Category: Greinar

Í nýju menn­ing­ar- og viðskiptaráðuneyti er lögð áhersla á að skapa menn­ing­ar­starfi, viðskipta­lífi og ferðaþjón­ustu um­hverfi sem stuðlar að vel­sæld og verðmæta­sköp­un fyr­ir sam­fé­lagið. Það eru mörg sókn­ar­færi í sam­legð þess­ara þriggja stoða en alls er fram­lag þeirra um 40% til lands­fram­leiðslu. Tugþúsund­ir starfa við grein­arn­ar sem flétt­ast sam­an með ýmsu móti en ekki síst auka aðdrátt­ar­afl Íslands og auðga sam­fé­lagið okk­ar. Við vilj­um há­marka þau áhrif á sama tíma og við stönd­um vörð um sér­stöðu hverr­ar grein­ar. Virk sam­keppni, traust­ur fjár­mála­markaður og mark­viss neyt­enda­vernd er for­senda heil­brigðs at­vinnu­lífs og styður við sam­keppn­is­hæfni Íslands. Í fjár­lög­um fyr­ir árið 2023 eru áætlaðir rúm­ir 28,8 millj­arðar til mál­efna­sviða ráðuneyt­is­ins og er það aukn­ing um 6% milli ára. Þá hafa fram­lög­in hækkað um tæpa 10 millj­arða frá ár­inu 2017.

Menn­ing­ar­sókn og ís­lensk­an í for­grunni

Á síðasta kjör­tíma­bili var lagt af stað í þá veg­ferð að stór­efla menn­ingu og list­ir. Á síðustu árum hafa fram­lög til mála­flokks­ins auk­ist veru­lega eða úr 10,7 millj­örðum árið 2017 í 17,7 millj­arða með þessu fjár­laga­frum­varpi. Unnið hef­ur verið að stefnu­mót­un til framtíðar á sviðum skap­andi greina í góðri sam­vinnu við gras­rót­ina. Og við erum hvergi nærri hætt.

Meðal áherslu­verk­efna kom­andi árs er stofn­un tón­list­armiðstöðvar ásamt gerð tón­list­ar­stefnu, hönn­un­ar­stefnu, mynd­list­ar­stefnu og efl­ingu sviðslista. Áfram er unnið eft­ir fram­sæk­inni kvik­mynda­stefnu til 2030. Ný­lega voru end­ur­greiðslur vegna kvik­mynda­gerðar hækkaðar úr 25% í 35% fyr­ir stærri verk­efni og fyr­ir­hugaðar eru breyt­ing­ar á lög­um um kvik­mynda­sjóð. Rúm­um millj­arði hef­ur þegar verið varið í nýja kvik­mynda­stefnu á síðustu tveim­ur árum. Þá er lögð áhersla á varðveislu, aðgengi og miðlun menn­ing­ar­arfs þjóðar­inn­ar með því að styðja við höfuðsöfn­in okk­ar og blóm­legt safn­astarf um allt land.

Það er gríðarlega mik­il­vægt fyr­ir okk­ur sem þjóð að hlúa vel að tungu­mál­inu okk­ar en ekki síður tákn­mál­inu. Mark­miðið er að tryggja ís­lensk­unni sess í sta­f­ræn­um heimi með áfram­hald­andi fjár­fest­ingu í mál­tækni.

Ferðaþjón­ust­an drif­kraft­ur verðmæta­sköp­un­ar

Þeir fjár­mun­ir sem voru sett­ir í stuðningsaðgerðir stjórn­valda í far­aldr­in­um lögðu grunn að kröft­ugri viðspyrnu ferðaþjón­ust­unn­ar. Ferðaþjón­ust­an hef­ur að nýju náð að verða burðarás í gjald­eyr­is­sköp­un þjóðar­inn­ar, stuðlað að stöðugra gengi krón­unn­ar og aukn­um lífs­gæðum fólks­ins í land­inu. Okk­ar hlut­verk er að tryggja að svo verði áfram. Helstu áskor­an­ir og tæki­færi á næsta ári fel­ast í gerð aðgerðaáætl­un­ar á grunni framtíðar­sýn­ar ís­lenskr­ar ferðaþjón­ustu til 2030 með sjálf­bærni að leiðarljósi og í góðri sam­vinnu við grein­ina og heima­fólk.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, menn­ing­ar-, viðskipta- og ferðamálaráðherra og vara­formaður Fram­sókn­ar.

