfræði- og nátt­úru­læsi. Auk skýrslu með niður­stöðum próf­anna birt­ir Efna­hags- og fram­fara­stofn­un­in (e. OECD) fleiri gögn sem varpa ljósi á stöðu mennta­kerf­is­ins út frá viðhorf­um, líðan og fé­lags­legri stöðu nem­enda og eru þær niður­stöður ekki síður fróðleg­ar. Sú töl­fræði bend­ir meðal ann­ars til þess að færri ís­lensk­ir nem­end­ur búi við einelti en nem­end­ur gera að meðaltali í sam­an­b­urðarlönd­um OECD og að hærra hlut­fall þeirra sé ánægt með líf sitt. Þá sýna þær niður­stöður að 73% ís­lensku nem­end­anna sem svöruðu PISA-könn­un­inni sl. vor séu með vaxt­ar­viðhorf (e. growth mind­set), það er að þau trúa því að með vinnu­semi, góðum aðferðum og hjálp frá öðrum geti þau þróað hæfni sína og getu. Þetta hlut­fall er tíu pró­sentu­stig­um hærra hér á landi en meðaltal í OECD-ríkj­un­um. Niður­stöður PISA sýna að slík­ir nem­end­ur hafa sterk­ari hvöt til þess að ná góðum tök­um á verk­efn­um, meiri trú á getu sinni, setji sér metnaðarfyllri mark­mið, leggi meira upp úr mik­il­vægi mennt­un­ar og séu lík­legri til þess að klára há­skóla­nám.

Þetta vaxt­ar­hug­ar­far er afar dýr­mætt því rann­sókn­ir sýna að viðhorf til eig­in getu og vits­muna ræður miklu um ár­ang­ur. Þeir nem­end­ur sem telja að hæfi­leik­ar þeirra og hæfni sé föst stærð eru þannig lík­legri til þess að gef­ast upp á flókn­ari verk­efn­um og vilja forðast erfiðleika og áskor­an­ir. Ég kalla þetta hug­ar­far framtíðar­inn­ar. Okk­ar bíða sann­ar­lega spenn­andi verk­efni og mörg þeirra flók­in. Árang­ur­inn mun ráðast af viðhorfi okk­ar og trú. Setj­um markið hátt og vinn­um að því sam­an.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 7. desember 2019.

Íslenski húsnæðismarkaðurinn hefur einkennst af miklum sveiflum í gegnum tíðina. Ýmist hefur verið skortur á húsnæði eða offramboð og það sama má segja um aðgang að lánsfé. Núverandi stjórnvöld leggja áherslu á að draga úr því ójafnvægi sem ríkt hefur og kappkosta að mynda traustari umgjörð um húsnæðismál.

Frá því ég tók við embætti hefur það verið stefna mín að tryggja nægjanlegt framboð húsnæðis fyrir alla, óháð efnahag og búsetu. Þjóð undir þaki – jafnrétti og jafnvægi var yfirskrift Húsnæðisþings sem haldið var í síðustu viku. Þar var farið yfir stöðuna, þær aðgerðir sem ráðist hefur verið í og framhaldið.

Þegar hefur farið fram mikil endurskipulagning og umbótavinna á sviði húsnæðismála. Stjórnskipulag hefur verið einfaldað með tilfærslu mannvirkjamála yfir til félagsmálaráðuneytisins, þar sem húsnæðismál voru fyrir. Þá hef ég mælt fyrir frumvarpi um sameiningu Íbúða­lánasjóðs og Mannvirkjastofnunar í nýja Húsnæðis- og mannvirkjastofnun sem er ætlað að stuðla að betri heildarsýn yfir málaflokkinn.

Umfangsmikil vinna við gerð húsnæðisáætlana sveitarfélaga hefur átt sér stað. Þeim er ætlað að tryggja að byggt sé í samræmi við þörf en á það hefur skort. Þá hefur hlutverk Íbúðalánasjóðs tekið mikilvægum breytingum en sjóðurinn ber ábyrgð á framkvæmd húsnæðismála og gerir nú reglulegar og ítarlegar greiningar á húsnæðismarkaði. Þannig geta stjórnvöld tekið skilvirkari ákvarðanir sem tryggja að stuðningur skili sér þangað sem þörfin er mest.

Umbætur í húsnæðismálum voru ein grunnforsenda lífskjarasamninga sem undirritaðir voru fyrr á þessu ári. Því lögðu stjórnvöld og aðilar vinnumarkaðarins í mikla vinnu við að greina stöðu húsnæðismála og skilgreina aðgerðir til úrbóta. Rúmlega 40 húsnæðistillögur voru lagðar fram og eru nú í úrvinnslu en þær fela meðal annars í sér stóraukin framlög til uppbyggingar almenna íbúðakerfisins, bætta réttarstöðu leigjenda og innleiðingu hlutdeildarlána fyrir ungt fólk og tekjulága.

Ekki stendur til að skilja landsbyggðina eftir í þessum efnum og síðustu misseri hafa verið kynntar lausnir til að mæta ólíkum áskorunum sveitarfélaga á landsbyggðinni. Erum við þegar farin að sjá árangur þess og uppbyggingu á stöðum þar sem ríkt hefur stöðnun um lengri tíma. Ég bind vonir við að þessar aðgerðir, og fleiri til, styrki húsnæðismarkaðinn svo um munar til framtíðar.

Ásmundur Einar Daðason, félags- og barnamálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 5. desember 2019.

Ný samgönguáætlun ber þess glöggt merki að við erum komin á gott skrið með að greiða niður innviðaskuldina í vegakerfinu eftir hrunið og þar er stórauknu fjármagni varið til vegagerðar.

Samgönguáætlun var samþykkt á vorþingi og nú er uppfærð áætlun lögð fram í þinginu. Stærsti munurinn er sá að nýframkvæmdum sem nema um 214 milljörðum króna er flýtt frá fyrri áætlun, í kjölfar umfjöllunar umhverfis- og samgöngunefndar og áherslu Alþingis um mikilvægi þess. Með þessu er verið að stíga stærri skref en áður hefur tíðkast. Á landsbyggðinni er ætlunin að flýta framkvæmdum um 125 milljarða. Samgöngusáttmáli ríkis og sex sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu er birtingarmynd sameiginlegrar sýnar og heildarhugsunar fyrir fjölbreyttar samgöngur á svæðinu og er liður í því að leysa ríkjandi og fyrirsjálanlegan umferðarvanda. Þá er lagt upp með samvinnuverkefni ríkis og einkaaðila um stór afmörkuð verkefni. lina

Skýr stefna um uppbyggingu flugvallanna á Akureyri og Egilsstöðum

Það eru líka stigin stór skref í fluginu. Flugstefna hefur verið mótuð  í fyrsta sinn í 100 ára sögu flugsins. Lykilatriðið í henni er að millilanda- og varaflugvellirnir verða á einni hendi, Isavia sem á að taka ábyrgð á varaflugvöllunum.

Notendur millilandaflugvalla verða að taka þátt í rekstri varaflugvalla fyrir millilandafarþega. Uppbygging varaflugvalla á Íslandi er mikilvægt flugöryggismál fyrir þá sem fljúga um Keflavíkurflugvöll, s.s. þegar aðstæður breytast skyndilega vegna veðurs eða óhappa. Þörfin fyrir framkvæmdir og þjónustu miðast við að skapa aðstöðu til að taka við nægum fjölda véla í neyðarástandi.

Nú er stigið stórt skref í átt að bættum rekstri og uppbyggingu á Egilsstaðaflugvelli. Frá og með áramótum tekur Isavia við rekstri hans og þá skapast svigrúm strax á næsta ári til aukins viðhalds á öðrum flugvöllum. Framkvæmdir eru orðnar aðkallandi víða og of lítið fjármagn fer í flugvelli sem eru mikilvægir innviðir.

Það er mörkuð skýr stefna um að byggja flugvellina á Akureyri og Egilsstöðum upp sem alþjóðlegar fluggáttir, samhliða varaflugvallahlutverkinu. Við 2. umræðu fjárlaga var samþykkt breytingartillaga um að leigja eða kaupa húsnæði til stækkunar á flugstöðinni á Akureyrarflugvelli, sannarlega mikilvægt skref og staðfesting á vilja samgönguyfirvalda.

Samvinna er lykill að árangri

Öflugt innlandsflug er mikilvægt byggðamál og einn lykillinn að jafnræði byggðanna. Samhliða bættu viðhaldi á flugvöllum landsins þarf að jafna aðstöðumun landsmanna. Skoska leiðin er mikilvægt skref í þá átt. Flugfargjöld eru há í samanburði við það sem býðst í millilandaflugi, tíðni flugferða er ekki alltaf hentug og sætanýting breytileg. Greiðsluþátttaka stjórnvalda hefur reynst vel til að mæta þessum vanda í Skotlandi og er ætlunin að hrinda henni í framkvæmd hér á landi seinni hluta næsta árs.

Næsta skref varðandi Akureyarflugvöll er að útfæra leiðir til að nýta fjárlagaheimildina um stækkun flugstöðvarinnar og útfæra rekstur hennar þannig að hann nýtist byggðunum og markmiðum stjórnvalda um nýja gátt inn í landið. Breið samvinna er lykill að árangri í þeim efnum.

Að lokum: Isavia verður ekki einkavætt á meðan Framsóknarflokkurinn stendur vaktina í samgöngumálum.   Áfram veginn.

Líneik Anna Sævarsdóttir, alþingismaður Framsóknar í Norðausturkjördæmi og nefndarmaður í umhverfis- og samgöngunefnd Alþingis.

Greinin birtist fyrst á vikudagur.is 29. nóvember 2019.

Fyr­ir tveim­ur árum boðaði ný rík­is­stjórn stór­sókn í mennta­mál­um. Síðan þá hef­ur varla liðið sú vika að ekki hafi borist frétt­ir af aðgerðum eða ár­angri. Ráðist var í aðgerðir til að fjölga kenn­ur­um, sem skiluðu sér í auk­inni aðsókn í kenn­ara­nám sl. haust. Þeim bolta mun­um við halda á lofti og tryggja að sett mark­mið ná­ist. Flæði kenn­ara milli skóla­stiga mun aukast með ein­föld­un á leyf­is­bréfa­kerfi og ný lög þar um taka gildi um ára­mót. Til­lög­ur að breyttu fyr­ir­komu­lagi starfsþró­un­ar kenn­ara og skóla­stjórn­enda liggja fyr­ir og vinna við mót­un stefnu í mál­efn­um nem­enda með annað móður­mál en ís­lensku er í full­um gangi. Drög nýrr­ar mennta­stefnu til árs­ins 2030 verða kynnt á næst­unni, en mark­mið henn­ar er skýrt: Við vilj­um framúrsk­ar­andi mennta­kerfi. Þessi verk­efni, og mörg fleiri, munu með tím­an­um skila mikl­um ár­angri, en áfram þarf að hlúa að þeim fræj­um sem sáð hef­ur verið, svo þau skjóti rót­um og beri góðan ávöxt.