Greinin birtist fyrst á mbl.is 17. september 2022.

Há verðbólga er ein helsta áskor­un flestra hag­kerfa heims um þess­ar mund­ir. Ástæður henn­ar er einna helst að finna í nauðsyn­leg­um efna­hagsaðgerðum vegna Covid-heims­far­ald­urs­ins, óafsak­an­legri inn­rás Rúss­lands inn í Úkraínu og sumpart í hinni alþjóðlegu pen­inga­stefnu frá 2008. Verðbólga víða í Evr­ópu birt­ist ekki síst í him­in­háu orku­verði sem er farið að sliga fjár­hag fjöl­skyldna og fyr­ir­tækja í álf­unni. Stjórn­völd í ýms­um lönd­um hafa þegar til­kynnt um aðgerðapakka til þess að dempa áhrif þess­ara hækk­ana, til dæm­is með lánalín­um, bein­greiðslum til heim­ila og hval­reka­skött­um á orku­fyr­ir­tæki til þess að fjár­magna mót­vægisaðgerðir.

Ísland hef­ur ekki farið var­hluta af alþjóðlegri verðbólgu en spár hér­lend­is gera áfram ráð fyr­ir hárri verðbólgu, þrátt fyr­ir að hún hafi minnkað ör­lítið í síðasta mánuði er hún mæld­ist 9,7%. Stór stýri­breyta í þróun henn­ar hér­lend­is er mik­il hækk­un á hús­næðis­verði ásamt mik­illi einka­neyslu. Það er göm­ul saga en ekki ný að lang­tíma­áhrif verðbólgu eru slæm fyr­ir sam­fé­lög. Þau, sem hafa minnst milli hand­anna, eru ber­skjölduðust fyr­ir áhrif­um henn­ar, sem og fjöl­skyld­ur sem hafa ný­lega fjár­fest í eig­in hús­næði og sjá hús­næðislán sín hækka veru­lega í kjöl­far vaxta­hækk­ana. Það er mik­il­vægt að styðja við þessa hópa.

Í sögu­legu sam­hengi hef­ur verðbólga átt sinn þátt í heims­sögu­leg­um at­b­urðum. Þannig átti hækk­andi verð á hveiti og korni til að mynda sinn þátt í falli komm­ún­ism­ans í Sov­ét­ríkj­un­um 1989. Fræðimenn hafa rýnt í sam­hengið á milli hærra mat­væla­verðs og óstöðug­leika í ýms­um ríkj­um. Þannig sýndi til dæm­is hag­fræðing­ur­inn Marc Bell­emare, pró­fess­or við Há­skól­ann í Minnesota, fram á sterk tengsl milli ófriðar og mat­væla­verðs í hinum ýmsu lönd­um á ár­un­um 1990-2011.

Ísland er að mörgu leyti í sterkri stöðu til þess að tak­ast á við háa verðbólgu. Und­ir­liggj­andi staða þjóðarbús­ins er sterk. Stjórn­völd og Seðlabank­inn róa í sömu átt og landið er ríkt af auðlind­um. Ísland býr við mikið sjálf­stæði í orku­mál­um miðað við ýms­ar aðrar þjóðir og fram­leiðir mikla end­ur­nýj­an­lega orku fyr­ir heim­ili og fyr­ir­tæki. Íslensk heim­ili greiða lágt verð fyr­ir orku en verðlagn­ing henn­ar lýt­ur ekki sömu lög­mál­um og verðlagn­ing á orku á meg­in­landi Evr­ópu, þar sem ís­lenska flutn­ingsnetið er ótengt því evr­ópska. Slíkt hjálp­ar óneit­an­lega við að halda aft­ur af verðbólgu. Þá bygg­ist efna­hags­lífið á öfl­ug­um stoðum eins og gjöf­ul­um fiski­miðum, heil­næm­um land­búnaði og öfl­ugri ferðaþjón­ustu. Allt eru þetta þætt­ir sem styðja við að ná verðbólg­unni niður til lengri og skemmri tíma. Það verk­efni er stærsta verk­efni hag­stjórn­ar­inn­ar þegar að fram í sæk­ir enda ógn­ar há verðbólga vel­sæld, bæði beint og óbeint, og dreg­ur þannig úr sam­stöðu í sam­fé­lag­inu. Mik­il­vægt er að stjórn­völd standi áfram vakt­ina og verði til­bú­in að grípa inn í, eft­ir því sem þurfa þykir, til að verja þann efna­hags­lega ár­ang­ur sem náðst hef­ur á und­an­förn­um árum.

Lilja Dögg Al­freðsdótt­ir, viðskiptaráðherra og vara­formaður Fram­sókn­ar.

Greinin birtist fyrst á mbl.is 8. sept. 2022.

Flest hagkerfi heims eru að kljást við of háa verðbólgu um þessar mundir. Meginorsakir hennar má rekja til nauðsynlegra efnahagsaðgerða vegna Covid-19, innrásar Rússlands í Úkraínu og að einhverju leyti hinnar alþjóðlegu peningastefnu frá 2008. Orkuverð í Evrópu er í hæstu hæðum og hafa ýmis ríki í álfunni gripið til neyðaraðgerða til að létta undir með orkukerfum. Spár hérlendis gera áfram ráð fyrir hárri verðbólgu, þrátt fyrir að hún hafi minnkað örlítið í síðasta mánuði er hún mældist 9,7%. Mikil hækkun á húsnæðisverði hefur drifið verðbólguna áfram ásamt einkaneyslu. Langtímaafleiðingar hárrar verðbólgu eru afar slæmar fyrir samfélög og það er gamall sannleikur að verðbólga hittir einkum fyrir þá sem minnst hafa. Ljóst er að hópurinn sem fer verst út úr þessum verðbólguhremmingum eru heimilin sem nýverið hafa komið inn á húsnæðismarkaðinn og sjá lánin hækka. Afar brýnt er að lánveitendur og stjórnvöld sinni þessum hóp.

Staða heimsmála er jafnframt viðkvæm vegna hárrar alþjóðlegrar verðbólgu. Hækkandi verð á hveiti og öðru korni átti sinn þátt í falli kommúnismans í Sovétríkjunum 1989. Hagfræðingurinn Marc Bellemare við Minnesota-háskóla sýndi fram á sterk tengsl á milli matvælaverðs og ófriðar í mörgum löndum á árunum 1990 til 2011. Verðbólga olli t.a.m. stjórnarskiptum í Brasilíu, Tyrklandi og Rússlandi í lok 10. áratugarins.

Staða Íslands er að mörgu leyti góð til að fást við verðbólguógnina, þar sem auðlindir okkar eru miklar. Orka í þágu heimilanna er ódýr en hún lýtur ekki sömu reglum verðlagningar og á meginlandi Evrópu, fiskimið okkar eru gjöful og óendanlegir möguleikar eru í landbúnaði ásamt sterkri ferðaþjónustu og vaxandi hugvitsdrifnu hagkerfi. Íslenska hagkerfið hefur alla möguleika á að ná verðbólgunni niður. Það er kappsmál enda ógnar hækkandi verðbólga velsæld með beinum og óbeinum hætti og dregur úr samfélagslegri samstöðu. Því er afar mikilvægt að greina hvernig áhrif verðbólgunnar koma við mismunandi hópa samfélagsins og grípa til viðeigandi aðgerða.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir, menningar-, viðskipta-, og ferðamálaráðherra og varaformaður Framsóknar.

Greinin birtist fyrst á frettabladid.is 6. sept. 2022.