Íslensk­an í önd­vegi

Tungu­málið er for­senda hugs­un­ar og án þess verður eng­in þekk­ing til. Án góðrar ís­lenskukunn­áttu kom­um við hug­mynd­um okk­ar ekki í orð, hætt­um að fá nýj­ar hug­mynd­ir og drög­um úr færni okk­ar til að breyta heim­in­um. Það er því ekki að ástæðulausu sem rík­is­stjórn­in hef­ur sett ís­lenska tungu í önd­vegi. Orðaforði og málskiln­ing­ur ligg­ur til grund­vall­ar öllu námi og það er brýnt að snúa vörn í sókn, svo ís­lensk börn séu reiðubú­in þegar framtíðin bank­ar upp á. Stuðning­ur við út­gáfu bóka á ís­lensku er liður í því, sem og fjár­fest­ing í mál­tækni svo börn­in okk­ar þurfi ekki að tala ensku við tölv­ur og tæki. Þings­álykt­un um ís­lensk­una varðar veg­inn og hvet­ur okk­ur áfram, hvort sem horft er til notk­un­ar á ís­lenskri tungu eða fram­kvæmda sem hugsaðar eru til vernd­ar menn­ing­ar­arf­in­um okk­ar.

Hús ís­lensk­unn­ar er dæmi um slíka fram­kvæmd. Bygg­ing þess er loks­ins haf­in og það er ánægju­legt að sjá það langþráða hús rísa á Mel­un­um í Reykja­vík. Það mun hýsa fjöl­breytta starf­semi Stofn­un­ar Árna Magnús­son­ar í ís­lensk­um fræðum og Íslensku- og menn­ing­ar­deild Há­skóla Íslands. Und­an­far­in ár hef­ur ekki verið unnt að halda sýn­ing­ar á hand­rit­um sem varðveitt eru hjá Stofn­un Árna Magnús­son­ar en með til­komu húss­ins verður bylt­ing í aðstöðu stofn­un­ar­inn­ar til að varðveita, rann­saka og miðla menn­ing­ar­arfi þeim sem hand­rit­in geyma. Gert er ráð fyr­ir að fram­kvæmd­um við húsið ljúki um sum­ar­lok 2023 og verður húsið verðugur heima­völl­ur fyr­ir fjör­egg ís­lenskr­ar menn­ing­ar, tungu­málið okk­ar.

Betri kjör náms­manna

Í stjórn­arsátt­mála er því heitið að ráðast í löngu tíma­bæra end­ur­skoðun á náms­lána­kerf­inu. Nú sér fyr­ir end­ann á því mik­il­væga verk­efni, þar sem nú ligg­ur fyr­ir Alþingi frum­varp um Mennta­sjóð náms­manna, bylt­ing­ar­kennt og full­fjár­magnað stuðnings­kerfi fyr­ir náms­menn, sem fel­ur í sér gagn­særri og rétt­lát­ari stuðning hins op­in­bera við náms­menn. Frum­varpið miðar að því að jafna stuðning og dreif­ingu styrkja rík­is­ins til náms­manna og er sér­stak­lega hugað að hóp­um sem þurfa mest á stuðningi að halda, s.s. ein­stæðum for­eldr­um, fjöl­skyldu­fólki og náms­mönn­um utan höfuðborg­ar­svæðis­ins. Höfuðstóll náms­láns verður lækkaður um 30% við út­skrift, beinn fjár­stuðning­ur veitt­ur vegna fram­færslu barna og boðið upp á vexti á bestu mögu­legu kjör­um. Mark­miðið er að bæta veru­lega skulda­stöðu náms­manna við út­skrift, svo hún hafi sem minnst trufl­andi áhrif á líf að loknu námi, og skapa hvata til að nem­ar ljúki námi.

Meiri fjöl­breytni

Fjöl­breytni er mennta­kerf­inu mik­il­væg. Nem­end­ur hafa ólík­ar þarf­ir og eiga að hafa val um sitt nám. Eins­leitni í námsvali og -fram­boði er ein ástæða brott­hvarfs úr fram­halds­skól­un­um og því er vel að fjöl­breytni náms­fram­boðs sé að aukast, ekki síst á fram­halds­skóla­stig­inu og að fleiri nem­end­ur séu opn­ir fyr­ir náms­kost­um t.d. á sviði verk- og tækni­greina. Fyrr á ár­inu var í fyrsta sinn sett lög­gjöf um starf­semi lýðskóla hér á landi sem skap­ar um­gjörð um fjöl­breytt­ari val­kosti í ís­lensku mennta­kerfi og nú í haust hófst nám í tölvu­leikja­gerð á fram­halds­skóla­stigi sem og sta­f­rænni versl­un og viðskipt­um, svo dæmi séu tek­in um nýj­ung­ar í skóla­starfi. Slík­um breyt­ing­um ber að fagna.

Menn­ing blómstr­ar

Á sviði menn­ing­ar og lista má nefna laga­frum­varp um sviðslist­ir og stuðning við safn­astarf, bætt aðgengi að menn­ingu og list­um, mót­un nýrr­ar menn­ing­ar­stefnu, hækk­un fram­laga til bóka­safns­sjóðs og ný lög um stuðning við út­gáfu bóka á ís­lensku. Skýr­ar vís­bend­ing­ar eru um að stuðning­ur við bóka­út­gáfu sé þegar far­inn að stuðla að fjöl­breytt­ara les­efni, ekki síst fyr­ir yngstu les­end­urna því sam­kvæmt Bókatíðind­um fjölg­ar titl­um um 47% milli ára í flokki skáld­verka fyr­ir börn. Þá benda nýj­ustu kann­an­ir til þess að lest­ur sé al­mennt að aukast hér á landi, sem er afar ánægju­legt.

Á kjör­tíma­bil­inu hef­ur gengið vel að efla þá mála­flokka sem heyra und­ir mennta- og menn­ing­ar­málaráðuneytið. Það er ánægju­legt að finna fyr­ir þeim mikla meðbyr sem mál­efn­in njóta í sam­fé­lag­inu og hvetj­andi til framtíðar.

Lilja Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 30. nóvember 2019.

Í vik­unni mælti fé­lags- og barna­málaráðherra fyr­ir frum­varpi um fæðing­ar- og feðra­or­lof þar sem lagðar eru til breyt­ing­ar um leng­ingu á fæðing­ar­or­lofi í 12 mánuði og er það í sam­ræmi við stjórn­arsátt­mála rík­is­stjórn­ar­inn­ar og lífs­kjara­samn­inga á al­menn­um vinnu­markaði frá því í vor. Að sama skapi er lagt til að sá tími sem for­eldr­ar eiga rétt á greiðslu fæðing­ar­styrks leng­ist um þrjá mánuði.

Hér er verið að stíga mik­il­vægt skref sem verður að fullu komið á árið 2021. Þetta er í sam­ræmi við til­lög­ur starfs­hóps um framtíðar­stefnu í fæðing­ar­or­lofs­mál­um sem skilaði í mars 2016 til­lög­um sín­um til þáver­andi fé­lags- og hús­næðismálaráðherra.

Það kem­ur ekki á óvart að þetta sé komið til fram­kvæmda núna á vakt Fram­sókn­ar­flokks­ins í ráðuneyt­inu. Fram­sókn­ar­flokk­ur­inn hef­ur á sinni vakt í þessu ráðuneyti stigið stór skref til að bæta rétt­indi verðandi for­eldra og það var Páll Pét­urs­son þáver­andi fé­lags­málaráðherra sem kom því í lög árið 2001 að feður skyldu líka eiga rétt á að taka for­eldra­or­lof. Það þótti mik­il­vægt að binda í lög rétt barns­ins að fá að um­gang­ast báða for­eldra sína á fyrstu mánuðum lífs síns.

Tíma­móta­áfangi

Í sam­eig­in­legri um­sögn pró­fess­ors í fé­lags­ráðgjöf og dós­ents í fé­lags­fræði við Há­skóla Íslands um frum­varpið kem­ur meðal ann­ars fram að leng­ing­in á rétti for­eldra til fæðing­ar­or­lofs sem gert er ráð fyr­ir í frum­varp­inu sé tíma­móta­áfangi til hags­bóta fyr­ir fjöl­skyld­ur í þágu hags­muna barna og for­eldra­jafn­rétt­is. Jafn­framt kem­ur fram að ít­rekaðar kann­an­ir meðal for­eldra sýni að sjálf­stæður rétt­ur for­eldra til fæðing­ar­or­lofs sé sér­stak­lega mik­il­væg­ur þegar fjöl­skyld­ur deila ekki lög­heim­ili, en stór hluti feðra sem deil­ir ekki lög­heim­ili með börn­um sín­um nýt­ir sjálf­stæðan rétt til fæðing­ar­or­lofs.

Bilið brúað

Leng­ing fæðinga­or­lofs auðveld­ar for­eldr­um að brúa bilið eft­ir að fæðing­ar­or­lofi lýk­ur þar til börn­in fá leik­skóla­pláss. Þetta bil hef­ur verið streitu­vald­andi fyr­ir for­eldra og valdið því að for­eldr­ar og þá sér­stak­lega kon­ur hafa dottið út af vinnu­markaði um tíma. Víða um land eru sveit­ar­fé­lög­in far­in að bjóða upp á leik­skóla­pláss allt niður í 12 mánaða ald­ur.

Á næsta ári verða 20 ár liðin frá gildis­töku laga um fæðinga­or­lof. Það er því við hæfi að þess­um áfanga verði náð í lok næsta árs. Fé­lags- og barna­málaráðherra hef­ur sett af stað vinnu við heild­ar­end­ur­skoðun fæðinga­or­lofslag­anna í sam­ráði við hags­munaaðila. Sú end­ur­skoðun er í sam­ræmi við stefnu stjórn­valda um að efla fæðing­ar­or­lofs­kerfið. Þess er vænst að þeirri vinnu verði lokið á næsta ári og breyt­ing­ar verði sett­ar fram í nýju frum­varpi í lok árs­ins.