Mál­efni norður­slóða skipta Ísland höfuðmáli en mál­efni svæðis­ins hafa á und­an­förn­um árum notið sí­vax­andi at­hygli ríkja heims­ins. Ísland hef­ur gert sig gild­andi í norður­slóðamál­efn­um. Þannig veitti Ísland Norður­skauts­ráðinu for­ystu á ár­un­um 2019-2021 og Hring­borð norður­slóða (e. Arctic Circle) hef­ur und­ir for­ystu fyrr­ver­andi for­seta Íslands, herra Ólafs Ragn­ars Gríms­son­ar, fest sig í sessi sem alþjóðleg­ur vett­vang­ur norður­slóðamála með þátt­töku fjöl­margra ríkja. Um liðna helgi tók ég þátt í sér­stöku Græn­landsþingi Hring­borðs norður­slóða þar sem um 400 þátt­tak­end­ur frá 25 lönd­um komu sam­an til þess að ræða lofts­lags­vána og mál­efni norður­slóða.

Alls voru um 50 mál­stof­ur á þing­inu þar sem meðal ann­ars var fjallað um viðskipti, ferðaþjón­ustu, námu­vinnslu, mat­væla­vinnslu, vöru­flutn­inga og framtíðar­sýn út frá lofts­lags­breyt­ing­um og græn­um lausn­um. Í ræðu minni lagði ég meðal ann­ars áherslu á mik­il­vægi þess að sam­tím­inn lærði af þeim mis­tök­um sem nor­rænt fólk gerði á Græn­landi á 13.-14. öld­inni þegar gengið var of nærri viðkvæmu um­hverfi með of­beit og of­nýt­ingu nátt­úru­auðlinda, sem meðal ann­ars er talið hafa valdið því á end­an­um að nor­rænt fólk gafst upp á Græn­lands­bú­set­unni.

Á norður­slóðum búa alls um fjór­ar millj­ón­ir manna í átta ríkj­um en um tí­undi hluti þeirra eru frum­byggj­ar. Flest­ir lifa í nokkuð miklu ná­vígi við nátt­úr­una líkt og við Íslend­ing­ar þekkj­um vel af eig­in raun. Sam­fé­lög­in hafa að miklu leyti byggt af­komu sína á nýt­ingu nátt­úru­auðlinda, allt frá sjáv­ar­fangi og fugl­um til jarðefna­eldsneyt­is og málma. Þær um­hverf­is­breyt­ing­ar sem eiga sér stað hafa í för með sér viðamikl­ar áskor­an­ir fyr­ir sam­fé­lög á norður­slóðum, þar sem sum sam­fé­lög hafa minni viðnámsþrótt en önn­ur til þess að tak­ast á við þær.

Það er mik­il­vægt að spornað sé við nei­kvæðum áhrif­um þess­ara breyt­inga en að sama skapi tryggt að þau tæki­færi sem geta fal­ist í þeim verði nýtt með sjálf­bær­um hætti þar sem huga þarf að um­hverf­is- og ör­ygg­isþátt­um sem og fé­lags­leg­um og efna­hags­leg­um þátt­um. Sjálf­bærni verður að vera meg­in­stef í öll­um aðgerðum á norður­slóðum til að bregðast við þeim vanda sem fylg­ir hlýn­un jarðar og af­leiðing­um lofts­lags­breyt­inga – og þar gegn­ir auk­in sam­vinna og sam­starf ríkja á norður­slóðum lyk­il­hlut­verki. Fjár­fest­ing­ar og viðskipti eru þar mik­il­væg verk­færi til þess að tak­ast á við áhrif lofts­lags­breyt­inga og þar get­ur Ísland beitt sér með góðum ár­angri og miðlað af þekk­ingu sinni og reynslu til annarra ríkja á svæðinu.

Lilja Dögg Al­freðsdótt­ir, viðskiptaráðherra og vara­formaður Fram­sókn­ar.

Greinin birtist fyrst á mbl.is 30. ágúst 2022.