Halla Signý Kristjánsdóttir, alþingismaður Framsóknar í Norðvesturkjördæmi.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 29. nóvember 2019.

Í vik­unni mælti ég fyr­ir frum­varpi til laga sem fel­ur í sér leng­ingu fæðing­ar­or­lofs. Verði frum­varpið samþykkt á Alþingi mun rétt­ur for­eldra til fæðing­ar­or­lofs og fæðing­ar­styrks lengj­ast úr níu mánuðum í tólf mánuði.

10 millj­arða aukn­ing til barna­fjöl­skyldna

End­ur­reisn fæðing­ar­or­lofs­kerf­is­ins, með hækk­un há­marks­greiðslna og leng­ingu fæðing­ar­or­lofs, hef­ur frá upp­hafi verið á stefnu­skrá rík­is­stjórn­ar­inn­ar sem nú sit­ur. Há­marks­greiðslur hækkuðu um síðustu ára­mót en miðað við boðaða leng­ingu og hækk­un há­marks­greiðslna má gera ráð fyr­ir að heild­ar­út­gjöld til fæðing­ar­or­lofs verði 20 millj­arðar árið 2022 sam­an­borið við 10 millj­arða árið 2017 á verðlagi hvors árs. Sem fé­lags- og barna­málaráðherra hef ég lagt gríðarlega áherslu á að leiða þetta mál til lykta og er afar ánægður að sjá nú til lands. Við vit­um öll að ung­börn­um er fyr­ir bestu að vera sem mest í um­sjá for­eldra sinna og það eiga lög­in að tryggja.

Fæðing­ar­or­lof lengt í 12 mánuði

Í frum­varp­inu er gert ráð fyr­ir að leng­ing á rétti for­eldra til fæðing­ar­or­lofs komi til fram­kvæmda í tveim­ur áföng­um. Í fyrri áfanga leng­ist sam­an­lagður rétt­ur for­eldra til fæðing­ar­or­lofs eða greiðslu fæðing­ar­styrks um einn mánuð vegna barna sem fæðast, eru ætt­leidd eða tek­in í var­an­legt fóst­ur á ár­inu 2020. Þannig bæt­ist einn mánuður við sjálf­stæðan rétt hvors for­eldr­is um sig sem verður þá fjór­ir mánuðir í stað þriggja mánaða eins og nú. Þá verður sam­eig­in­leg­ur rétt­ur for­eldra til fæðing­ar­or­lofs tveir mánuður sem þeir geta skipt með sér að vild í stað þriggja mánaða líkt og nú.

Í síðari áfanga leng­ist sam­an­lagður rétt­ur for­eldra til fæðing­ar­or­lofs eða greiðslu fæðing­ar­styrks um tvo mánuði vegna barna sem fæðast, eru ætt­leidd eða tek­in í var­an­legt fóst­ur 1. janú­ar 2021 eða síðar. Þannig bæt­ist einn mánuður við sjálf­stæðan rétt hvors for­eldr­is um sig sem verður þá fimm mánuðir í stað fjög­urra mánaða. Sam­eig­in­leg­ur rétt­ur for­eldra til fæðing­ar­or­lofs verður áfram tveir mánuðir sem for­eldr­ar geta skipt með sér að vild.

Mik­il­vægt fyr­ir börn að báðir for­eldr­ar taki fæðing­ar­or­lof

Að mínu mati er sú til­hög­un á skipt­ingu fæðing­ar­or­lofs­rétt­ar milli for­eldra sem fram kem­ur í frum­varp­inu vel til þess fall­in að ná mark­miðum laga um fæðing­ar- og for­eldra­or­lof þess efn­is að tryggja rétt­indi barna til sam­vista við báða for­eldra. Eins að gera bæði kon­um og körl­um kleift að sam­ræma fjöl­skyldu- og at­vinnu­líf. Í því sam­bandi má nefna að niður­stöður rann­sókna á ís­lenska fæðing­ar­or­lofs­kerf­inu benda til þess að ábyrgð vegna umönn­un­ar barna sé nú jafn­ari milli for­eldra en áður var og því ber að fagna.

Fæðing­ar­or­lofs­kerfið á að vera þannig upp­byggt að við sem sam­fé­lag leggj­um áherslu á að þeir sem eiga rétt inn­an þess nýti rétt­inn og nýti hann til fulls. Þannig náum við þeim ár­angri sem stefnt er að með þess­um rétt­ind­um og tryggj­um hags­muni barna.

Fæðing­ar­or­lofs­lög­gjöf­in 20 ára – heild­ar­end­ur­skoðun

Árið 2020 verða tutt­ugu ár liðin frá gildis­töku lag­anna og þykir sam­hliða leng­ingu og hækk­un há­marks­greiðslna tíma­bært að taka þau til heild­ar­end­ur­skoðunar. Sér­stök nefnd hef­ur það hlut­verk með hönd­um og er stefnt að því að hún ljúki störf­um næsta haust. Lög­in voru á marg­an hátt bylt­ing­ar­kennd á sín­um tíma enda var Ísland fyrsta landið í heim­in­um til að veita feðrum og mæðrum jafn­an sjálf­stæðan rétt til fæðing­ar­or­lofs. Nú er hins veg­ar kom­inn tími til að end­ur­skoða ýmis ákvæði þeirra í takt við tím­ann.

Jafn­framt þarf að huga að því hvað tek­ur við þegar rétti for­eldra til fæðing­ar­or­lofs lýk­ur og hef ég hafið sam­tal við sveit­ar­fé­lög­in um að unnið verði að því að tryggja að börn­um bjóðist dvöl á leik­skóla við tólf mánaða ald­ur. Í mín­um huga er al­veg ljóst að þetta tvennt verður að hald­ast í hend­ur. Áfram veg­inn fyr­ir börn­in.

Ásmundur Einar Daðason, félags- og barnamálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 29. nóvember 2019.

Mannauður­inn er okk­ar mik­il­væg­asta auðlind. Laga­breyt­ing um viður­kenn­ingu á fag­legri mennt­un og hæfi sem samþykkt hef­ur verið í rík­is­stjórn og ligg­ur nú fyr­ir á Alþingi er mikið heilla­skref fyr­ir ís­lenskt at­vinnu­líf og fag­fólk í lög­vernduðum störf­um.

Frum­varpið fel­ur í sér að tekið verði upp evr­ópskt fag­skír­teini hér á landi sem mun auðvelda til muna viður­kenn­ingu á fag­legri mennt­un. Um er að ræða ra­f­rænt skír­teini sem staðfest­ir mennt­un um­sækj­anda og rétt hans til til­tek­inna starfa í heima­land­inu. Með fag­skír­tein­inu standa von­ir til að hraða megi málsmeðferð við viður­kenn­ingu fag­legr­ar mennt­un­ar og gera af­greiðslu slíkra um­sókna um­tals­vert skil­virk­ari. Þá geta um­sækj­end­ur einnig aflað sér viður­kenn­ing­ar til þess að sinna ákveðnum þátt­um viðkom­andi starfa. Þannig mun sveigj­an­leiki aukast en um leið er skýr áhersla á fag­mennt­un sem efla mun vinnu­markaðinn.

Með þess­ari laga­breyt­ingu verða ekki grund­vall­ar­breyt­ing­ar á til­hög­un viður­kenn­ing­ar, rétt­ur fólks til viður­kenn­ing­ar er hinn sami og áður, en tek­in eru skref til að tryggja að fram­kvæmd­in verði ein­fald­ari og skjót­virk­ari. Um­rædd laga­breyt­ing mun þannig ein­falda og hraða af­greiðslu mála sem tengj­ast viður­kenn­ingu starfs­rétt­inda og stuðla að fleiri tæki­fær­um. Áfram eru gerðar kröf­ur um mennt­un og hæfi, t.d. fyr­ir helstu heil­brigðis­stétt­ir en mik­ill akk­ur er í því að þessi viðmið séu bet­ur sam­ræmd milli landa.

Frum­varpið er mikið fram­fara­skref fyr­ir nem­end­ur í starfs­námi sem munu fá vinnustaðanám inn­an lög­giltra starfs­greina viður­kennt milli landa. Þetta er enn einn liður­inn í því að efla starfs­nám og for­gangsraða í þágu þess. Þá er enn­frem­ur fjallað um miðlun upp­lýs­inga til inn­flytj­enda um lög­vernduð störf og skil­yrði fyr­ir lög­vernd­un starfs­greina í frum­varp­inu.

Heim­spek­ing­ur­inn John Stu­art Mill sagði: „Öll efl­ing mennt­un­ar stuðlar að jöfnuði því að mennt­un­in veit­ir aðgang að sama sjóði þekk­ing­ar og skoðana.“ Ljóst er að veru­leg­ar breyt­ing­ar eru í vænd­um á vinnu­markaði vegna örra tækni­breyt­inga en þær fela í sér mik­il tæki­færi fyr­ir þjóðir sem for­gangsraða í þágu gæða mennt­un­ar. Til að mæta þeim áskor­un­um þurf­um við að huga vel að sveigj­an­leika og sam­spili vinnu­markaðar­ins og mennta­kerf­is­ins, nálg­ast þau mál heild­rænt og í virku sam­hengi við þróun þeirra ann­ars staðar í heim­in­um.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, mennta- og menningarmálaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 28. nóvember 2019.

Mér varð hugsað til þess á fjölmennum miðstjórnarfundi Framsóknar um helgina hvað samfélag er stórkostlegt fyrirbæri. Allur fjölbreytileikinn sem birtist okkur í ólíkum lífsviðhorfum, hagsmunum, skoðunum og framtíðarsýn. Í stjórnmálunum hljóma þessar ólíku raddir. Stjórnmálaflokkarnir eru mikilvægur þáttur í stjórnmálunum og þar með samfélaginu. Þeir eru lifandi farvegur þeirra mismunandi lífsgilda og skoðana sem í samfélaginu finnast. Mér þótti ekki síst vænt um þá miklu fjölgun sem hefur verið í ungliðastarfi flokksins.

Samfélag okkar er ekki fullkomið en það stendur framarlega í samanburði við aðrar þjóðir samkvæmt öllum alþjóðlegum mælikvörðum. Sú staða hefur náðst með öflugri þátttöku Framsóknar í stjórn landsins þá rúmu öld sem flokkurinn hefur starfað. Við höfum unnið með flokkum til hægri og til vinstri og í þetta sinn spannar ríkisstjórnin sem við störfum í litróf stjórnmálanna á Íslandi frá vinstri til hægri, nokkuð sem verður að teljast einstakt í heimi þar sem stjórnmálin einkennast nú um stundir af miklum öfgum.

Framsókn hefur í farsælu samstarfi við Vinstrihreyfinguna – grænt framboð og Sjálfstæðisflokk unnið af heilindum fyrir landsmenn alla að margvíslegum umbótamálum og ég er stoltur af árangrinum. Stærsta einstaka framfaramál ríkisstjórnarinnar til þessa er gerð lífskjarasamninganna sem er undirstaða jafnvægis og framsóknar í íslensku samfélagi. Í tengslum við þá hefur tekist að koma baráttumáli Framsóknar síðustu árin, afnámi erðtryggingar, á góðan rekspöl.

Stórsókn í samgöngum, nýr og öflugur Menntasjóður þar sem hugsjónir Framsóknar um jöfn tækifæri óháð efnahag og búsetu koma skýrt fram og sérstök áhersla á að ungt fólk og efnaminna hafi tækifæri til að koma sér öruggu þaki yfir höfuðið. Allt eru þetta kosningamál Framsóknar sem eru að verða að veruleika. Allt eru þetta mál sem samvinnan hefur gert að veruleika. Allt eru þetta gríðarleg umbótamál sem styrkja Ísland sem land tækifæranna.

Sigurður Ingi Jóhannsson, samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra og formaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 28. nóvember 2019.

Þrjá­tíu ára af­mæli Barna­sátt­mála Sam­einuðu þjóðanna er fagnað um þess­ar mund­ir. Með þeim mik­il­væga sátt­mála sam­mælt­ust þjóðir um að börn nytu á eig­in for­send­um ákveðinna rétt­inda og er hann sá mann­rétt­inda­samn­ing­ur sem hef­ur verið staðfest­ur af flest­um þjóðum heims­ins. Barna­sátt­mál­inn var full­gilt­ur fyr­ir Íslands hönd árið 1992 sem fel­ur í sér að Ísland er skuld­bundið að þjóðarétti til að virða og upp­fylla ákvæði samn­ings­ins.

Stuðning­ur við inn­leiðingu Barna­sátt­mál­ans

Til þess að tryggja að börn njóti þeirra rétt­inda sem sátt­mál­inn kveður á um þarf ekki hvað síst að hafa í huga aðstæður í nærum­hverfi barna á degi hverj­um. Á heim­il­um þeirra, í skól­um og hvar sem þau dvelja. Í ljósi þess hafa fé­lags­málaráðuneytið og UNICEF á Íslandi gert samn­ing með það fyr­ir aug­um að tryggja aðgengi allra sveit­ar­fé­laga að stuðningi við inn­leiðingu Barna­sátt­mál­ans. Þessi stuðning­ur er afar mik­il­væg­ur enda gegna sveit­ar­fé­lög­in mik­il­vægu hlut­verki í lífi barna á Íslandi og ann­ast stærst­an hluta þeirr­ar þjón­ustu sem hef­ur bein áhrif á þeirra dag­lega líf. Íslensk sveit­ar­fé­lög hafa sýnt í verki mik­inn áhuga á að rækja þetta hlut­verk sitt. Það var mér því sönn ánægja að geta í til­efni af þrjá­tíu ára af­mæli Barna­sátt­mál­ans und­ir­ritað sam­komu­lag um auk­inn stuðning við þá góðu vinnu sem þar fer fram. Með slíku sam­stilltu átaki skip­ar Ísland sér í fremstu röð þeirra ríkja sem hvað best standa vörð um rétt­indi barna.

Stjórn­völd taki aukið mið af sjón­ar­miðum barna

Ákvörðun um að inn­leiða Barna­sátt­mál­ann fel­ur í sér viður­kenn­ingu á að þekk­ing og reynsla barna sé verðmæt og að stuðla eigi að því að efla þátt­töku barna og ung­menna í sam­fé­lag­inu og leit­ast eft­ir og nýta reynslu þeirra og viðhorf. En ef við ætl­um okk­ur raun­veru­lega að styrkja hlut­verk barna og ung­menna í sam­fé­lag­inu og tryggja þátt­töku þeirra við stefnu­mót­un og ákv­arðana­töku þurf­um við að ganga lengra en að gefa börn­um orðið við hátíðleg tæki­færi. Við þurf­um skýr­ar breyt­ing­ar sem tryggja sam­starf við börn og að radd­ir þeirra heyr­ist, ekki bara í mál­um er þau varða held­ur öðrum líka. Við þurf­um að hlusta á til­lög­ur þeirra og sjón­ar­mið, taka þær al­var­lega og gera að veru­leika.

Að skapa barn­vænt sam­fé­lag sem ger­ir börn­um kleift að vera raun­veru­leg­ir þátt­tak­end­ur er eitt­hvað sem við hljót­um öll að vera sam­mála um að sé af hinu góða. En að fá börn raun­veru­lega að borðinu er ekki al­veg ein­falt mál. Eins að sjá til þess að við það sitji öll börn, ekki aðeins þau með sterk­ustu radd­irn­ar, og að þau séu þar á eig­in for­send­um en ekki á for­send­um full­orðinna.

Börn búa yfir sér­stakri reynslu og þekk­ingu sem get­ur verið mis­mun­andi eft­ir aldri þeirra og aðstæðum. Á grund­velli þeirr­ar reynslu hafa þau skoðanir og hug­mynd­ir á því hvernig sam­fé­lagið gæti verið betra. Þrátt fyr­ir það er of oft gert lítið úr fram­lagi barna til umræðu og ákv­arðana­töku. Afar margt í stefnu stjórn­valda hef­ur beint eða óbeint áhrif á líf barna. Samt sem áður er hún að mestu leyti þróuð án til­lits til þess hvaða áhrif hún mun hafa á börn og framtíð þeirra. Þátt­taka barna í stefnu­mót­un get­ur leitt til stefnu­breyt­inga og skapað sam­tal á milli ólíkra aðila. En til þess að reynsla og skoðanir barna hafi raun­veru­leg áhrif þurf­um við að vanda til verka.

Meira sam­ráð við börn og ung­menni í mót­un

Rík­is­stjórn­in samþykkti á fundi í mars síðastliðnum til­lögu mína, byggða á til­lög­um til mín frá stýri­hópi stjórn­ar­ráðsins í mál­efn­um barna, um að stefnt verði að auk­inni þátt­töku barna og ung­menna í stefnu­mót­un stjórn­valda sem og til­lögu sem fel­ur í sér að all­ar stærri ákv­arðana­tök­ur sem og laga­frum­vörp skuli rýnd út frá áhrif­um á stöðu og rétt­indi barna. Þetta var stór ákvörðun og afar mik­il­væg. Í maí síðastliðnum fylgdi ég þess­um til­lög­um eft­ir og skrifaði und­ir samn­ing við umboðsmann barna um að unn­ar yrðu til­lög­ur að því hvernig tryggja mætti að þátt­taka barna og ung­menna í stefnu­mót­un hér á landi yrði mark­viss, reglu­leg og raun­veru­leg og að sér­stak­lega yrði hugað að því að öll­um börn­um og ung­menn­um væru tryggð jöfn tæki­færi til þátt­töku, án mis­mun­un­ar. Fljót­lega för­um við að sjá fyrstu drög að þeim til­lög­um en mik­il­væg­ur þátt­ur í und­ir­bún­ingi þeirra er þing barna sem haldið er á veg­um umboðsmanns barna í Hörpu í dag og á morg­un. Auk barna er þing­mönn­um, full­trú­um sveit­ar­stjórna, stofn­ana rík­is og sveit­ar­fé­laga, aðila vinnu­markaðar­ins og frjálsra fé­laga­sam­taka sem koma að mál­efn­um barna boðið til þings­ins og standa von­ir til þess að það verði öfl­ug­ur vett­vang­ur fyr­ir sam­tal og sam­ráð um mál­efni barna til framtíðar.

Við sem telj­umst full­orðin í dag höf­um afar tak­markaða þekk­ingu á reynslu nú­tíma­barna og áhuga­mál­um þeirra. Það er kom­inn tími til þess að við viður­kenn­um að börn­in eru svo sann­ar­lega sér­fræðing­ar í því að vera börn en ekki við full­orðnu. Okk­ar hlut­verk er að tryggja rödd­um barna far­veg og áhrif og skuld­binda okk­ur til að hlusta á þær.

Ásmundur Einar Daðason, félags- og barnamálaráðherra.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 21. nóvember 2019.

Sjúkratryggingar Íslands hafa ákveðið að fela Ríkiskaupum að bjóða út sjúkraþjálfun á höfuðborgarsvæðinu og er það í samræmi við lög um opinber innkaup sem sett voru samkvæmt tilskipun Evrópuþingsins og -ráðsins 2014. Þessi lög eru mikilvæg því hagkvæm innkaup eru forsenda fyrir góðri nýtingu á almannafé.

En á heilbrigðis- og félagsþjónusta að falla undir þessi lög? Norðurlöndin hafa tekið upp lög um opinber innkaup en þau hafa sett sérstaka umgjörð um heilbrigðis- og félagsþjónustu. Í Noregi t.a.m. er ákvæði í lögum um opinber innkaup og þar fjallað um útboð á heilbrigðis- og félagsþjónustu sem segir að setja skuli í reglugerð reglur um sérstöðu heilbrigðis- og félagsþjónustu. Leggja skal áherslu á fjölbreytni, gæði, samfellu og þátttöku notenda í þjónustunni.

Ég tel það vera skynsamlega nálgun og ættum við sem fámenn þjóð að fara sömu leið. Strax eftir að ný ríkisstjórn tók við völdum var greiðsluþátttökukerfinu breitt þannig að fleirum var gert kleift að nýta sér þjónustu sjúkraþjálfara, sem er mikilvægur þáttur í að bæta virkni og heilsu einstaklinga. Það er líka á stefnuskránni að efla starf á sviði forvarna og lýðheilsu. Heilbrigðis- og félagsþjónusta er viðkvæmur málaflokkur. Þess vegna getum við ekki nálgast hann á sama hátt og jarðgangaverkefni eða aðrar stórar vegaframkvæmdir. Annað á við um vörukaup til heilbrigðisþjónustu. Heilbrigðis- og félagsþjónustu verður alltaf að nálgast með sérstökum reglum.

Halla Signý Kristjánsdóttir, alþingismaður Framsóknar í Norðvesturkjördæmi.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 20. nóvember 2019.